Nguồn: President William McKinley is shot, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1901, trong lúc tổng thống William McKinley đang chào hỏi quan khách tại Triển lãm Liên Mỹ ở Buffalo, New York, một kẻ vô chính phủ 28 tuổi tên là Leon Czolgosz đã tiến lại gần và bắn liền hai phát đạn vào ngực ông. Tổng thống đã loạng choạng trước khi gục xuống, miệng vẫn nói “cẩn thận lựa lời khi báo tin cho vợ tôi nhé.”
Czolgosz bước qua người tổng thống với ý định bắn phát thứ ba, nhưng đã bị vệ sĩ của McKinley vật xuống đất. McKinley, khi ấy vẫn còn tỉnh táo, yêu cầu các vệ sĩ đừng làm bị thương kẻ tấn công mình. Những nhân viên khác đã vội vàng đưa tổng thống đến bệnh viện, nơi họ tìm thấy hai vết đạn: một viên đạn đã đâm thủng xương ức của ông, và viên còn lại găm vào bụng một cách nguy hiểm.
Ông được gấp rút đưa vào phòng phẫu thuật và dường như đã hồi phục vào ngày 12/09. Tuy nhiên, đến cuối ngày hôm đó, tình trạng của tổng thống bất ngờ chuyển xấu và vào ngày 14/09, McKinley qua đời do hoại thư ở vết thương bên trong nhưng không được phát hiện sớm. Phó Tổng thống Theodore Roosevelt ngay lập tức tuyên thệ nhậm chức thay thế ông.
Czolgosz, một người nhập cư Ba Lan, lớn lên ở Detroit và từng có thời kỳ làm lao động trẻ em trong một nhà máy thép. Ở tuổi thanh niên, hắn bắt đầu đi theo tư tưởng xã hội chủ nghĩa và vô chính phủ. Hắn tuyên bố đã giết McKinley vì ông là người đứng đầu cái mà Czolgosz cho là một chính phủ tham nhũng. Czolgosz bị kết án và hành quyết trên ghế điện vào ngày 29/10/1901. Lời cuối cùng của kẻ giết người không ăn năn là “Tôi đã giết tổng thống vì ông ta là kẻ thù của những người lương thiện – nhân dân lao động.” Vụ xử tử tên tội phạm này được tin là do Thomas Edison quay phim lại.
Ngày 16/09, sau khi được tổ chức tang lễ cấp tổng thống ở Washington, D.C., quan tài của McKinley đã được vận chuyển bằng tàu hỏa về quê nhà Canton, Ohio, để an táng.
