Nguồn: Abolitionist John Brown is hanged, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1859, John Brown, một người theo chủ nghĩa bãi nô, đã bị xử tử vì tội phản quốc, giết người, và nổi dậy.
Sinh ra ở Connecticut vào năm 1800, Brown trở thành chiến binh vào giữa những năm 1850, khi với tư cách là lãnh đạo của lực lượng Nhà nước Tự do ở Kansas, ông đã chiến đấu chống lại những người Mỹ ủng hộ chế độ nô lệ trên lãnh thổ bang. Chỉ đạt được thành công nhỏ trong cuộc chiến chống lại chế độ nô lệ ở biên giới Kansas, nhưng lại phạm tội ác tàn bạo trong quá trình này, Brown đã quyết định thực hiện một kế hoạch tham vọng hơn vào năm 1859.
Đứng đầu một nhóm người thuộc nhiều chủng tộc khác nhau, Brown lên đường đến Harpers Ferry mà ngày nay thuộc Tây Virginia, với ý định chiếm giữ kho vũ khí của liên bang và rút lui về Dãy núi Appalachian ở Maryland và Virginia, nơi họ sẽ thành lập một nước cộng hòa theo chủ nghĩa bãi nô, bao gồm các nô lệ được giải phóng và người da trắng theo chủ nghĩa bãi nô. Họ cũng hy vọng thành lập một đội quân du kích để chống lại các chủ nô và kích động các cuộc nổi dậy, và hy vọng dân số “nước cộng hoà” sẽ tăng theo cấp số nhân với làn sóng của những người nô lệ được giải phóng hoặc chạy trốn.
Tại Harpers Ferry vào ngày 16/10, đơn vị được huấn luyện bài bản của Brown bước đầu đã thành công, chiếm được các vị trí then chốt trong thị trấn. Nhưng kế hoạch của Brown bắt đầu gặp trục trặc sau khi lính của ông đánh chặn một đoàn tàu đến Baltimore rồi sau đó cho phép nó đi qua. Tin tức về cuộc đột kích lan truyền nhanh chóng, và các đại đội dân quân từ Maryland và Virginia đã đến vào ngày hôm sau, tiêu diệt hoặc bắt giữ nhiều lính đột kích. Sang ngày 18/10, Thủy quân Lục chiến Mỹ do Đại tá Robert E. Lee và Trung úy J.E.B. Stuart chỉ huy, cả hai đều sẽ trở thành những vị tướng nổi tiếng trong Nội chiến, đã chiếm lại kho vũ khí, bắt sống John Brown và nhiều thành viên khác. Đến ngày 2/11, Brown bị kết án tử hình bằng cách treo cổ.
Vào ngày bị hành quyết, 16 tháng trước khi Nội chiến bùng nổ, John Brown đã tiên tri: “Tội ác của vùng đất tội lỗi này sẽ không bao giờ được thanh tẩy, ngoại trừ bằng máu”.
