Kế hoạch hòa bình của Putin không hề có hòa bình

Nguồn: Lloyd J. Austin III và Antony J. Blinken, “Putin’s Plan for Peace Is No Peace at All,” New York Times, 14/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Gần ba năm trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã khiến thế giới kinh hoàng khi phát động cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine. Ông lên kế hoạch lật đổ chính phủ dân chủ được bầu của Ukraine, lập nên chế độ bù nhìn của Điện Kremlin, và vạch trần phương Tây là yếu đuối, chia rẽ, và suy yếu.

Sau hơn 1.000 ngày giao tranh liều lĩnh trong cuộc chiến mà Putin lựa chọn, ông đã không đạt được một mục tiêu chiến lược nào. Quyền lực và ảnh hưởng của Nga đã giảm đi rất nhiều; họ thậm chí còn không thể chống đỡ cho một đối tác có giá trị như chế độ của Bashar al-Assad ở Syria. Trong khi đó, Ukraine vẫn đứng vững như một nền dân chủ tự do và có chủ quyền, với nền kinh tế được liên kết với phương Tây. Continue reading “Kế hoạch hòa bình của Putin không hề có hòa bình”

Chính trị Trung Quốc chuẩn bị bước vào một năm đầy sóng gió?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Chinese politics enters a potentially stormy year,” Nikkei Asia, 16/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những người trung thành với Tập Cận Bình đang từ chối lời kêu gọi về một định hướng chính sách mới từ phe “đa số thầm lặng”.

Sau một thời gian dài lắng dịu, chính trường Trung Quốc đang bước vào giai đoạn hỗn loạn mới, với những bất đồng sâu sắc xoay quanh chính sách chính trị, kinh tế và xã hội giữa các phe chính thống và phi chính thống trong đảng.

Cuộc đối đầu diễn ra bất chấp việc Chủ tịch Tập Cận Bình thắt chặt quyền kiểm soát Đảng Cộng sản Trung Quốc, tổ chức mà ông đã lãnh đạo hơn 12 năm qua. Và đối đầu cũng gia tăng khi đất nước đang cố gắng vượt qua những khó khăn lớn về kinh tế. Continue reading “Chính trị Trung Quốc chuẩn bị bước vào một năm đầy sóng gió?”

19/01/1999: Thiết bị BlackBerry đầu tiên ra mắt thị trường

Nguồn: First BlackBerry device hits the market, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1999, máy nhắn tin BlackBerry đầu tiên, BlackBerry 850, đã được phát hành ra thị thường. Các thiết bị BlackBerry sau đó đã thúc đẩy sự tăng trưởng bùng nổ của nhà sản xuất mới nổi đến từ Canada – Research in Motion (RIM), giúp họ thống trị thị trường điện thoại thông minh tại Mỹ trong phần lớn những năm 2000. Nhưng cuối cùng, họ đã để mất thị phần vào tay iPhone của Apple. Continue reading “19/01/1999: Thiết bị BlackBerry đầu tiên ra mắt thị trường”

18/01/1968: Eartha Kitt lên tiếng phản đối Chiến tranh Việt Nam

Nguồn: Eartha Kitt speaks out against the Vietnam War, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1968, Eartha Kitt, nữ diễn viên nổi tiếng với vai diễn Catwoman trong loạt phim truyền hình Batman những năm 1960, và cũng là ca sĩ của ca khúc ăn khách Santa Baby, đã gây xôn xao trong một bữa tiệc trưa tại Nhà Trắng khi dám đối đầu với Đệ nhất Phu nhân Bird Johnson về Chiến tranh Việt Nam. Continue reading “18/01/1968: Eartha Kitt lên tiếng phản đối Chiến tranh Việt Nam”

Nga đang đẩy mạnh cuộc chiến bí mật bên ngoài Ukraine

Nguồn: Bart Schuurman, “Russia Is Stepping Up Its Covert War Beyond Ukraine,” Foreign Policy, 10/01/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dữ liệu cho thấy một giai đoạn mới đáng lo ngại đã xuất hiện trong chiến thuật của Điện Kremlin, đe dọa trực tiếp đến cuộc sống của người dân châu Âu.

Trong ba năm qua, Nga đã tiến hành một chiến dịch phá hoại và lật đổ ngày càng trắng trợn chống lại các đồng minh châu Âu của Ukraine. Trong năm 2024, Moscow đã leo thang đáng kể các chiến thuật của mình – chuyển sang ám sát, xâm phạm các cơ sở cấp nước ở một số quốc gia châu Âu, và nhắm vào các mục tiêu hàng không dân dụng. Continue reading “Nga đang đẩy mạnh cuộc chiến bí mật bên ngoài Ukraine”

16/01/1861: Thượng viện Mỹ bác bỏ Thỏa hiệp Crittenden

Nguồn: Crittenden Compromise is killed in Senate, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1861, Thỏa hiệp Crittenden (Crittenden Compromise), cơ hội cuối cùng để giữ cho hai miền Bắc và Nam nước Mỹ thống nhất, đã bị bác bỏ tại Thượng viện.

Được đề xuất bởi Thượng nghị sĩ John J. Crittenden đại diện cho Kentucky, thỏa hiệp này là một loạt các sửa đổi hiến pháp nhằm duy trì các điều khoản cũ của Thỏa hiệp Missouri năm 1820, chia miền Tây theo vĩ độ 36 30′. Ở phía bắc của ranh giới này, chế độ nô lệ bị cấm. Thỏa hiệp Missouri đã bị thay thế bởi Đạo luật Kansas-Nebraska năm 1854, trong đó cho phép cư dân lãnh thổ bỏ phiếu để quyết định vấn đề chế độ nô lệ, nghĩa là thực hiện chủ quyền nhân dân (popular sovereignty). Các sửa đổi khác bảo vệ chế độ nô lệ tại Quận Columbia, cấm liên bang can thiệp vào hoạt động buôn bán nô lệ giữa các tiểu bang, và bồi thường cho những chủ sở hữu có công nhân bị bắt làm nô lệ trốn thoát đến các tiểu bang tự do. Continue reading “16/01/1861: Thượng viện Mỹ bác bỏ Thỏa hiệp Crittenden”

Năm câu hỏi lớn về kinh tế Trung Quốc trong năm 2025

Nguồn: Stella Yifan Xie, “What’s in store for China’s economy in 2025: 5 things to watch,” Nikkei Asia, 06/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các nhà phân tích nhận định tăng trưởng sẽ phụ thuộc vào tương tác giữa thuế quan của Mỹ và các biện pháp kích thích của Bắc Kinh.

Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới dự kiến sẽ trải qua một năm đầy biến động.

Trong suốt năm 2024, Trung Quốc đã phải vật lộn với tình trạng suy thoái bất động sản kéo dài, khủng hoảng ngân sách của chính quyền địa phương, và thị trường lao động trì trệ, làm suy yếu niềm tin vốn đã mong manh của người tiêu dùng và doanh nghiệp. Continue reading “Năm câu hỏi lớn về kinh tế Trung Quốc trong năm 2025”

Mỹ có thể tạo đột phá trong quan hệ với Iran bằng cách nào?

Nguồn: Richard Haass, “The Iran Opportunity,” Foreign Affairs, 06/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Mỹ cần làm gì để đạt được đột phá?

Thật khó để tìm được một quốc gia nào khác đã mất đi ảnh hưởng chỉ trong một thời gian ngắn như Iran. Cho đến gần đây, vẫn có thể nói rằng Iran là nước có ảnh hưởng khu vực quan trọng nhất ở Trung Đông, với ảnh hưởng lớn hơn cả Ai Cập, Israel, Ả Rập Saudi hoặc Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, chỉ trong vài tháng, tầm ảnh hưởng của Iran đã sụt giảm đáng kể. Họ trở nên yếu hơn và dễ bị tổn thương hơn so với nhiều thập kỷ trước, có lẽ là yếu nhất kể từ cuộc chiến kéo dài một thập kỷ với Iraq, hoặc thậm chí từ cuộc cách mạng năm 1979. Continue reading “Mỹ có thể tạo đột phá trong quan hệ với Iran bằng cách nào?”

14/01/1958: Kẻ giết người hàng loạt Peter Manuel bị bắt

Nguồn: Scottish serial killer Peter Manuel arrested, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày 14/01/1958 (một số nguồn khác cho là ngày 13/01), tên sát nhân Peter Manuel đã bị bắt tại Glasgow, Scotland, sau một loạt các vụ tấn công diễn ra suốt hai năm, khiến từ 7 đến 15 người thiệt mạng.

Manuel, sinh ra tại Mỹ trong gia đình có cha mẹ là người Anh, đã trở thành một tên tội phạm chuyên nghiệp ngay từ khi còn nhỏ. Hắn bị kết án trộm cắp lần đầu tiên vào năm 12 tuổi. Đến năm 15 tuổi, hắn chuyển sang hành hung. Sau đó, Manuel bị kết án 8 năm tù vì tội tấn công tình dục. Continue reading “14/01/1958: Kẻ giết người hàng loạt Peter Manuel bị bắt”

Trump có nguy cơ biến nước Mỹ thành một quốc gia bất hảo

Nguồn: Gideon Rachman, “Trump risks turning the US into a rogue state,” Financial Times, 13/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Chủ nghĩa bành trướng lãnh thổ và những lời đe dọa nhắm vào các nước láng giềng và đồng minh sẽ gióng lên hồi chuông báo động trên toàn thế giới.

“Tôi nghĩ tổng thống đắc cử chỉ đang đùa thôi.” Đó là phản ứng của Đại sứ Canada tại Washington trước đề xuất của Donald Trump rằng đất nước của bà nên trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ.

“Trò đùa” đe dọa là một trong những phương pháp giao tiếp ưa thích của Trump. Nhưng vị tổng thống đắc cử đã nói quá nhiều về tham vọng sáp nhập Canada vào Mỹ đến mức các chính trị gia Canada phải thừa nhận tham vọng của ông và bác bỏ chúng trước công chúng. Continue reading “Trump có nguy cơ biến nước Mỹ thành một quốc gia bất hảo”

Thuyết Gã điên có thực sự hiệu quả trong trường hợp Donald Trump?

Nguồn: Daniel W. Drezner, “Does the Madman Theory Actually Work?,” Foreign Policy, 07/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng.

Trump thích nghĩ rằng sự khó đoán của mình là một lợi thế.

Khi Donald Trump lần đầu tranh cử tổng thống Mỹ vào năm 2016, ông ấy thường tỏ ra tức giận và điên rồ. Ông cũng không ngần ngại thể hiện sự tức giận trong suốt chiến dịch tranh cử. Trong cuộc tranh luận sơ bộ của Đảng Cộng hòa năm 2016, ông đã dựa vào cảm xúc này, nói rằng mình sẽ “vui vẻ chấp nhận chiếc áo choàng của sự tức giận” vì ông tin rằng đất nước đang là một “mớ hỗn độn” và được điều hành bởi những kẻ thiếu năng lực. Trump cũng chấp nhận suy nghĩ rằng ông là một kiểu người điên khác. Trong nhiều tuyên bố, ông nhấn mạnh rằng mình sẽ là một kiểu tổng thống khác vì ông sẵn sàng trở nên hơi điên một chút, hơi khó đoán một chút. Năm 2015, trong một cuộc phỏng vấn, ông đã trích lời một doanh nhân khác, “‘Có một sự khó đoán nhất định về Trump, và điều đó thật tuyệt.’” Trong bài phát biểu chính sách đối ngoại lớn đầu tiên của chiến dịch năm đó, ông công khai chỉ trích chính sách đối ngoại của Mỹ dưới thời Barack Obama, nói rằng, “Là một quốc gia, chúng ta phải khó đoán hơn.” Continue reading “Thuyết Gã điên có thực sự hiệu quả trong trường hợp Donald Trump?”

12/01/2010: Động đất kinh hoàng tại Haiti

Nguồn: Massive earthquake strikes Haiti, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2010, Haiti đã bị tàn phá bởi một trận động đất kinh hoàng. Dù nhận được hỗ trợ từ khắp nơi trên thế giới, nhưng quốc gia nhỏ bé này vẫn chưa thể phục hồi hoàn toàn.

Haiti có lịch sử hoạt động địa chấn dày đặc – những trận động đất tàn khốc đã được ghi nhận tại đây vào các năm 1751, 1770, 1842, và 1946. Đảo Hispaniola, nơi được người Haiti chia sẻ với Cộng hòa Dominica, nằm giữa hai mảng kiến tạo lớn, Bắc Mỹ và Caribe. Sự thật là Thủ đô Port-au-Prince của Haiti nằm ngay trên đường đứt gãy này. Continue reading “12/01/2010: Động đất kinh hoàng tại Haiti”

11/01/1775: Francis Salvador tham gia nghị viện Nam Carolina

Nguồn: Jewish patriot joins Provincial Congress of South Carolina, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1775, Francis Salvador, người Do Thái đầu tiên được bầu vào chính quyền ở Mỹ, đã nhậm chức tại nghị viện Nam Carolina. Sau này, ông trở thành người lính Do Thái đầu tiên được ghi nhận tử trận trong Chiến tranh Giành Độc lập của Mỹ.

Sinh năm 1747, Salvador là hậu duệ của những người Do Thái Sephardi nổi tiếng đã đến định cư tại London. Ông cố của ông, Joseph, là giám đốc người Do Thái đầu tiên của Công ty Đông Ấn. Còn ông nội ông đã góp phần trong việc dũng cảm đưa một nhóm 42 người Do Thái định cư đến Savannah, Georgia, vào năm 1733, dù thuộc địa này cấm người Do Thái định cư. Sau đó, gia đình Salvador cũng mua đất ở Nam Carolina. Continue reading “11/01/1775: Francis Salvador tham gia nghị viện Nam Carolina”

Trudeau là kẻ thù tệ nhất của chính mình

Nguồn: Stephen Marche, “Justin Trudeau Was His Own Worst Enemy,” New York Times, 08/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào những ngày đầu tươi sáng khi Justin Trudeau mới lên nắm quyền, một nhà báo đã đặt câu hỏi tại sao nội các của ông lại có tới 50% là phụ nữ. Trudeau đáp lại bằng một câu nói mà nay đã trở nên nổi tiếng: “Bởi vì bây giờ là năm 2015.” Nếu bạn muốn biết tại sao vào ngày 06/01 vừa qua, ông lại tuyên bố kế hoạch từ chức thủ tướng, thì câu trả lời cũng đơn giản như vậy: Bởi vì bây giờ là năm 2025. Continue reading “Trudeau là kẻ thù tệ nhất của chính mình”

Trung Quốc cáo buộc Đài Loan hối lộ để được Mỹ hỗ trợ

Nguồn: Dương Quang Thuận, China Alleges Taiwan Is Paying Bribes for US Support, The Diplomat, 04/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Câu chuyện này là một phần trong chiến dịch thông tin sai lệch lớn hơn nhằm phá hoại quan hệ Mỹ-Đài.

Một báo cáo gần đây của NBC tiết lộ rằng Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) đã tiến hành các cuộc họp bí mật với các thành viên Quốc hội, cảnh báo họ về một chiến dịch thông tin sai lệch tiềm ẩn của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Chiến dịch này liên quan đến việc bịa đặt các tuyên bố rằng các thành viên Quốc hội Mỹ đã nhận hối lộ từ Đài Loan để đổi lấy lập trường ủng hộ Đài Loan của họ. Continue reading “Trung Quốc cáo buộc Đài Loan hối lộ để được Mỹ hỗ trợ”

09/01/1978: Harvey Milk trở thành chính trị gia đồng tính công khai đầu tiên của Mỹ

Nguồn: Harvey Milk becomes the first openly gay person elected to public office in California, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1978, Harvey Milk, viên chức công khai đồng tính đầu tiên được bầu trong lịch sử tiểu bang California, đã nhậm chức tại Hội đồng Giám sát San Francisco. Là chính trị gia đồng tính công khai đầu tiên và nổi tiếng nhất tại Mỹ suốt nhiều năm, Milk là một nhà hoạt động lâu năm và là nhà lãnh đạo tiên phong của cộng đồng LGBT tại San Francisco.

Sau khi phục vụ trong Hải quân Mỹ trong Chiến tranh Triều Tiên, Milk đã đảm nhiệm một số công việc văn phòng tại Thành phố New York. Ban đầu, ông là người bảo thủ và chần chừ ủng hộ quyền của người đồng tính, nhưng quan điểm của Milk đã thay đổi vào khoảng thời gian ông và người yêu lúc đó mở một cửa hàng máy ảnh trên Phố Castro, trung tâm của cộng đồng LGBT tại San Francisco, vào năm 1973. Continue reading “09/01/1978: Harvey Milk trở thành chính trị gia đồng tính công khai đầu tiên của Mỹ”

Những ảo tưởng và lừa dối trong nhiệm kỳ tổng thống của Biden

Nguồn: Bret Stephens, “The Biden Presidency: Four Illusions, Four Deceptions,” New York Times, 07/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Người Mỹ có xu hướng dành tình cảm ưu ái cho các cựu tổng thống. Ngay cả những tổng thống tồi.

Vào thời điểm Richard Nixon qua đời năm 1994, nhiệm kỳ tổng thống của ông được ca ngợi vì đã mở cửa với Trung Quốc và thành lập Cơ quan Bảo vệ Môi trường, nhưng cũng bị bị lên án vì vụ bê bối Watergate. Việc Gerald Ford ân xá cho Nixon từng bị lên án dữ dội là một cuộc mặc cả chính trị bẩn thỉu, nhưng về sau lại được ca ngợi như một ví dụ về tinh thần chính trị vị tha. Danh tiếng được hồi sinh của Jimmy Carter – không chỉ vì cách ông hành xử sau khi hết nhiệm kỳ tổng thống, mà còn vì những hành động của ông khi tại nhiệm – sẽ khiến đất nước từng bỏ rơi ông vào năm 1980 trong bối cảnh lạm phát đình trệ và khủng hoảng con tin phải kinh ngạc. Continue reading “Những ảo tưởng và lừa dối trong nhiệm kỳ tổng thống của Biden”

Hồ Diệu Bang: Người suýt nữa đã thay đổi Trung Quốc

Nguồn: Trần Kiên, “The Man Who Almost Changed China,” Foreign Affairs, 01/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Hồ Diệu Bang và công cuộc cải cách và mở cửa còn dang dở.

Một trong những sự kiện quan trọng nhất của thế kỷ 20 là bước ngoặt lịch sử của Trung Quốc hướng tới một chương trình cải cách toàn diện trong những năm sau cái chết của Mao Trạch Đông vào năm 1976. Bằng cách nới lỏng sự kiểm soát của nhà nước đối với nền kinh tế và toàn xã hội trong giai đoạn này, Đặng Tiểu Bình, nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc từ năm 1978 đến năm 1989, đã tạo ra một nền tảng mà chỉ trong vài thập kỷ sau đó đã giúp hàng trăm triệu người thoát khỏi cảnh nghèo đói tuyệt đối, biến Trung Quốc thành công xưởng của thế giới và đưa nước này trở thành một cường quốc trong thế kỷ 21 – đối thủ hợp lý duy nhất của Mỹ. Dù Đặng lãnh đạo quá trình này, nhưng vào thời điểm đó, ông đã được hỗ trợ bởi lời khuyên và nỗ lực của một nhà lãnh đạo ít được biết đến hơn, Hồ Diệu Bang. Continue reading “Hồ Diệu Bang: Người suýt nữa đã thay đổi Trung Quốc”

07/01/1891: Ngày sinh Zora Neale Hurston

Nguồn: Zora Neale Hurston is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1891, Zora Neale Hurston, tiểu thuyết gia và nhà nghiên cứu văn hóa dân gian người Mỹ gốc Phi, đã chào đời tại Notasulga, Alabama. Tính đến thời điểm bà qua đời năm 1960, Hurston đã xuất bản nhiều sách hơn bất kỳ phụ nữ người Mỹ gốc Phi nào khác ở Mỹ, nhưng bà lại không thể thu hút được độc giả chính thống trong suốt cuộc đời mình, và đã qua đời trong cảnh nghèo đói và cô đơn trong một nhà trọ phúc lợi. Ngày nay, bà được xem là một trong những nhà văn người Mỹ gốc Phi quan trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ. Continue reading “07/01/1891: Ngày sinh Zora Neale Hurston”

Putin và Trump đang gây rắc rối cho an ninh châu Âu

Nguồn: Gideon Rachman, “Putin plus Trump spell trouble for European security,” Financial Times, 06/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc tái vũ trang của Đức đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố khả năng phòng thủ của châu Âu.

Một cuộc khủng hoảng an ninh đang diễn ra ở châu Âu. Hai yếu tố nguy hiểm có thể kết hợp vào năm 2025. Mối đe dọa ngày càng tăng từ Nga và sự thờ ơ ngày càng tăng từ nước Mỹ của Donald Trump.

Các nước châu Âu cần khẩn trương ứng phó với sự kết hợp địa chính trị đáng báo động này bằng cách xây dựng hệ thống phòng thủ của riêng mình. Và để thực hiện nhiệm vụ này, điều quan trọng là Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, cuối cùng phải thực hiện lời hứa của Thủ tướng Olaf Scholz về việc tăng mạnh chi tiêu quốc phòng. Continue reading “Putin và Trump đang gây rắc rối cho an ninh châu Âu”