Nguồn: Mohammed V, sultan of Turkey, dies, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1918, khi người Thổ Nhĩ Kỳ còn đang vật lộn trong những tháng cuối cùng của cuộc chiến chống lại các cường quốc phe Đồng minh Hiệp ước trong Thế chiến I, Mohammed V, sultan (quốc vương) của Đế chế Ottoman, đã qua đời ở tuổi 73.
Sinh năm 1844 tại Constantinople, Mohammed lên ngôi vào năm 1909 sau khi anh trai ông, Abdul Hamid, bị buộc phải thoái vị dưới áp lực của Ủy ban Liên minh và Tiến bộ (Committee of Union and Progress, CUP), một đảng chính trị mới nổi, thường được biết đến với tên gọi Đảng Thanh niên Thổ Nhĩ Kỳ (Young Turks).
Với mục tiêu hiện đại hóa Đế chế Ottoman đang tàn lụi và ngăn chặn các cường quốc châu Âu chiếm lãnh thổ của họ, những người Thổ Nhĩ Kỳ trẻ tuổi đã kích động một cuộc nổi dậy trong Tập đoàn quân thứ ba của Ottoman vào năm 1908: buộc sultan phải đáp ứng yêu cầu của họ và khôi phục hiến pháp Thổ Nhĩ Kỳ. Dưới sự lãnh đạo của Mustafa Kemal (sau này được gọi là Ataturk, người trở thành tổng thống đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ), lực lượng quân đội đã giúp CUP củng cố quyền lực một năm sau đó, buộc sultan phải thoái vị, nhường ngôi lại cho em trai Mohammed.
Thực ra, nhóm lãnh đạo CUP, đặc biệt là Enver Pasha, mới là người đứng sau điều hành đất nước suốt những thập niên tiếp theo, vì vị tân vương – vốn dĩ là người rất hiền lành – đã chẳng thể tự mình quyết định điều gì khi ngồi trên ngai vàng. Điều đó dẫn đến hệ quả không tốt cho Ottoman: trong giai đoạn 1912-1913, đế chế này mất gần như toàn bộ phần lãnh thổ châu Âu còn sót lại sau hai lần Chiến tranh Balkan và một cuộc chiến bất thành với Ý ở Tripoli.
Tháng 11/1914, Thổ Nhĩ Kỳ tham gia Thế chiến I, theo phe Liên minh Trung tâm, cùng Đức và Áo-Hung chống lại Anh, Pháp, Nga. Dù ban đầu phản đối việc tham chiến, Mohammed dần chuyển sang kêu gọi quân đội của mình – cũng như tất cả người Hồi giáo, kể cả những người đang sống ở phe Hiệp ước – chiến đấu chống lại kẻ thù của đế chế, tuyên bố rằng: “Lẽ phải và lòng trung thành đang đứng về phía chúng ta, còn hận thù và bạo ngược thì nơi kẻ thù, thế nên, chắc chắn rằng sự trợ giúp thiêng liêng của Đức Chúa Trời công chính và sự ủng hộ đạo đức của Nhà tiên tri Vĩ đại sẽ ở bên để khuyến khích chúng ta. Tôi tin chắc rằng sau cuộc chiến này, chúng ta sẽ nổi lên như một đế chế giành lại được những gì đã mất trong quá khứ và một lần nữa trở nên vinh quang và hùng mạnh hơn.”
Vào thời điểm Mohammed V qua đời, ngày 03/07/1918, quân Thổ Nhĩ Kỳ đã trải qua gần 4 năm chiến tranh mệt mỏi, chịu đựng cuộc xâm lược toàn diện trên đất liền của phe Hiệp ước nhắm vào Bán đảo Gallipoli và những đợt tiến công khốc liệt vào Lưỡng Hà. Khi ấy, họ đang đứng trên bờ vực bị đánh bại. Trong vòng sáu tháng sau cái chết của nhà vua (ông được kế vị bởi người em, Mohammed VI), Constantinople đã bị phe Hiệp ước chiếm đóng, và Đế chế Ottoman vĩ đại một thời nay rơi vào tình trạng hỗn loạn.
