Category: Bình luận

Bẫy tường thuật: Chúng ta có đang hiểu sai về Trung Quốc

Nguồn: Henry Yep, “The narrative trap: How we can misread China”, The Interpreter, 13/08/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Khi tìm hiểu về Trung Quốc, những mảnh thông tin rời rạc thường hình thành nên các câu chuyện làm lu mờ thực tế. Não bộ của chúng ta khao khát sự mạch lạc, lấp đầy những khoảng trống bằng những câu chuyện nghe có vẻ đúng. Các nhà tâm lý học gọi đây là bẫy ngụy biện tường thuật (narrative fallacy) – sự thôi thúc áp đặt trật tự lên sự mơ hồ. Trong các hệ thống không minh bạch như chính trị cấp cao của Bắc Kinh hay Quân đội Trung Quốc (PLA), bản năng này càng được phóng đại. Continue reading “Bẫy tường thuật: Chúng ta có đang hiểu sai về Trung Quốc”

Hồi kết của răn đe hạt nhân?

Nguồn: Sam Winter-Levy và Nikita Lalwani, “The End of Mutual Assured Destruction?”, Foreign Affairs, 07/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trí tuệ nhân tạo có ý nghĩa gì đối với khả năng răn đe hạt nhân?

Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong những năm gần đây đã khiến nhiều nhà phân tích cho rằng nó sẽ làm đảo lộn chính trị quốc tế cũng như cán cân quyền lực quân sự. Một số thậm chí còn đi xa hơn khi tuyên bố – như lời các nhà công nghệ Dan Hendrycks, Eric Schmidt, và Alexandr Wang – rằng các hệ thống AI tiên tiến có thể “thiết lập sự thống trị và kiểm soát hoàn toàn từ một quốc gia, khiến số phận của các đối thủ phụ thuộc vào ý muốn của quốc gia đó.” Continue reading “Hồi kết của răn đe hạt nhân?”

Trump, Putin, và tương lai của Ukraine

Nguồn: Gideon Rachman, “Trump, Putin and the future of Ukraine,” Financial Times, 11/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Mối nguy đối với cả Kyiv và Châu Âu là họ sẽ mất đi tầm nhìn chiến lược về nơi họ muốn đến.

Hiệp định Munich năm 1938 thường được cho là một cách diễn đạt mơ hồ cho sự thất bại trong việc chống lại các lãnh đạo chuyên chế. Hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin dự kiến diễn ra vào thứ Sáu tuần này tại Alaska lại có một điểm tương đồng chính xác với Munich. Khi xưa, chính phủ Czech đã không có đại diện tại bàn đàm phán, bởi Hitler, Chamberlain, Mussolini, và Daladier đã đồng ý về một thỏa thuận chia cắt đất nước họ. Continue reading “Trump, Putin, và tương lai của Ukraine”

Những bài học lịch sử đắt giá cho tham vọng lãnh thổ của Trump

Nguồn: Syrus Solo Jin, “With Territory Comes Torment,” Foreign Policy, 08/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lịch sử đã để lại những bài học đắt giá cho tham vọng bành trướng của Trump.

Tháng 12/1899, John Barrett, cựu đại sứ Mỹ tại Xiêm (ngày nay là Thái Lan), người từng dành nhiều tháng đi theo hạm đội Hải quân Mỹ đã đánh bại hạm đội Tây Ban Nha ở Philippines, viết trên tờ New York Times: “Chúng ta hiện đã đủ mạnh để lên tiếng trong thương mại và chính trị của toàn bộ Thái Bình Dương.” Barrett lập luận rằng việc giành được một phần lãnh thổ của Philippines “sẽ khiến chúng ta không chỉ trở thành cường quốc tối cao của Thái Bình Dương, mà còn của toàn thế giới.” Continue reading “Những bài học lịch sử đắt giá cho tham vọng lãnh thổ của Trump”

Trung Quốc đang thay đổi chiến lược phóng vũ khí hạt nhân?

Nguồn: Triệu Thông, “Is China Changing Its Nuclear Launch Strategy?”, Foreign Affairs, 05/08/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Trong chuyến thăm Moscow vào tháng 5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã công bố tuyên bố chung với Tổng thống Nga Vladimir Putin, nhấn mạnh trách nhiệm đặc biệt của các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân trong việc “bác bỏ tư duy Chiến tranh Lạnh” và “kiềm chế các hành động tạo ra rủi ro chiến lược”.

Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc đã đi theo một con đường hơi khác so với hai siêu cường hạt nhân của thế giới, duy trì lập trường hạt nhân tương đối ôn hòa so với Mỹ và Liên Xô. Nước này giữ vũ khí hạt nhân ở trạng thái báo động thấp trong thời bình và vẫn là quốc gia duy nhất cam kết không bao giờ sử dụng vũ khí hạt nhân trước trong bất kỳ điều kiện nào. Continue reading “Trung Quốc đang thay đổi chiến lược phóng vũ khí hạt nhân?”

Về người kế nhiệm Tập Cận Bình

Nguồn: Tyler Jost và Daniel C. Mattingly, “After Xi,” Foreign Affairs, 04/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vấn đề kế nhiệm đang che khuất tương lai và làm xáo trộn hiện tại của Trung Quốc.

Trong hơn một thập kỷ, chính trị Trung Quốc đã được định hình bởi một người duy nhất: Tập Cận Bình. Kể từ khi lên nắm quyền lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vào năm 2012, ông đã tự biến mình thành một nhà lãnh đạo cứng rắn. Ông tái thiết giới tinh hoa của đảng thông qua một cuộc thanh trừng và trấn áp tham nhũng trên diện rộng. Ông kiềm chế xã hội dân sự và đàn áp bất đồng chính kiến. Ông cũng tái tổ chức và hiện đại hóa quân đội. Và ông đã củng cố vai trò của nhà nước trong nền kinh tế. Continue reading “Về người kế nhiệm Tập Cận Bình”

Hợp tác hạt nhân Nga-Lào có làm thay đổi cán cân quyền lực ở Đông Nam Á?

Nguồn: Tần Bác, Somsamleth Thavikham,  秦博、宋森里·塔维坎：老挝联俄启用核能，东盟能源版图面临新挑战？, Guancha, 08/08/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Hồi cuối tháng 7, Chủ tịch nước Lào Thongloun Sisoulith đã thăm Moscow và hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Hai bên đã ký kết 7 thỏa thuận, trong đó có “Lộ trình hợp tác sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích bòa bình 2025-2026”. Thỏa thuận này đã bất ngờ đưa Lào – một quốc gia nội lục nhỏ bé, lâu nay vốn nằm bên rìa phát triển của quốc tế – vào tâm điểm của cuộc cạnh tranh công nghệ hạt nhân toàn cầu và vấn đề quản trị năng lượng nhạy cảm. Continue reading “Hợp tác hạt nhân Nga-Lào có làm thay đổi cán cân quyền lực ở Đông Nam Á?”

Israel đang tiến hành một cuộc chiến mà họ không thể thắng

Nguồn: Ami Ayalon, “Israel Is Fighting a War It Cannot Win”, Foreign Affairs, 05/08/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Cuộc chiến nổ ra sau vụ thảm sát do Hamas dẫn đầu vào ngày 7 tháng 10 năm 2023 đã trở thành cuộc xung đột mang tính bước ngoặt nhất ở Trung Đông kể từ Mùa xuân Ả Rập. Tuy nhiên, hơn 22 tháng sau khi Lực lượng Phòng vệ Israel phát động chiến dịch tiêu diệt Hamas, Israel vẫn không có mục tiêu chính trị cuối cùng rõ ràng. Các cuộc đàm phán về một lệnh ngừng bắn ở Gaza đã thất bại, và việc Israel không hình dung được “ngày sau” của cuộc chiến đã làm trầm trọng thêm thảm họa nhân đạo ở dải đất này, hiện bao gồm cả nạn đói ngày càng tồi tệ. Khi cuộc xung đột ngày càng trở thành một vấn đề khu vực và quốc tế nghiêm trọng, các bên ngoài Israel đang can thiệp để tìm cách giải quyết: Thứ Hai tuần trước, Pháp và Ả Rập Xê Út đã đưa ra một kế hoạch tại Liên Hợp Quốc nhằm buộc cuộc chiến phải chấm dứt dứt khoát hơn, khuyến khích các quốc gia khác công nhận nhà nước Palestine và ủng hộ việc thành lập các quốc gia theo đường biên giới năm 1967 dựa trên các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Canada, Pháp và Anh đã tuyên bố rằng họ sẽ công nhận nhà nước Palestine vào tháng 9 trừ khi chiến tranh kết thúc. Continue reading “Israel đang tiến hành một cuộc chiến mà họ không thể thắng”

Các tướng về hưu trở thành tâm điểm chú ý tại Trung Quốc

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Retired generals return to spotlight at military’s birthday bash,” Nikkei Asia, 07/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Áp lực đang gia tăng đối với Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc trong bối cảnh hỗn loạn trong Hải quân.

Bộ trưởng Quốc phòng Đổng Quân hẳn đã cảm thấy như đang ngồi trên đống lửa khi ông có bài phát biểu tại một buổi tiệc chiêu đãi lớn của quân đội.

Sự kiện này được tổ chức tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 31/07 vừa qua, để kỷ niệm 98 năm ngày thành lập Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Continue reading “Các tướng về hưu trở thành tâm điểm chú ý tại Trung Quốc”

Lũ lụt tàn khốc phơi bày những vấn đề về nước của Bắc Kinh

Nguồn: James Palmer, “Devastating Floods Highlight Beijing’s Water Problems”, Foreign Policy, 05/08/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Thủ đô của Trung Quốc đặc biệt dễ bị tổn hại trước các hiện tượng thời tiết, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Tiêu điểm tuần này: Lũ lụt khiến Bắc Kinh sơ tán hàng loạt; Một video bắt nạt đang lan truyền gây ra các cuộc biểu tình; Thêm một hạn chót thương mại khác đang cận kề Mỹ và Trung Quốc. Continue reading “Lũ lụt tàn khốc phơi bày những vấn đề về nước của Bắc Kinh”

Theo đuổi Chủ nghĩa Hiện thực, Mỹ từ bỏ dân chủ, nhân quyền trong đối ngoại

Nguồn: Daniel Fried, “Kissinger, Brzezinski, and the Promise of Realism,” Foreign Policy, 01/08/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Chủ nghĩa hiện thực hoài nghi vẫn có ảnh hưởng cho đến ngày nay, nhưng có một mô hình để dung hòa giữa quyền lực và giá trị.

Chính quyền Trump đã tiếp tục loại bỏ các yếu tố nhân quyền và dân chủ khỏi chính sách đối ngoại của mình. Vào ngày 17/07, Ngoại trưởng Marco Rubio được cho là đã chỉ thị các nhà ngoại giao Mỹ ở nước ngoài ngừng bình luận về tính công bằng của các cuộc bầu cử nước ngoài, và chỉ đơn giản chúc mừng những người chiến thắng. Điều này đã đi ngược lại với thông lệ hàng thập kỷ qua của Mỹ, trong đó Washington thường xuyên bày tỏ sự phản đối đối với các cuộc bầu cử bị đánh cắp hoặc mang tính hình thức. Continue reading “Theo đuổi Chủ nghĩa Hiện thực, Mỹ từ bỏ dân chủ, nhân quyền trong đối ngoại”

Việt Nam cần giữ chính sách trần tín dụng

Tác giả: Nguyễn Khắc Giang

Tăng trưởng tín dụng tại Việt Nam đang tăng tốc với tốc độ đáng lo ngại. Mặc dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đặt mục tiêu tăng trưởng tín dụng ở mức 16% cho năm 2025 – con số vốn đã khá cao – nhưng chỉ trong nửa đầu năm, tín dụng đã tăng đến 10%, mức cao nhất kể từ đại dịch COVID-19. Đây là thực tế đáng lo ngại khi tín dụng tại Việt Nam thường tăng mạnh hơn vào nửa cuối năm. Thống đốc Nguyễn Thị Hồng đã cảnh báo Quốc hội về sự phụ thuộc quá lớn của nền kinh tế vào vốn ngân hàng, nhấn mạnh nhu cầu đa dạng hóa các kênh huy động vốn. Tuy nhiên, Thủ tướng Phạm Minh Chính gần đây chỉ đạo NHNN bỏ hoàn toàn chính sách hạn mức tín dụng và cơ chế phân bổ hạn mức theo từng ngân hàng. Continue reading “Việt Nam cần giữ chính sách trần tín dụng”

Những sai lầm khiến Mỹ thua trong cuộc chiến drone

Nguồn: Jacquelyn Schneider và Julia Macdonald, “How to Lose the Drone War”, Foreign Affairs, 31/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Chỉ mới mười năm trước, Mỹ là nước đi đầu trong đổi mới công nghệ drone, sử dụng các máy bay Predator và Reaper để nhắm mục tiêu và tiêu diệt khủng bố ở các quốc gia xa xôi. Nhưng như Israel, Nga và Ukraine đã thể hiện gần đây trong các chiến dịch ấn tượng, một cuộc cách mạng drone khác đã bắt đầu. Nếu trước đây, drone đắt đỏ và được điều khiển từ xa cho các cuộc tấn công có mục tiêu và giám sát chiến lược, thì giờ đây chúng có thể được mua với giá chỉ vài trăm đô la và thực hiện vô số nhiệm vụ, từ trinh sát chiến trường đến vận chuyển máu và thuốc men cho binh lính bị thương ở tiền tuyến. Continue reading “Những sai lầm khiến Mỹ thua trong cuộc chiến drone”

Tại sao Israel không phải đối mặt với khủng bố hay nổi dậy ở Trung Đông?

Nguồn: Daniel Byman, “The Intifada That Hasn’t Arrived,” Foreign Affairs, 28/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao các cuộc chiến gần đây của Israel lại ít kích động khủng bố và không dẫn đến các cuộc nổi dậy hàng loạt?

Trung Đông đang trong khủng hoảng, và Israel chính là tâm điểm của cơn bão. Kể từ cuộc tấn công bất ngờ của Hamas vào ngày 07/10/2023, khiến khoảng 1.200 người Israel thiệt mạng, quân đội Israel đã tấn công và chiếm đóng phần lớn Dải Gaza, tăng cường các chiến dịch ở Bờ Tây, tiêu diệt các mục tiêu Houthi ở Yemen, tàn phá Hezbollah ở Lebanon, đánh vào các địa điểm hạt nhân và quân sự ở Iran, và ném bom một số khu vực của Syria. Tất cả những kẻ thù này đều có liên hệ với khủng bố: trong những thập kỷ trước ngày 07/10, Hamas và Hezbollah từng sử dụng khủng bố để chống lại Israel, giết chết hơn 1.000 dân thường cùng một lượng tương đương binh sĩ. Thông qua các lực lượng ủy nhiệm và lực lượng của chính mình, Iran đã tấn công các mục tiêu Israel và Do Thái trên khắp thế giới. Chính quyền Trump gần đây vừa tái chỉ định Houthi là một nhóm khủng bố, trong khi người cai trị mới của Syria, Ahmed al-Shara, đã lãnh đạo một nhóm từng có liên hệ với al-Qaeda. Continue reading “Tại sao Israel không phải đối mặt với khủng bố hay nổi dậy ở Trung Đông?”

Trung Quốc muốn gì ở Ukraine?

Nguồn: Đạt Nguy, “What Does China Want in Ukraine?,” Foreign Affairs, 29/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sự lưỡng lự của Bắc Kinh đang khiến vai trò của họ bị hạn chế.

Cuộc chiến ở Ukraine đang tiếp tục định hình quan hệ đối ngoại của Trung Quốc. Khi các nhà lãnh đạo châu Âu đến thăm Bắc Kinh vào tuần trước để thảo luận về thương mại và an ninh, nhu cầu tìm kiếm một giải pháp cho cuộc chiến là một trong những lý do chính khiến quan hệ Trung Quốc-châu Âu đạt đến “bước ngoặt”, theo lời Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen. Đối với châu Âu, quan hệ gần gũi của Trung Quốc với Nga và sự ủng hộ mà Trung Quốc dành cho nỗ lực chiến tranh của Nga trong ba năm qua đã làm lu mờ quan hệ giữa Trung Quốc và châu Âu. Tại Bắc Kinh, Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa đã nói với các đối tác của mình rằng Trung Quốc nên “sử dụng ảnh hưởng của họ đối với Nga để tôn trọng Hiến chương Liên Hiệp Quốc và chấm dứt chiến tranh xâm lược chống lại Ukraine.” Continue reading “Trung Quốc muốn gì ở Ukraine?”

Năng lượng: Điểm yếu chí tử của Đài Loan

Nguồn: Jim Ellis và Steven Chu, “Taiwan’s Achilles’ Heel”, Foreign Affairs, 30/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Vào tháng 5, Đài Loan đã đóng cửa lò phản ứng hạt nhân cuối cùng của mình, hoàn thành quá trình phi hạt nhân hóa đã diễn ra trong hơn bốn thập kỷ. Giữa những năm 1980, hòn đảo này tạo ra một nửa năng lượng điện từ năng lượng hạt nhân, một dự án được thực hiện bởi nhà độc tài Tưởng Giới Thạch để đối phó với cú sốc dầu mỏ những năm 1970. Nhưng một khi chế độ quân sự kết thúc vào năm 1987, quan điểm phản đối hạt nhân bắt đầu hình thành. Các nhà hoạt động dân chủ sơ khai của Đài Loan lo sợ rằng họ có thể gặp một thảm họa Chernobyl của riêng mình và liên kết năng lượng hạt nhân với quá khứ độc tài của Đài Loan. Continue reading “Năng lượng: Điểm yếu chí tử của Đài Loan”

Nga đang sử dụng chiến tranh chiếm lĩnh nhận thức như thế nào?

Nguồn: Nataliya Bugayova, “Russia’s War Is Also Cognitive”, Foreign Policy, 01/08/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Nga đang sử dụng chiến tranh chiếm lĩnh nhận thức – một hình thức chiến tranh tập trung vào việc gây ảnh hưởng đến tư duy, quyết định và hành động của đối phương – để đạt được các mục tiêu chiến lược mà họ không thể đạt được chỉ bằng năng lực vật lý của mình. Nga không phải là quốc gia duy nhất làm như vậy. Trung Quốc, Iran và Triều Tiên cũng ngày càng sử dụng chiến tranh chiếm lĩnh nhận thức chống lại Mỹ. Tuy nhiên, Nga đã chứng tỏ đặc biệt thành thạo trong việc sử dụng nó để hỗ trợ cuộc chiến chống Ukraine, định hình các quyết định của phương Tây, bảo vệ chế độ của Tổng thống Vladimir Putin và che giấu những điểm yếu của Nga. Mặc dù chiến tranh chiếm lĩnh nhận thức không phải là chiến lược tác chiến duy nhất của Điện Kremlin, nhưng điều quan trọng là phải hiểu nỗ lực của Điện Kremlin nhằm khiến thế giới nhìn nhận mọi thứ theo cách mà Moscow mong muốn – và để chúng ta đưa ra quyết định dựa trên thực tế do Điện Kremlin tạo ra đó. Continue reading “Nga đang sử dụng chiến tranh chiếm lĩnh nhận thức như thế nào?”

Làm sao để chính sách khí hậu trở nên khả thi?

Nguồn: “The climate needs a politics of the possible”, The Economist, 31/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Kiềm chế biến đổi khí hậu chưa bao giờ là dễ dàng. Việc thay đổi cán cân năng lượng cơ bản của hành tinh này không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Một nền kinh tế dựa vào nhiên liệu hóa thạch, vốn đang phục vụ hàng tỷ người, cũng không thể bị thay thế nếu không vấp phải sự phản đối chính trị dữ dội. Nhưng ngày nay, vấn đề có vẻ đặc biệt khó khăn. Continue reading “Làm sao để chính sách khí hậu trở nên khả thi?”

Vấn đề tái thiết Ukraine đang dần biến mất khỏi các hội nghị Âu-Mỹ?

Nguồn: Anton Neeleman, 安东·尼尔曼：乌克兰重建问题，是怎么从欧美会议桌上消失的？, Guancha, 31/07/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào tháng 7, những diễn biến đáng chú ý trong lĩnh vực kinh tế và xã hội của Ukraine bao gồm: Hội nghị tái thiết Rome không mang lại kết quả thực chất, liên minh phương Tây chia rẽ, BlackRock rút khỏi Ukraine và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cung cấp khoản vay 500 triệu USD nhưng lại một lần nữa đưa ra các điều khoản khắt khe.

Về mặt xã hội, số lượng học sinh đến trường đã giảm xuống mức thấp nhất trong 30 năm, nữ sinh chiếm tỷ lệ rất cao trong các lớp lớn, tỷ lệ đói nghèo tăng vọt, giá lương thực tăng cao và các cửa hàng “mỗi ngày một kiểu” mọc lên như nấm. Continue reading “Vấn đề tái thiết Ukraine đang dần biến mất khỏi các hội nghị Âu-Mỹ?”

Lực lượng Mỹ nên rời khỏi châu Âu như thế nào?

Nguồn: Christopher S. Chivvis,  “How U.S. Forces Should Leave Europe,” Foreign Affairs, 23/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Và tại sao Trump nên bắt đầu quá trình đó ngay bây giờ?

Suốt hàng thập kỷ qua, khả năng tự vệ tập thể của châu Âu chỉ là một khát vọng xa vời. Nhưng giờ đây, thời khắc để hiện thực hóa mục tiêu này cuối cùng cũng đến. Động lực đang dần hình thành mạnh mẽ ở châu Âu: nhiều năm thực hiện các bước nhỏ để củng cố nền quốc phòng châu Âu đã nhường chỗ cho những hành động lớn sau khi Nga xâm lược Ukraine vào năm 2022, và những nỗ lực này lại càng tăng tốc sau sáu tháng kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức. Các nhà lãnh đạo châu Âu đã hứa sẽ tăng mạnh chi tiêu quốc phòng và các khoản chi khác liên quan đến quốc phòng tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6, nâng cam kết ngân sách chung của các thành viên từ 2% lên 5% GDP. Để thực hiện những cam kết quan trọng này, châu Âu đang giới thiệu các cơ chế tài chính mới và phá bỏ các rào cản hợp tác trong ngành công nghiệp quốc phòng của mình. Continue reading “Lực lượng Mỹ nên rời khỏi châu Âu như thế nào?”