Nguồn: One of the worst earthquakes in modern history destroys Chinese city, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1976, lúc 3:42 sáng, một trận động đất có cường độ khoảng 7,8 đến 8,2 độ Richter đã san phẳng Đường Sơn, một thành phố công nghiệp ở tỉnh Hà Bắc của Trung Quốc với dân số khoảng một triệu người. Vì lúc đó hầu hết mọi người đều đang ngủ say trên giường, thay vì ở ngoài đường, nơi tương đối an toàn hơn, nên trận động đất đã gây thiệt hại nhân mạng đặc biệt lớn. Ước tính có khoảng 242.000 người ở Đường Sơn và các khu vực lân cận đã thiệt mạng, khiến sự kiện trở thành một trong những trận động đất chết chóc nhất trong lịch sử, chỉ đứng sau con số 300.000 người chết trong trận động đất ở Calcutta năm 1737, và 830.000 người thiệt mạng trong động đất ở tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc năm 1556.
Nằm giữa hai mảng kiến tạo Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, Trung Quốc là một địa điểm rất thường xuyên xảy ra động đất. Động đất cũng đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa và khoa học của Trung Quốc, và người dân nước này là những người đầu tiên phát triển máy đo địa chấn. Khu vực phía bắc Trung Quốc – nơi xảy ra trận động đất Đường Sơn – đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi sự dịch chuyển về phía tây của mảng Thái Bình Dương.
Trong những ngày trước khi xảy ra trận động đất, người ta bắt đầu nhận thấy những hiện tượng kỳ lạ tại và xung quanh Đường Sơn. Mực nước giếng liên tục dâng lên rồi hạ xuống. Chuột chạy tán loạn giữa ban ngày. Gà không chịu ăn. Trong suốt chiều tối ngày 27/07, và rạng sáng ngày 28/07, người dân cho biết có sự xuất hiện của các tia sáng màu và những quả cầu lửa. Tuy nhiên, vào lúc 3:42 sáng, hầu hết mọi người đang ngủ yên khi trận động đất xảy ra. Nó kéo dài trong 23 giây và đã san bằng 90% các tòa nhà của Đường Sơn. Ít nhất 250.000 người thiệt mạng và 160.000 người khác bị thương. Vì trận động đất xảy ra giữa cái nóng của mùa hè, nhiều người sống sót đã choáng váng bò ra khỏi ngôi nhà đổ nát của họ, trần truồng, trên người chỉ có bụi và máu. Trận động đất cũng đã gây ra hỏa hoạn và khiến chất nổ và khí độc bốc cháy trong các nhà máy của Đường Sơn. Nước và điện bị cắt, còn các con đường sắt và đường bộ dẫn vào thành phố đều bị phá hủy.
Chính phủ Trung Quốc không được chuẩn bị đầy đủ cho một thảm họa ở quy mô này. Ngày hôm sau trận động đất, máy bay bắt đầu thả thực phẩm và thuốc men xuống thành phố. Khoảng 100.000 binh sĩ của Quân đội Giải phóng Nhân dân đã được lệnh đến Đường Sơn, trong đó nhiều người phải đi bộ từ Cẩm Châu, cách đó gần 290km. Khoảng 30.000 nhân viên y tế đã được điều đến, cùng với 30.000 công nhân xây dựng. Chính phủ Trung Quốc, tự hào về khả năng tự cung tự cấp, đã từ chối mọi đề nghị cứu trợ từ nước ngoài. Trong thời điểm quan trọng – tuần đầu tiên sau cuộc khủng hoảng, nhiều người đã chết vì thiếu chăm sóc y tế. Các binh sĩ và nhân viên cứu trợ không được huấn luyện cứu hộ cần thiết để kéo những người sống sót ra khỏi đống đổ nát một cách an toàn. Nạn cướp bóc cũng lan tràn khắp nơi. Hơn 160.000 gia đình mất nhà cửa và hơn 4.000 trẻ em phải mồ côi.
Đường Sơn cuối cùng đã được xây dựng lại, với các biện pháp phòng ngừa động đất hiệu quả hơn. Ngày nay, có gần hai triệu người sống ở thành phố này. Người ta đồn rằng số người chết do trận động đất năm 1976 cao hơn nhiều so với con số chính thức mà chính phủ Trung Quốc đưa ra, 242.000 người. Một số nguồn tin Trung Quốc nói rằng có đến hơn 500.000 người chết.
