Nguồn: Civil rights icon Rosa Parks is born, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1913, Rosa Louise McCauley – người được lịch sử biết đến với tên gọi sau khi kết hôn của bà, Rosa Parks – đã chào đời tại Tuskegee, Alabama. Là một nhà hoạt động dân quyền suốt đời, tên tuổi của Parks đã trở thành từ đồng nghĩa với việc bà từ chối nhường chỗ cho một người đàn ông da trắng trên một chiếc xe buýt tách biệt chủng tộc vào năm 1955, một thời điểm quan trọng của phong trào dân quyền.
Parks sinh ra và lớn lên trong Thời kỳ Jim Crow, thời kỳ mà tách biệt chủng tộc tồn tại khắp mọi nơi và được thực thi nghiêm ngặt ở miền Nam nước Mỹ. Khi còn là một cô gái trẻ, bà đã chứng kiến những học sinh da trắng đi xe buýt đến trường trong khi bà phải đi bộ. “Xe buýt là một trong những cách đầu tiên tôi nhận ra rằng có một thế giới của người da đen và một thế giới của người da trắng,” bà nhớ lại. Sau khi chuyển đến Montgomery, bà kết hôn với Raymond Parks, một thợ cắt tóc tích cực tham gia vào Hiệp hội Quốc gia vì sự Tiến bộ của người Da màu (NAACP), và đã cùng chồng tham gia vào cuộc đấu tranh giành quyền công dân mới chớm nở. Năm 1943, phần lớn là vì bà là người phụ nữ duy nhất tại cuộc họp, Parks được bầu làm Thư ký của chi nhánh NAACP tại Montgomery. Trong vai trò này, bà đã làm việc với các phương tiện truyền thông địa phương, trao đổi thư từ với các chi nhánh NAACP khác, và xử lý nhiều báo cáo về bất công mà tổ chức nhận được.
Một phần là do những đóng góp của bà cho phong trào và vị thế của bà trong cộng đồng mà các nhà lãnh đạo địa phương đã chọn ủng hộ Parks khi bà từ chối nhường chỗ ngồi của mình trên một chiếc xe buýt tách biệt chủng tộc vào ngày 01/12/1955. Giống như một số phụ nữ khác trong năm đó, Parks đã bị bắt giữ và phạt tiền vì vi phạm luật Jim Crow, nhưng chính hành động của bà đã thúc đẩy Phong trào Tẩy chay Xe buýt Montgomery. Các nhà hoạt động vì quyền công dân ở Montgomery, bao gồm cả Mục sư Tiến sĩ Martin Luther King Jr., khi đó đang chờ đợi thời điểm thích hợp để thách thức hệ thống giao thông tách biệt chủng tộc của thành phố. Họ đã thành công trong việc kêu gọi cộng đồng người Mỹ gốc Phi ở Montgomery tẩy chay xe buýt trong hơn một năm, cho đến khi một phán quyết của tòa án chính thức xóa bỏ sự tách biệt chủng tộc vào ngày 20/12/1956. Phong trào tẩy chay và chiến thắng của những người tổ chức đã được đưa tin trên toàn quốc và được xem là một trong những chiến thắng lớn đầu tiên của phong trào dân quyền.
Parks vẫn là người ủng hộ dân quyền trong suốt quãng đời còn lại của mình. Bà chuyển đến Detroit không lâu sau cuộc tẩy chay, nhưng đã trở lại Alabama để tham gia Cuộc diễu hành Từ Selma đến Montgomery và xuất hiện trên khắp nước Mỹ. Suốt nhiều năm, bà phục vụ tại văn phòng của Hạ nghị sĩ John Conyers, một nghị sĩ tiên phong đến từ Detroit, đóng vai trò là người liên lạc giữa văn phòng của ông và cộng đồng, đồng thời cũng kêu gọi công bằng về nhà ở và kinh tế. Khi Parks qua đời vào năm 2005, bà trở thành người phụ nữ Mỹ đầu tiên không phải là quan chức dân cử được an táng danh dự tại tòa nhà của Điện Capitol Mỹ. Là người nhận được nhiều huy chương và danh hiệu, bao gồm cả Huân chương Tự do của Tổng thống, Parks vẫn giữ một vị trí thiêng liêng trong đền thờ các nhà lãnh đạo Mỹ.
