Nguồn: Tetsushi Takahashi, Beijing Diary, Nikkei Asian Review, 7/2020.
Người dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Tôi đến thăm Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc ở Bát Đại Lĩnh, gần Bắc Kinh, lần đầu tiên sau ba tháng vào thứ Bảy (25/07/2020). Có một điểm cụ thể mà tôi quyết tâm tìm ra.
Tổng thống Hoa Kỳ khi ấy Richard Nixon đã đến thăm đoạn Bát Đại Lĩnh của Vạn Lý Trường Thành vào ngày 24 tháng 2 năm 1972, trong chuyến đi lịch sử của ông tới Trung Quốc. “Chúng ta không muốn bất kỳ loại tường ngăn cách nào giữa các dân tộc”, ông nói. Tôi muốn xác nhận chính xác nơi ông đưa ra lời nhận xét này.
Các hạn chế người vào để phòng ngừa lây nhiễm coronavirus đang làm lưu lượng khách du lịch tại trường thành giảm xuống chưa bằng một nửa con số bình thường. Khi tôi cầm một bức ảnh làm chỉ dẫn và tìm xem Nixon đã đứng đâu, một người đàn ông lớn tuổi nói với tôi: “Các viên gạch ở đây có từ những ngày Vạn Lý Trường Thành mới được xây.”
“Ông Nixon cũng từng đến đây phải không?” Tôi hỏi.
Người đàn ông chỉ tay về một chỗ thấp hơn và trả lời: “Chắc ông ta không đi xa đến mức leo lên một nơi cao như ở đây. Chắc ở đằng kia thôi.”
Sau đó, ông nói thêm, “Tôi đã xúc tuyết cho Nixon.”
Người đàn ông chỉ cho biết tên là Chen. Ông cho biết lúc đó 21 tuổi và đang làm việc cho một công ty nhà nước về vật liệu xây dựng.
Vào ngày trước chuyến thăm Vạn Lý Trường Thành của Nixon, Bắc Kinh phủ đầy tuyết. Chen cho biết ông được gọi đến giúp dọn tuyết để mở đường tới Vạn Lý Trường Thành.
Bát Đại Lĩnh cách trung tâm Bắc Kinh khoảng 70 km. Theo truyền thông Trung Quốc, khoảng 800.000 công dân đã được huy động đến xúc tuyết theo lệnh của Thủ tướng Chu Ân Lai. Nhiều người dân vẫn còn nhớ rất rõ về cái đêm trắng làm việc đón Nixon.
Chuyến thăm lịch sử của vị tổng thống, được nhớ tới như là “một tuần làm thay đổi thế giới”, đã giúp đưa đến mối quan hệ hợp tác Hoa Kỳ-Trung Quốc sau nhiều năm thù địch.
Chen có vẻ tự hào về đóng góp của mình. Ông nói: “Nếu chuyến thăm Trung Quốc của ông Nixon không thành công, sẽ không có bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Trung Quốc.”
Ba mươi năm sau, vào tháng 2 năm 2002, Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush cũng đã đến thăm phần Bát Đại Lĩnh của Vạn Lý Trường Thành và leo lên cao hơn cả Nixon. Điều này được đưa ra như một thông điệp mang tính biểu tượng rằng ngay cả khi quan hệ song phương xấu đi, Mỹ vẫn sẽ tiếp tục giữ quan hệ với Trung Quốc.
Mười tám năm trôi qua, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã có bài phát biểu hôm thứ Năm tuần trước (23/07/2020) tuyên bố đất nước ông sẽ chia tay Trung Quốc. Ông nói: “Mô hình cũ về quan hệ mù quáng với Trung Quốc đã kết thúc. Chúng ta không được phép kéo dài nó.”
Địa điểm mà Pompeo chọn để ra tuyên bố không là nơi nào khác ngoài Bảo tàng và Thư viện Tổng thống Richard Nixon ở Yorba Linda, California. Khu tưởng niệm nằm ở nơi Nixon sinh ra và lớn lên.
“Đã đến lúc các quốc gia tự do phải hành động”, Pompeo nói, đồng thời kêu gọi các nước chống Bắc Kinh.
Cuộc “Chiến tranh Lạnh mới” giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hiện nay có phải là không thể tránh khỏi hay không? Trái ngược với những lời nói đầy hy vọng của Nixon, dường như đang có một bức tường hiện ra chia cắt thế giới.
Tetsushi Takahashi là trưởng văn phòng của Nikkei ở Trung Quốc.
