Nguồn: “The Russo-Japanese War begins,” History.com (truy cập ngày 03/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1904, sau sự kiện Nga bác bỏ kế hoạch của Nhật đòi phân chia Mãn Châu và Triều Tiên thành các vùng ảnh hưởng, Nhật Bản đã tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ vào cảng Lữ Thuận, một căn cứ hải quân của Nga ở Trung Quốc. Hạm đội của Nga đã chịu nhiều thiệt hại.
Trong cuộc chiến tranh Nga-Nhật sau đó, Nhật Bản đã giành được một loạt chiến thắng quyết định trước Nga, đất nước đã đánh giá thấp tiềm năng quân sự của đối thủ không thuộc phương Tây này. Tháng 1 năm 1905, căn cứ hải quân chiến lược Lữ Thuận của Nga rơi vào tay các lực lượng Nhật Bản dưới quyền Đô đốc Tōgō Heihachirō.
Tháng 3, quân đội Nga bị đánh bại ở Thẩm Dương, Trung Quốc, bởi nguyên soái lục quân Ōyama Iwao; và đến tháng 5, hạm đội Baltic Nga dưới quyền Đô đốc Zinovy Rozhestvensky đã bị Đô đốc Tōgō tiêu diệt gần quần đảo Tsushima.
Ba thất bại lớn này đã thuyết phục nước Nga rằng việc kháng cự hơn nữa trước những tham vọng đế quốc của Nhật Bản đối với khu vực Đông Á là vô ích, và trong tháng 8 năm 1905 Tổng thống Mỹ Theodore Roosevelt đã làm trung gian thành công cho một hiệp ước hòa bình ở Portsmouth, New Hampshire. (Sau này Roosevelt đã được trao giải Nobel Hòa bình cho thành tích này.)
Nhật Bản nổi lên từ cuộc xung đột thành một cường quốc thế giới phi phương Tây hiện đại đầu tiên và bắt đầu lên kế hoạch bành trướng hơn nữa đế quốc của mình. Tuy nhiên, đối với Nga, thất bại quân sự tai hại trong cuộc chiến là một trong những nguyên nhân trực tiếp của Cách mạng Nga năm 1905.
Ảnh: Phái đoàn Nga (bên trái ảnh) và Nhật trong hiệp ước Portsmouth (1905). Nguồn: P. F. Collier & Son | Wikimedia Commons.
