Nguồn: Josep Borrell, “Why a Palestinian state is the best security guarantee for Israel,” Financial Times, 26/11/2023
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Khoảng trống quyền lực ở Gaza sau cuộc chiến hiện tại có thể sẽ lại gây ra một chu kỳ bạo lực và khủng bố mới.
Tôi vừa trải qua năm ngày ở Trung Đông. Cùng với Ukraine, nơi đây đã trở thành một trong những khu vực bất ổn nhất thế giới. Một vài khoảnh khắc bình yên có thể tạo ấn tượng rằng căng thẳng đang giảm bớt, nhưng xung đột Israel-Palestine vẫn đang lan rộng hơn bao giờ hết và vẫn sẽ tiếp tục tồn tại. Sự thiển cận về mặt chính trị của chúng ta, khi cho rằng cuộc xung đột này có thể giải quyết được chỉ bằng cách nói suông về giải pháp hai nhà nước mà không chịu bắt tay “chữa lành vết thương,” phải chấm dứt. Không chỉ vì lý do nhân đạo, công lý, hay đạo đức, mà còn bởi nếu chúng ta không giải quyết vấn đề ngay bây giờ, nó có thể dẫn đến một làn sóng di dân, bao gồm cả hướng về châu Âu, đồng thời làm trầm trọng thêm nguy cơ khủng bố và căng thẳng giữa các cộng đồng.
Khu vực này một lần nữa bị ám ảnh bởi đau thương và phẫn nộ. Người Israel đã bị tác động sâu sắc bởi vụ tàn sát ngày 7/10, khiến hơn 1.200 người thiệt mạng và hơn 200 con tin bị bắt giữ. Về phần mình, người Palestine phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza, một cuộc tàn sát khác với hơn 13.000 nạn nhân, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, cùng với các cuộc tấn công của những người định cư Israel ở Bờ Tây và Đông Jerusalem bị chiếm đóng. Một lệnh ngừng bắn tạm thời và trao trả một nhóm con tin vừa có hiệu lực vào thứ Sáu. Tôi hy vọng điều này sẽ tạo ra động lực tích cực dẫn đến việc thả tất cả con tin và chấm dứt tình trạng thù địch.
Nỗi kinh hoàng do Hamas và các nhóm cực đoan khác tạo ra đang gây bất lợi cho người Palestine. Những nhà lãnh đạo tôi gặp ở Ramallah đều thừa nhận điều này. Tuy nhiên, đối với họ, vấn đề cơ bản nằm ở sự chiếm đóng của Israel. Những nhà lãnh đạo này đã phải chật vật giải thích cho cử tri lý do tại sao quyền tự do đi lại của họ bị hạn chế, trong khi các khu định cư bất hợp pháp lại nở rộ và những người định cư có thể tự do tấn công họ. Giới lãnh đạo Palestine cũng không thể đảm bảo an ninh ở Bờ Tây bị chiếm đóng, trong khi Israel đang giữ lại tiền thuế của người Palestine mà họ đã thu hộ Chính quyền Dân tộc Palestine.
Không thể đem nỗi đau này ra biện minh cho một nỗi đau khác. Nhưng mỗi bên chỉ đang chăm chăm nhìn vào bi kịch của mình, vào những gì đã xảy ra hôm qua, hoặc những gì đang xảy ra hôm nay. Tuy nhiên, còn có một ngày mai mà cả hai bên đều chưa thể hình dung được. Người Israel tin rằng họ cần phải loại bỏ Hamas để đảm bảo an ninh cho mình, trong khi người Palestine ưu tiên chấm dứt thảm họa nhân đạo và hành động khiêu khích của nhóm người định cư ở Gaza
Bất chấp những thách thức này, chúng ta phải luôn để ngỏ khả năng hòa bình. Chuyến đi gần đây của tôi tới khu vực này đã củng cố niềm tin của tôi rằng sự đảm bảo tốt nhất cho an ninh của Israel là thành lập một nhà nước Palestine. Và, trong ngắn hạn, chúng ta nên tránh làm suy yếu Chính quyền Dân tộc Palestine.
Các khoảng trống không thể tồn tại lâu trong tự nhiên hoặc trong chính trị. Nếu cả Hamas và Israel đều không quản lý Gaza, thật ra họ không nên làm vậy, khoảng trống quyền lực sẽ nhanh chóng được lấp đầy bởi các lực lượng không kiểm soát được, những người có thể biến Gaza thành một lãnh thổ thất bại và mở đường cho một chu kỳ bạo lực và khủng bố khác. Kể từ thời Hobbes, chúng ta đã biết rằng một xã hội không có Leviathan – một nhà nước – sẽ phải gánh chịu bạo lực và hỗn loạn.
Chúng ta đã chứng kiến những tình huống tương tự xảy ra quá nhiều lần trước đây. Chúng ta đã chứng kiến dòng người tị nạn chạy trốn khỏi cuộc xung đột ở Syria tiến vào Lebanon, Jordan, và Thổ Nhĩ Kỳ. Những quốc gia này không thể đón thêm một làn sóng người tị nạn Palestine nữa. Như lời của một trong những người đối thoại với tôi vào tuần trước, chúng ta sẽ không thể sống sót sau một Nakba nữa. Và châu Âu cũng như cộng đồng quốc tế sẽ không và không thể chấp nhận một cuộc di dời hàng loạt người Palestine một cách cưỡng bức.
Để ngăn Gaza rơi vào tay các nhóm vũ trang không được kiểm soát có thể gây bất ổn cho toàn bộ khu vực lân cận, bắt đầu từ Israel, lãnh thổ này phải được quản lý bởi một nhà nước đại diện cho người dân của mình. An ninh của chính Israel đòi hỏi phải thành lập một nhà nước Palestine ở Gaza và khu Bờ Tây bị chiếm đóng, bao gồm cả Đông Jerusalem.
Làm thế nào và khi nào chúng ta đạt được mục tiêu này? Câu trả lời phụ thuộc vào tất cả chúng ta. Có một điều rõ ràng: tất cả những người đối thoại với tôi ở thế giới Ả Rập đều chấp nhận sự tồn tại của Israel và muốn can dự với nước này. Họ nhận ra cơ hội to lớn nằm ở một khu vực hòa bình, hợp tác xuyên biên giới, và vai trò tiềm năng của Israel là động lực kinh tế khu vực. Nhưng tất cả cũng đồng ý rằng sự hợp tác Ả Rập-Israel phụ thuộc vào việc giải quyết vấn đề Palestine. Đơn giản là không có đường tắt.
Để tiến về phía trước, chúng ta phải hướng tới một giải pháp dựa trên công lý và quyền bình đẳng cho cả hai dân tộc. Điều này trước hết có nghĩa là nhu cầu về an ninh trong toàn khu vực và ở châu Âu, nơi phải đối mặt với những hậu quả tức thời của sự bất ổn. Là những nước láng giềng, chúng ta phải hợp lực với các đối tác trong khu vực và trên toàn thế giới để đạt được một giải pháp chính trị khả thi, lâu dài, vì lợi ích của người Israel, người Palestine, và khu vực. Đây cũng là vì lợi ích tốt nhất của chúng ta. EU, cùng với một số quốc gia Ả Rập, đã khởi xướng những nỗ lực hướng tới mục tiêu này thông qua Nỗ lực Ngày Hòa bình (Peace Day Effort), được trình bày tại Liên Hiệp Quốc vào tháng 9, ngay trước khi “cơn bão” bắt đầu. Và chúng tôi quyết tâm tiếp tục làm việc hướng tới mục tiêu này.
Josep Borrell là Cao uỷ EU về chính sách đối ngoại và an ninh.
