Tác giả: Hồ Anh Hải
Ngày 21/4/2018 Thông tấn xã Triều Tiên tuyên bố nước này từ nay sẽ ngừng thử hạt nhân và tên lửa đạn đạo vượt đại châu. Trước đó, tại Hội nghị Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên, lãnh tụ Kim Jong-un từng đưa ra tuyên bố tương tự và nói từ nay sẽ dốc toàn lực vào xây dựng kinh tế.
Thế giới thở phào nhẹ nhõm. Trung Quốc và Hàn Quốc hoan nghênh tuyên bố nói trên. Nhật hoan nghênh một cách thận trọng, vì tuyên bố này không nói gì tới tên lửa tầm ngắn và tầm trung, là thứ vũ khí trực tiếp đe dọa Nhật. Tổng thống Mỹ Donald Trump viết trên Twitter rằng đây là “một tin rất tốt” đối với Triều Tiên và thế giới.
Không ít nhà phân tích cho rằng quyết định của Kim Jong-un mang lại hy vọng cho việc giải quyết vấn đề Triều Tiên nhưng tác dụng của quyết định đó có những mặt hạn chế.
Ken Gause chuyên gia ở Trung tâm phân tích Hải quân Mỹ nói tuyên bố của Triều Tiên chưa đạt điều kiện mà Tổng thống Trump đưa ra đối với hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều.
Ankit Panda nhà nghiên cứu ở FAS (Federation of American Scientists) và nhà bình luận trên mạng “The Diplomat” cho rằng sở dĩ hiện nay Kim Jong-un đồng ý ngừng thử hạt nhân là do Kim đã nhận được sự phản hồi cực lớn từ phía Mỹ – đồng ý tổ chức gặp cấp cao nhất Trump-Kim. Dù là ông nội hay cha đẻ của Kim Jong-un, hai cố lãnh tụ ấy đều chưa thể thực hiện được nguyện vọng đối thoại trực tiếp với Tổng thống Mỹ. Vì thế cho dù phải phá hủy bãi thử hạt nhân hoặc ngừng thử tên lửa, hai việc đó Kim đều đáng làm cả. Panda còn viết trên BBC rằng tuyên bố của Triều Tiên cũng giống như bản tuyên cáo họ đã trở thành quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân.
Đúng vậy, Triều Tiên chỉ tuyên bố ngừng thử hạt nhân sau khi Tổng thống Trump có một quyết định bất ngờ: Ngày 9/3, ông tuyên bố chấp nhận đề nghị của Kim Jong-un là đối thoại tay đôi với lãnh đạo Triều Tiên. Bình Nhưỡng mừng rơn, vì họ chỉ đòi hỏi có thế. Nước cờ cao tay này của Trump ngược với quan điểm của các Tổng thống Mỹ tiền nhiệm và lập tức gây ra một loạt phản ứng thuận lợi; có dư luận đề cử trao giải Nobel Hòa bình cho Trump.
Quyết định của Tổng thống Mỹ làm rung chuyển thế giới. Người Trung Quốc bấy giờ mới chú ý tới một bài báo từ cuối năm 2017 của Zheng Yong-nian (Trịnh Vĩnh Niên), Giám đốc Viện Nghiên cứu Đông Á ở Singapore, vạch ra sai lầm của Trung Quốc, cảnh báo Mỹ sẽ dùng Triều Tiên làm sân chơi để đối phó với Trung Quốc và trong hội đàm tay đôi Mỹ-Triều, vật đổi chác giữa hai bên sẽ là sự hy sinh lợi ích của Trung Quốc! Xuất hiện dư luận cho rằng Trung Quốc đang bị cho “ra rìa” trong việc giải quyết vấn đề Triều Tiên.
Trung Quốc cuống lên vội mời Kim Jong-un bí mật đến Bắc Kinh gặp Tập Cận Bình vào cuối tháng 3. Chưa nhà lãnh đạo Triều Tiên nào được Trung Quốc đón tiếp trọng thể như vậy.
Nói là làm, Trump cử Mike Pompeo Giám đốc CIA (vừa được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ) đến Bình Nhưỡng gặp Kim Jong-un vào hai ngày 31/3 và 1/4. Trở về Mỹ, Pompeo nói xem ra Triều Tiên có vẻ nghiêm chỉnh ngừng thử hạt nhân. Nhưng Trump vẫn rất “rắn” khi nói ông sẽ bỏ về nếu cuộc đàm phán không đạt các điều kiện của Mỹ nêu ra: việc phi hạt nhân hóa Triều Tiên ít nhất phải đảm bảo 3 yếu tố toàn diện, kiểm chứng được, và không thể đảo ngược (CVID: complete, verifiable, and irreversible denuclearization). Đồng thời ông chủ động chọn địa điểm đàm phán với Kim. Rõ ràng Trump đang đóng vai trò quyết định trong cuộc chơi mới đầy kịch tính này. Phải chăng đây là cuộc chơi nhằm vào Trung Quốc, như Zheng Yong-nian dự đoán?
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị vội sang Bình Nhưỡng gặp Kim Jong-un (2-3/5/2018). Thời báo Hoàn cầu đăng tin này kèm bình luận: luận điệu “Trung Quốc ra rìa” đang bị bác bỏ! Khác với trước đây, Vương nói nhiều lời tán dương Triều Tiên.
Đáng chú ý là gần đây Bắc Kinh đã đảo ngược thái độ với Seoul – đang từ chỗ trừng phạt nặng nề kinh tế Hàn Quốc (viện cớ họ cho Mỹ bố trí hệ thống THAAD) khiến nước này lao đao, chuyển sang ngừng trừng phạt, phục hồi toàn bộ quan hệ buôn bán và du lịch hai nước. Rõ ràng Trung Quốc đang ve vãn hai miền Triều Tiên, hy vọng họ sẽ không về hùa với Mỹ lợi dụng vấn đề Triều Tiên để chống Trung Quốc. Thái độ bất nhất của Trung Quốc đối với hai miền Triều Tiên trong thời gian qua cho thấy họ đang ở vào thế bất lợi so với Mỹ.
Giớ đây thế giới đang xôn xao trước tin Trump muốn rút một phần hoặc toàn bộ 28.000 lính Mỹ đóng ở Hàn Quốc. Trước đó Seoul nói Bình Nhưỡng từng tuyên bố họ có thể ủng hộ Mỹ tiếp tục đóng quân ở Hàn Quốc nếu Mỹ bình thường hóa quan hệ với Triều Tiên và quân đội Mỹ sẽ đóng vai trò “gìn giữ hòa bình” để ngăn Trung Quốc trở thành cường quốc quân sự thống trị khu vực. Nếu tin này là đúng thì cục diện Đông Bắc Á sẽ xoay chuyển theo hướng chưa ai ngờ tới: Triều Tiên sẽ cùng Mỹ và Hàn Quốc, Nhật làm thành một liên minh ngăn chặn tham vọng bành trướng của Trung Quốc.
Tóm lại Mỹ và Triều Tiên đều đang sở hữu những quân bài nặng ký để mặc cả với nhau trong ván cờ quyết định là cuộc đàm phán tay đôi Trump – Kim, có thể vào cuối tháng 5 đầu tháng 6 (vì Trump sẽ gặp Moon Jae-in vào ngày 22/5 tại Washington). Ván cờ lớn đầy những yếu tố bất ngờ này đang làm cả thế giới hồi hộp chờ xem. Phải chăng kẻ thót tim nhất sẽ là Trung Quốc?
Tờ “Nam Hoa Tảo báo” (HongKong) ngày 25/4 đưa tin: qua nghiên cứu khảo sát, hai nhóm nhà khoa học Trung Quốc độc lập đã khẳng định quả núi dùng làm bãi thử hạt nhân của Triều Tiên hiện nay đã sụp đổ không thể dùng để thử hạt nhân được nữa, Trung Quốc và các nước xung quanh Triều Tiên sẽ hứng chịu tai họa bức xạ hạt nhân phát ra từ địa điểm này. Kết quả nghiên cứu kể trên được công bố trên mạng của trường Đại học Khoa học Kỹ thuật Trung Quốc ngày 23/4 và đã được tập san Geophysical Research Letters tiếp nhận, có thể sẽ đăng trên tập san số sắp tới. Bãi thử này có tên là Punggye-ri, cách Trung Quốc 100 km.
Kết quả nghiên cứu cho thấy: vụ thử hạt nhân ngầm dưới đất ngày 3/9/2017 có đương lượng nổ 108,3±48,1 kiloton (lớn nhất ở Triều Tiên) đã khiến cho đất đá xung quanh bị nóng chảy, làm thành một lỗ hở đường kính 200 m, sau đó các cơn địa chấn do vụ nổ gây ra đã làm quả núi sụp đổ hoàn toàn. Nghe nói có khoảng 200 người chết trong vụ này.
Có ý kiến cho rằng sự sụp đổ nói trên của quả núi từng thử hạt nhân 5 lần (trong tổng số 6 lần) là nguyên nhân chủ yếu khiến Kim Jong-un phải tuyên bố ngừng thử hạt nhân.
Một báo mạng ở Trung Quốc cho rằng tất cả mọi “kịch bản” sau đó Triều Tiên dàn dựng, như tỏ thiện ý hòa bình tại Olympic Mùa Đông ở Hàn Quốc, tuyên bố ngừng thử hạt nhân, sẵn sàng hội đàm cấp cao nhất với Hàn Quốc rồi với Mỹ không cần điều kiện tiên quyết…. đều là giả dối, đóng kịch lừa bịp dư luận, chỉ nhằm để Mỹ ngừng trừng phạt, nhân dịp đó Kim Jong-un tranh thủ bỏ ra vài năm làm một bãi thử hạt nhân mới rồi lại tiếp tục “thực hiện di huấn của ông nội và cha” – thử hạt nhân và tên lửa.
Chưa biết thực hư ra sao nhưng nếu như vậy thì Mỹ và thế giới có thể lại một lần nữa mắc mưu của Triều Tiên. Đã mấy lần cha con họ Kim ngang nhiên không thực hiện các cam kết của mình. Vì thế Tổng thống Trump cảnh giác cao với Kim Jong-un là điều dễ hiểu. Có lẽ dư luận cũng chớ nên quá lạc quan!
