Nguồn: British troops set fire to the White House, History.com
Biên dịch: Trần Mẫn Linh
Vào ngày này năm 1814, trong Chiến tranh Anh – Mỹ năm 1812, quân Anh đã tiến vào Washington DC và phóng hoả đốt Nhà Trắng nhằm trả đũa cuộc tấn công của Mỹ vào thành phố York ở Ontario, Canada hồi tháng 06/1813.
Khi quân Anh tràn tới Nhà Trắng, họ phát hiện Tổng thống James Madison và đệ nhất phu nhân Dolley đã di tản đến nơi an toàn ở Maryland. Các binh sĩ được cho là đã ngồi xuống và ăn một bữa từ thức ăn thừa trong bếp của Nhà Trắng, sử dụng bát đĩa tại đây trước khi cướp phá dinh thự của tổng thống và phóng hoả nó.
Theo Hiệp hội Lịch sử Nhà Trắng và các bức thư của Dolley, Tổng thống James Madison đã rời Nhà Trắng vào ngày 22/08 để gặp các tướng lĩnh của ông trên chiến trường, ngay khi quân Anh đe dọa sẽ tiến vào thủ đô. Trước khi rời đi, ông đã hỏi Dolley rằng bà có đủ “can đảm hay quyết tâm” chờ ông trở lại theo dự định vào ngày hôm sau hay không. Madison đã dặn Dolley thu dọn tất cả tài liệu quan trọng của nhà nước và chuẩn bị di tản khỏi Nhà Trắng bất cứ lúc nào.
Ngày hôm sau, Dolley cùng một vài người hầu đã dùng ống nhòm quan sát phía chân trời để đợi xem Madison hay quân Anh sẽ tới. Khi quân Anh tiến đến từ xa, Dolley đã quyết định bỏ đồ đạc cá nhân của hai vợ chồng lại và thay vào đó, bà mang theo bức chân dung của cựu tổng thống George Washington để tránh việc nó bị rơi vào tay quân Anh. Dolley đã viết cho em gái vào đêm ngày 23/08 về những khó khăn liên quan đến việc cứu bức tranh. Bởi bức chân dung đã được đóng vào tường, bà ra lệnh bẻ khung tranh, kéo bức tranh ra và cuộn lại.
Hai “quý ông” không rõ danh tính đến từ New York đã vội vã mang bức tranh đi để bảo vệ nó. (Tuy nhiên, Dolley không biết rằng bức chân dung thật ra chỉ là bản sao của bức họa gốc vẽ bởi Gilbert Stuart). Sau khi công việc hoàn thành, Dolley đã viết: “Em gái thân yêu, giờ chị phải rời khỏi tòa nhà này, nếu không đội quân rút lui sẽ khiến chị trở thành tù nhân khi họ rải chướng ngại vật trên con đường chị sẽ đi.” Dolley đã rời Nhà Trắng và gặp chồng tại điểm hẹn của hai người giữa một cơn giông.
Mặc dù Tổng thống Madison và phu nhân đã có thể trở về Washington chỉ ba ngày sau khi quân Anh rút đi, họ đã không bao giờ sống trong Nhà Trắng nữa. Madison đã sống phần còn lại của nhiệm kỳ tại Nhà bát giác (Octagon House) của thành phố. Mãi đến năm 1817, tổng thống mới đắc cử lúc đó là James Monroe mới chuyển lại về Nhà Trắng sau khi nó được xây dựng lại.
