Nguồn: Emperor of Mexico executed, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1867, Hoàng tử người Áo, Ferdinand Maximilian, người được Hoàng đế Pháp Napoléon III phong làm Hoàng đế Mexico vào năm 1864, đã bị xử tử theo lệnh của Benito Juarez, Tổng thống Cộng hòa Mexico.
Năm 1861, Benito Juarez – nhà tự do người Mexico – trở thành tổng thống của một đất nước đang điêu đứng về tài chính, và ông buộc phải tuyên bố vỡ nợ trước các chính phủ châu Âu. Đáp lại, Pháp, Anh, và Tây Ban Nha đã cử lực lượng hải quân tới Veracruz để yêu cầu bồi thường. Anh và Tây Ban Nha thương lượng với Mexico và rút lui, nhưng Pháp, dưới sự cai trị của Napoléon III, quyết định sử dụng cơ hội này để tạo ra một đế chế phụ thuộc trên lãnh thổ Mexico. Cuối năm 1861, một hạm đội Pháp được trang bị tốt đã tấn công Veracruz, đổ bộ một lực lượng lớn, khiến Tổng thống Juarez và chính phủ của ông phải rút lui.
Chắc chắn rằng chiến thắng của Pháp sẽ đến nhanh chóng ở Mexico, 6.000 quân Pháp dưới sự chỉ huy của Tướng Charles Latrille de Lorencez đã lên đường tấn công Puebla de Los Angeles, một thị trấn nhỏ ở miền trung Mexico. Từ căn cứ mới của mình ở phía bắc, Juarez tập hợp một lực lượng gồm những người đàn ông trung thành với mình và điều họ đến Puebla. Dưới sự lãnh đạo của Tướng Ignacio Zaragoza – người sinh ra ở Texas, 2.000 lính Mexico đã củng cố thị trấn và chuẩn bị cho cuộc tấn công của Pháp. Ngày 05/05/1862, Lorencez đưa quân đội của mình, được trang bị đầy đủ và được hỗ trợ bởi pháo binh hạng nặng, đến trước thành phố Puebla và bắt đầu cuộc tấn công từ phía bắc. Trận chiến kéo dài từ rạng sáng đến sẩm tối, và khi quân Pháp cuối cùng cũng phải rút lui, họ đã mất gần 500 binh sĩ, trong khi chỉ ít hơn 100 người Mexico thiệt mạng.
Dù không phải là một chiến thắng chiến lược lớn trong cuộc chiến tranh tổng thể chống lại người Pháp, nhưng chiến thắng của Zaragoza tại Puebla là một chiến thắng lớn về mặt tinh thần đối với chính phủ Mexico, và biểu trưng cho khả năng của họ trong việc bảo vệ chủ quyền trước sự đe dọa của một quốc gia nước ngoài hùng mạnh. Ngày nay, người Mexico tổ chức lễ kỷ niệm trận Puebla với tên gọi Cinco de Mayo. Sáu năm sau, dưới áp lực của nước Mỹ mới thống nhất, người Pháp đành rút lui. Bị bỏ rơi ở Mexico, Hoàng đế Maximilian bị quân của Juarez bắt, và bị hành quyết vào ngày 19/06/1867.
