Nguồn: “Nuclear Test Ban Treaty signed,” History.com (truy cập ngày 04/8/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1963, các đại diện của Hoa Kỳ, Liên Xô, và Vương quốc Anh đã ký Hiệp ước cấm thử hạt nhân, theo đó cấm mọi hoạt động thử hạt nhân bên ngoài không gian, dưới bề mặt nước, hoặc trong khí quyển. Hiệp ước này được ca ngợi như một bước quan trọng đầu tiên hướng tới việc kiểm soát vũ khí hạt nhân trên toàn cầu.
Các cuộc thảo luận giữa Hoa Kỳ và Liên Xô liên quan đến một lệnh cấm thử nghiệm hạt nhân đã được bắt đầu từ giữa những năm 1950. Các quan chức của cả hai quốc gia đều tin rằng cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân đã đạt đến một mức độ nguy hiểm. Hơn nữa, các cuộc biểu tình công khai phản đối việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân ngoài không gian ngày càng giành được nhiều sự ủng hộ. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán giữa hai quốc gia (sau này có thêm sự tham gia của Vương quốc Anh) đã buộc phải kéo dài trong nhiều năm và thường gặp thất bại khi vấn đề giám sát được đưa lên. Mỹ và Anh muốn tiến hành kiểm tra thực địa (để xác minh có hay không một vụ nổ hạt nhân được tiến hành ở một địa điểm nhất định), còn Liên Xô lại kịch liệt phản đối. Năm 1960, ba bên dường như đã gần đạt được một thỏa thuận, nhưng việc Liên Xô bắn rơi một máy bay gián điệp của Mỹ trên bầu trời nước này hồi tháng 5 năm 1960 đã đặt dấu chấm hết cho cuộc đàm phán.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba đã cung cấp một động lực lớn để tiếp thêm sức mạnh cho các cuộc đàm phán vào tháng 10 năm 1962. Trong cuộc khủng hoảng đó, Liên Xô đã tìm cách thiết lập cơ sở cho các tên lửa có khả năng chứa đầu đạn hạt nhân ở Cuba, đưa Liên Xô và Mỹ đến bờ vực của một cuộc chiến tranh hạt nhân. Phe ôn hòa đã thắng thế và cuộc khủng hoảng cuối cùng cũng qua đi, nhưng các quan chức của cả hai nước vẫn còn tính đến những kịch bản khả dĩ khác. Tháng 6 năm 1963, các cuộc đàm phán cấm thử hạt nhân được nối lại với sự thỏa hiệp từ cả hai phía. Đến ngày mùng 5 tháng 8 năm 1963, các đại diện của Anh, Mỹ, và Liên Xô đã ký Hiệp ước cấm thử hạt nhân. Pháp và Trung Quốc cũng đề nghị tham gia hiệp định này nhưng bị từ chối.
Hiệp ước cấm thử hạt nhân là một bước nhỏ nhưng quan trọng hướng tới việc kiểm soát vũ khí hạt nhân trên toàn cầu. Trong những năm sau đó, các cuộc đàm phán giữa Hoa Kỳ và Liên Xô vẫn được tiếp tục, bao gồm việc hạn chế một số loại vũ khí hạt nhân và loại bỏ nhiều loại khác.
