Nguồn: Tetsushi Takahashi, Beijing Diary, Nikkei Asian Review, 8/2020.
Người dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Bức ảnh Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe vẫn được treo trên tường nhà hàng Vịt Quay DaDong ở trung tâm Bắc Kinh.
Khi đến thăm thủ đô Trung Quốc để dự cuộc họp các nhà lãnh đạo Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương vào tháng 11 năm 2014, ông Abe đã ăn tối tại nhà hàng này cùng vợ, bà Akie, và các phụ tá. Bức ảnh hơi mất nét – có lẽ vì nhân viên nhà hàng lén chụp – được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội Trung Quốc.
Bức ảnh cho thấy ông Abe đang chăm chú quan sát một đầu bếp cắt món vịt quay Bắc Kinh cho ông. Vào thời điểm đó, mối quan hệ song phương đang căng thẳng vì Nhật Bản quốc hữu hóa quần đảo Senkaku và chuyến thăm của Abe tới đền Yasukuni ở Tokyo, nơi tôn vinh những người Nhật đã chết trong chiến tranh.
“Này đầu bếp, tại sao ông không xẻo thịt Abe đi và trả hận cho người dân Trung Quốc,” một bình luận thô lỗ trên mạng viết, theo báo chí địa phương vào thời điểm đó.
Một ngày sau khi ăn tối tại DaDong, ông Abe đã có cuộc gặp đầu tiên với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Bức ảnh hai nhà lãnh đạo bắt tay nhau mà không cười đã thu hút rất nhiều sự chú ý. Nhìn lại, đó có thể là thời điểm tệ nhất của quan hệ Trung-Nhật thời hiện đại.
Những năm sau đó, mối quan hệ được cải thiện từng chút một. Ông Tập đáng lẽ thăm Nhật Bản vào tháng 4 vừa qua – một chuyến đi được cho là sẽ nâng tầm quan hệ song phương. Tuy nhiên, chuyến thăm đã bị hoãn vì đại dịch coronavirus và vẫn chưa ấn định được thời gian mới.
Trong khi đó, tình cảm chống Trung Quốc đang gia tăng ở Nhật trước việc Bắc Kinh áp đặt luật an ninh quốc gia mới lên Hồng Kông cũng như các động thái yêu sách lãnh thổ của nước này ở Biển Đông. Một số nhà lập pháp từ Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền đã kêu gọi chính phủ chính thức hủy bỏ chuyến thăm cấp nhà nước của ông Tập.
Việc ông Abe đột ngột từ chức hôm thứ Sáu (28/08/2020) tạo ra một sự bất định. Tùy thuộc vào lập trường về Trung Quốc của thủ tướng tiếp theo, quan hệ có thể xấu đi một lần nữa.
“Nhiều người Trung Quốc không thích Abe”, Thời báo Hoàn cầu, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, viết trong bài xã luận hôm thứ Bảy. “Nhưng Trung Quốc phải giành được sự ủng hộ của các nước như Nhật Bản.”
Điều này báo hiệu mong muốn của Bắc Kinh trong việc thắt chặt quan hệ với chính phủ các nước khác trong bối cảnh xung đột với Mỹ leo thang.
Khi ông Abe thực hiện chuyến thăm chính thức một mình đầu tiên tới Trung Quốc với tư cách thủ tướng vào tháng 10 năm 2018, bà Akie đã đến thăm DaDong một lần nữa. Hôm thứ Bảy (29/08/2020), tôi đã đến nhà hàng và hỏi thăm nhân viên.
“Tôi nghe nói bà ấy đã ăn cùng các phụ tá của mình trong một phòng riêng trên tầng hai, nhưng tôi không rõ lắm vì tôi không có ở đây vào lúc đó”, người phụ nữ nói với tôi.
Tôi hỏi liệu cô có biết thủ tướng Nhật từ chức hay không. Cô ấy chỉ nói có nghe tin.
Sau khi Thủ tướng Abe từ nhiệm, không ai biết điều gì đang chờ đợi quan hệ Nhật – Trung trong tương lai.
Tetsushi Takahashi là trưởng văn phòng của Nikkei ở Trung Quốc.
