Nguồn: Native Americans kill 81 soldiers, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1866, quyết tâm thách thức sự hiện diện ngày càng tăng của quân đội Mỹ trên lãnh thổ của họ, người Mỹ bản địa ở phía bắc Wyoming đã dụ Trung tá William Fetterman và binh lính của ông vào một cuộc phục kích chết người.
Căng thẳng trong khu vực bắt đầu gia tăng vào năm 1863, khi John Bozeman mở Đường mòn Bozeman, một tuyến đường mới cho những người di cư đến các mỏ vàng Montana. Tuy nhiên, tính hợp pháp của Đường mòn Bozeman lại rất đáng ngờ vì nó đi thẳng qua các khu vực săn bắn mà chính phủ đã hứa dành riêng cho người Sioux, Cheyenne, và Arapahoe trong Hiệp ước Fort Laramie năm 1851.
Do đó, khi dân quân Colorado giết hại hơn hai trăm người Cheyenne ôn hòa trong Thảm sát Sand Creek năm 1864, người Mỹ bản địa đã bắt đầu trả thù bằng cách tấn công người da trắng trên khắp vùng Đồng bằng Lớn, bao gồm cả những người di cư đi trên Đường mòn Bozeman. Chính phủ Mỹ đã phản ứng bằng cách xây dựng một loạt các pháo đài bảo vệ dọc theo con đường mòn; pháo đài lớn nhất và quan trọng nhất trong số này là Pháo đài Phil Kearney, được xây dựng vào năm 1866 ở phía bắc trung tâm Wyoming.
Người Mỹ bản địa dưới sự lãnh đạo của Red Cloud và Crazy Horse bắt đầu tập trung các cuộc tấn công vào Pháo đài Phil Kearney, liên tục quấy rối binh lính và đánh úp các nhóm thợ đốn củi và những người mang đồ tiếp tế. Vào ngày 06/12/1866, Crazy Horse ngạc nhiên phát hiện ra rằng ông có thể dẫn dụ một nhóm lính nhỏ vào một cuộc phục kích chết người bằng cách xuống ngựa và chạy trốn như thể ông không có khả năng tự vệ. Nhận ra sự bốc đồng ngu ngốc của những người lính, Crazy Horse và Red Cloud lập luận rằng có lẽ một lực lượng lớn hơn nhiều có thể bị dụ vào một cái bẫy chết người tương tự.
Rạng sáng ngày 21/12 lạnh giá, khoảng 2.000 người bản địa đã ẩn náu dọc theo con đường ngay phía bắc Pháo đài Phil Kearney. Một nhóm nhỏ bắt đầu tấn công nghi binh vào một nhóm thợ đốn củi từ pháo đài, và người chỉ huy là Đại tá Henry Carrington đã nhanh chóng ra lệnh cho Trung tá Fetterman đến hỗ trợ họ với một đại đội gồm 80 lính. Crazy Horse và 10 chiến binh đóng vai mồi nhử sau đó cưỡi ngựa vào tầm nhìn của pháo đài. Khi Carrington bắn một loạt đạn pháo vào họ, những chiến binh mồi nhử bỏ chạy tỏ vẻ sợ hãi. Nhóm thợ đốn củi đã an toàn trở về pháo đài, nhưng Fetterman và những người lính của ông đã đuổi theo Crazy Horse và những chiến binh mồi nhử đang bỏ chạy, đúng như kế hoạch. Những người lính da trắng đã cưỡi ngựa thẳng vào ổ phục kích và bị tiêu diệt trong một cuộc tấn công dữ dội, với khoảng 40.000 mũi tên trút xuống những người lính bất hạnh. Không ai trong số họ sống sót.
Với 81 người tử vong, Thảm sát Fetterman là thất bại tồi tệ nhất của quân đội Mỹ ở miền Tây cho đến Trận Little Bighorn năm 1876. Cuối cùng, các cuộc tấn công sau đó đã buộc quân đội Mỹ phải xem xét lại cam kết bảo vệ Đường mòn Bozeman, và vào năm 1868, họ đã từ bỏ các pháo đài và rút lui. Đây là một trong số ít chiến thắng rõ ràng của người Mỹ bản địa trong Chiến tranh Đồng bằng (Plains Indian Wars).
