Tại sao đây là thời điểm tốt nhất để trừng phạt Nga?

Nguồn: Christian Caryl, “Why This Is the Best Time to Sanction Russia,” Foreign Policy, 13/05/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Nếu Trump muốn chấm dứt chiến tranh, ông nên gây sức ép với Putin ngay bây giờ.

Trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, dường như Tổng thống Mỹ Donald Trump cuối cùng cũng sẵn sàng cứng rắn với Nga. Trong bài đăng ngày 26/04 trên nền tảng Truth Social của mình, ông gay gắt chỉ trích Tổng thống Nga Vladimir Putin vì đã để lực lượng của mình ném bom dân thường Ukraine bất chấp việc đã bày tỏ mong muốn ngừng bắn. Trump viết: “Điều đó khiến tôi nghĩ rằng có lẽ ông ấy không muốn dừng chiến tranh, ông ấy chỉ đang lợi dụng tôi, và tôi phải đối phó theo cách khác, thông qua ‘Ngân hàng’ hoặc ‘Trừng phạt thứ cấp?’ Quá nhiều người đang chết!!!” Continue reading “Tại sao đây là thời điểm tốt nhất để trừng phạt Nga?”

Sự kết hợp đáng sợ của quyền lực công nghệ và quyền lực nhà nước

Nguồn: Ian Bremmer, “The Technopolar Paradox,” Foreign Affairs, 13/05/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tháng 2/2022, trong lúc lực lượng Nga tiến vào Kyiv, chính phủ Ukraine đã phải đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng: vì mạng lưới Internet và truyền thông của nước này đã bị tấn công, nên quân đội và các nhà lãnh đạo sẽ sớm bị ngắt liên lạc. Nhưng Elon Musk – người đứng đầu trên thực tế của Tesla, SpaceX, X (trước đây là Twitter), xAI, Boring Company, và Neuralink – đã vào cuộc. Chỉ trong vài ngày, SpaceX đã triển khai hàng nghìn thiết bị đầu cuối Starlink đến Ukraine và kích hoạt dịch vụ Internet vệ tinh miễn phí. Bằng việc duy trì kết nối trực tuyến cho Ukraine, Musk đã được ngợi ca như một anh hùng. Continue reading “Sự kết hợp đáng sợ của quyền lực công nghệ và quyền lực nhà nước”

15/05/1942: 17 tiểu bang Mỹ áp dụng chế độ phân phối xăng theo định mức

Nguồn: Seventeen states put gasoline rationing into effect, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, chế độ phân phối xăng theo định mức đã bắt đầu được áp dụng tại 17 tiểu bang miền Đông nước Mỹ như một nỗ lực hỗ trợ cho nỗ lực chiến tranh của nước này trong Thế chiến II. Đến cuối năm đó, Tổng thống Franklin D. Roosevelt đã đảm bảo rằng chế độ phân phối xăng theo định mức bắt buộc có hiệu lực tại tất cả 48 tiểu bang.

Người Mỹ đã tranh luận về việc tham gia Thế chiến II mãi cho đến khi Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng vào ngày 07/12/1941. Ngay ngày hôm sau, Quốc hội Mỹ đã gần như nhất trí thông qua yêu cầu của Roosevelt về việc tuyên chiến với Nhật Bản, và ba ngày sau, các đồng minh của Nhật Bản là Đức và Ý đã tuyên chiến với Mỹ. Continue reading “15/05/1942: 17 tiểu bang Mỹ áp dụng chế độ phân phối xăng theo định mức”

Trung Quốc sẽ gia tăng đối đầu quân sự với Mỹ?

Nguồn: Triệu Thông (Tong Zhao), “Will China Escalate?,” Foreign Affairs, 02/05/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bất chấp sự ổn định ngắn hạn, nguy cơ khủng hoảng quân sự đang gia tăng.

Năm 2021, tại cuộc họp đầu tiên đầy căng thẳng giữa các quan chức ngoại giao cấp cao của Trung Quốc và những người đồng cấp của họ trong chính quyền Biden, nhà ngoại giao hàng đầu của Bắc Kinh, Dương Khiết Trì, đã tuyên bố rằng Mỹ không còn có thể “nói chuyện với Trung Quốc từ vị thế của kẻ mạnh.” Tuyên bố này – có lẽ khiến Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan bối rối – đã cho thấy rõ quan điểm chiến lược của Trung Quốc. Trong bốn năm qua, Bắc Kinh hành động dựa trên giả định rằng đang có một sự thay đổi sâu sắc trong cán cân quyền lực giữa hai nước. Các nhà chiến lược Trung Quốc nhận thấy “điểm yếu chiến lược” kéo dài hàng thập kỷ của đất nước họ trong cuộc cạnh tranh với Mỹ đã biến mất, nhờ vào những tiến bộ ổn định trong năng lực công nghiệp, công nghệ, và quân sự của Trung Quốc và sự gia tăng ảnh hưởng quốc tế của nước này. Tiến trình này theo đó mở ra cái mà Bắc Kinh gọi là “bế tắc chiến lược” với Mỹ, trong đó hai bên hiện sở hữu sức mạnh tương đương. Continue reading “Trung Quốc sẽ gia tăng đối đầu quân sự với Mỹ?”

13/05/1920: Đảng Xã hội đề cử ‘Tù nhân 2253’ làm ứng viên tổng thống Mỹ

Nguồn: Socialist party nominates “Convict 2253” for president, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1920, Đảng Xã hội đã đề cử Eugene V. Debs làm ứng viên cho cuộc bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11 năm đó. Tuy nhiên, có một vấn đề nhỏ: Debs đang thụ án 10 năm tù tại một nhà tù liên bang ở Atlanta và sẽ không được ra tù cho đến năm 1928.

Như tờ New York Tribune nhận xét, “việc đề cử ông đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ khi tên của một người bị giam giữ sau song sắt nhà tù được trình lên người dân với tư cách là ứng viên cho chức vụ cao của đất nước.” Continue reading “13/05/1920: Đảng Xã hội đề cử ‘Tù nhân 2253’ làm ứng viên tổng thống Mỹ”

Cuộc tấn công ngoại giao quyến rũ của Trung Quốc

Nguồn: Joe Leahy, “China’s diplomatic charm offensive,” Financial Times, 06/05/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang đi khắp thế giới để đẩy lùi ảnh hưởng của Mỹ, đồng thời củng cố thị trường xuất khẩu khi thặng dư thương mại của nước này tăng lên.

Sau khi Trung Quốc đơn phương dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với một số thành viên của Nghị viện châu Âu vào tuần trước, chính phủ nước này đã nói rất rõ rằng họ không chỉ quyết định chơi đẹp.

Bắc Kinh đã nhấn mạnh cái giá phải trả để dỡ bỏ lệnh trừng phạt – vốn được áp dụng cách đây bốn năm trong một cuộc tranh chấp xoay quanh cáo buộc vi phạm nhân quyền ở khu vực Tân Cương – là sự hợp tác với Trung Quốc về thương mại. Continue reading “Cuộc tấn công ngoại giao quyến rũ của Trung Quốc”

11/05/1934: Bão bụi quét qua các tiểu bang miền Đông nước Mỹ

Nguồn: Dust storm sweeps from Great Plains across Eastern states, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1934, một cơn bão lớn đã cuốn hàng triệu tấn bụi đất bay từ khắp vùng Đại Bình nguyên (Great Plains) khô cằn của Mỹ đến tận New York, Boston, và Atlanta.

Vào thời điểm con người đến định cư ở Đại Bình nguyên hồi giữa những năm 1800, vùng đất này được bao phủ bởi các đồng cỏ, giúp lưu trữ độ ẩm trong đất và giữ cho hầu hết đất không bị thổi bay ngay cả trong thời kỳ khô hạn. Tuy nhiên, đến đầu thế kỷ 20, các nông dân đã cày xới và loại bỏ phần lớn lớp cỏ để tạo ra các cánh đồng. Continue reading “11/05/1934: Bão bụi quét qua các tiểu bang miền Đông nước Mỹ”

Washington có thể hối tiếc vì kiểm soát chip AI quá mức

Nguồn: Ray Wang, “Washington May Regret Overextended AI Chip Controls,” Foreign Policy, 30/04/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những hạn chế ngày càng thắt chặt đang thúc đẩy các công ty Trung Quốc.

Ngày 15/04 vừa qua, nhà sản xuất chip Mỹ Nvidia đã công bố một hồ sơ gửi Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ, trong đó cho biết chính phủ đã hạn chế công ty bán bộ xử lý đồ họa (GPU) kém tiên tiến hơn của mình – H20 – cho Trung Quốc. Theo hồ sơ, Nvidia được yêu cầu phải xin giấy phép từ Cục Công nghiệp và An ninh của Bộ Thương mại Mỹ trước khi bán H20 và bất kỳ chip nào khác “có băng thông bộ nhớ, băng thông kết nối, hoặc cả hai tính năng này, tương đương với H20” cho Trung Quốc. Continue reading “Washington có thể hối tiếc vì kiểm soát chip AI quá mức”

10/05/1980: Chính phủ Mỹ phê duyệt khoản vay 1,5 tỷ đô la cho Chrysler

Nguồn: Government approves $1.5 billion loan for Chrysler, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, Bộ trưởng Tài chính Mỹ G. William Miller tuyên bố phê duyệt khoản bảo lãnh cho vay liên bang trị giá gần 1,5 tỷ đô la cho Tập đoàn Chrysler khi đó đã gần như phá sản. Vào thời điểm đó, đây là gói cứu trợ lớn nhất mà chính phủ Mỹ từng cấp cho một công ty của nước này.

Được thành lập vào năm 1913 với tên gọi Công ty Maxwell Motor, Chrysler đã phát triển thành Tập đoàn Chrysler sau năm 1925, khi Walter P. Chrysler lên nắm quyền kiểm soát công ty. Việc mua lại Dodge Brothers vào năm 1928 đã mở đường cho Chrysler trở thành một thế lực lớn trong ngành công nghiệp xe hơi Mỹ. Continue reading “10/05/1980: Chính phủ Mỹ phê duyệt khoản vay 1,5 tỷ đô la cho Chrysler”

08/05/1541: Hernando de Soto đến Sông Mississippi

Nguồn: Spanish conquistador Hernando de Soto reaches the Mississippi, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1541, ở phía nam Memphis, Tennessee ngày nay, nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Hernando de Soto đã đến Sông Mississippi, trở thành một trong những nhà thám hiểm châu Âu đầu tiên đặt chân đến khu vực này.

Sau khi đóng những chiếc thuyền đáy bằng, de Soto và 400 quân lính dưới quyền đã vượt qua con sông lớn dưới màn đêm, để tránh những người Mỹ bản địa có vũ trang tuần tra trên sông hàng ngày bằng thuyền chiến. Từ đó, đoàn thám hiểm đã tiến vào vùng đất ngày nay là Arkansas, tiếp tục cuộc tìm kiếm vàng và bạc vô vọng kéo dài hai năm ở vùng hoang dã của nước Mỹ. Continue reading “08/05/1541: Hernando de Soto đến Sông Mississippi”

Điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ bỏ rơi Ukraine?

Nguồn: Liana Fix và Michael Kimmage, “What If America Abandons Ukraine?,” Foreign Affairs, 01/05/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Rủi ro lớn nhất có lẽ là đối với phần còn lại của Châu Âu.

Tổng thống Donald Trump thích sự linh hoạt. Không nao núng khi hướng đi thay đổi, ông không thích bị ràng buộc bởi tiền lệ trong quá khứ, hoặc bởi chính những lời hứa của mình. Dù ông đã cam kết sẽ nhanh chóng chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, và dù Washington vừa ký một thỏa thuận với Kyiv, theo đó cấp cho Mỹ một phần doanh thu trong tương lai từ trữ lượng khoáng sản của Ukraine, Trump vẫn có thể quyết định rời khỏi đất nước này hoàn toàn nếu ông không đạt được giải pháp hòa bình mà ông hướng tới. Văn bản cuối cùng của thỏa thuận khoáng sản vẫn chưa được công bố, nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy nó bao gồm các đảm bảo an ninh cho Ukraine. Với cương vị là Tổng Tư lệnh, Trump có thể giảm thiểu sự hỗ trợ của Mỹ cho Ukraine một cách đột ngột và mạnh mẽ. Continue reading “Điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ bỏ rơi Ukraine?”

Thanh trừng trong quân đội Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến vấn đề Đài Loan

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “How China’s military mystery can spill into Taiwan strategy,” Nikkei Asia, 01/05/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một chuyên gia về Đài Loan đã bất ngờ biến mất khi Tập giải quyết cuộc thương chiến với Trump.

Trong lúc Tập Cận Bình tham gia vào cuộc thương chiến ăn miếng trả miếng với Donald Trump, vốn đang leo thang nhanh hơn dự kiến, nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với cuộc đấu tranh dữ dội bên trong Quân Giải phóng Nhân dân, một cuộc đấu tranh có thể còn nghiêm trọng và phức tạp hơn cuộc đối đầu Trung-Mỹ. Continue reading “Thanh trừng trong quân đội Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến vấn đề Đài Loan”

06/05/1876: Bức ‘Nữ công tước xứ Devonshire’ được đấu giá và nhanh chóng bị trộm

Nguồn: “Duchess of Devonshire” painting stirs interest – and theft, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1876, bức tranh “Nữ công tước xứ Devonshire” của Thomas Gainsborough đã gây xôn xao dư luận khi được đem ra đấu giá tại Christie’s ở London. Bức tranh được bán cho William Agnew, một nhà buôn tranh ở London, với giá 51.540 đô la Mỹ, mức giá cao nhất từng được trả cho một bức tranh được đem ra đấu giá.

Ba tuần sau, Agnew trưng bày bức tranh tại phòng trưng bày của mình – và nó đã bị Adam Worth đánh cắp. Continue reading “06/05/1876: Bức ‘Nữ công tước xứ Devonshire’ được đấu giá và nhanh chóng bị trộm”

Trung Quốc đã tự trang bị vũ khí cho thương chiến như thế nào?

Nguồn: Zongyuan Zoe Liu, “How China Armed Itself for the Trade War,” Foreign Affairs, 29/04/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cách tiếp cận rủi ro cao của Bắc Kinh trong cuộc đối đầu kinh tế với Washington.

Làm thế nào mà hai nền kinh tế lớn nhất thế giới lại lao vào một cuộc thương chiến mà không bên nào thực sự mong muốn và phần còn lại của thế giới thì không thể gánh chịu nổi? Sau buổi lễ “Ngày giải phóng” của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 02/04, trong đó ông công bố các mức thuế khác nhau đối với tất cả các đối tác thương mại của Washington, Mỹ và Trung Quốc đã phát động một số vòng leo thang trả đũa, đẩy mức thuế quan giữa hai nước lên mức cao ngất ngưởng. Đến ngày 11/04, mức thuế đối với hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ đã lên tới 145%, trong khi hàng hóa Mỹ nhập khẩu vào Trung Quốc bị đánh thuế 125%. Trừ phi hai nước đưa ra các miễn trừ rộng rãi, thì 700 tỷ đô la thương mại song phương hàng năm giữa họ có thể giảm tới 80% chỉ trong vòng hai năm tới. Các thị trường đã phản ứng tiêu cực với cuộc thương chiến đang rình rập, trong khi nhiều nhà kinh tế và nhà phân tích phải chật vật tìm cách giải thích những gì chính quyền Trump đang cố gắng đạt được. Continue reading “Trung Quốc đã tự trang bị vũ khí cho thương chiến như thế nào?”

04/05/1916: Đức đồng ý hạn chế chiến tranh tàu ngầm

Nguồn: Germany agrees to limit its submarine warfare, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1916, người Đức đã đáp lại yêu cầu của Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson bằng cách đồng ý hạn chế chiến tranh tàu ngầm của mình để tránh rạn nứt ngoại giao với Mỹ.

Chiến tranh tàu ngầm không hạn chế lần đầu tiên diễn ra trong Thế chiến II vào đầu năm 1915, khi Đức tuyên bố khu vực xung quanh Quần đảo Anh là vùng chiến sự, trong đó tất cả các tàu buôn, bao gồm cả tàu từ các quốc gia trung lập, sẽ bị hải quân Đức tấn công. Một loạt các cuộc tấn công của Đức vào các tàu buôn – lên đến đỉnh điểm là vụ đánh chìm tàu ​​chở khách Lusitania của Anh vào ngày 07/05/1915 – đã khiến Tổng thống Wilson phải gây sức ép buộc Đức hạn chế lực lượng hải quân của họ. Continue reading “04/05/1916: Đức đồng ý hạn chế chiến tranh tàu ngầm”

03/05/1954: Tối cao Pháp viện Mỹ ra phán quyết vụ Hernandez kiện Bang Texas

Nguồn: Supreme Court rules in Hernandez v. Texas, broadening civil rights laws, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1954, Tối cao Pháp viện Mỹ đã ra một phán quyết quan trọng làm rõ cách hệ thống pháp luật Mỹ xử lý các cáo buộc phân biệt đối xử. Trong vụ Hernandez kiện Bang Texas, Tối cao Pháp viện nhất trí phán quyết rằng Tu chính án 14 được áp dụng cho tất cả các nhóm chủng tộc và sắc tộc phải đối mặt với sự phân biệt đối xử, theo đó mở rộng luật dân quyền để bao gồm người gốc Tây Ban Nha và tất cả những người không phải da trắng khác. Continue reading “03/05/1954: Tối cao Pháp viện Mỹ ra phán quyết vụ Hernandez kiện Bang Texas”

Thay vì Greenland, Mỹ nên tập trung chú ý vào Quần đảo Aleutian

Nguồn: Alex Alfirraz Scheers, “Get Ready for the Aleutian Island Crisis,” Foreign Policy, 28/04/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trong lúc xung đột leo thang ở Bắc Cực, các đối thủ nước ngoài đã bắt đầu để mắt tới lãnh thổ Alaska.

Quên Cuba đi – có những hòn đảo mới đáng lưu tâm hơn. Dù viễn cảnh về một cuộc khủng hoảng hạt nhân ở Đài Loan vẫn là một mối nguy thực sự, nhưng các hoạt động của Trung Quốc xung quanh Quần đảo Aleutian cũng không nên bị bỏ qua. Các hoạt động quân sự táo bạo của Trung Quốc trong và xung quanh các đảo này và Eo biển Bering có thể leo thang. Continue reading “Thay vì Greenland, Mỹ nên tập trung chú ý vào Quần đảo Aleutian”

01/05/1926: Công nhân hãng Ford được hưởng tuần làm việc 40 giờ

Nguồn: Ford factory workers get 40-hour week, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1926, Công ty Xe hơi Ford trở thành một trong những công ty đầu tiên tại Mỹ áp dụng tuần làm việc 5 ngày, 40 giờ cho các công nhân tại các nhà máy xe hơi của mình. Chính sách này sẽ được mở rộng cho các nhân viên văn phòng của Ford vào tháng 8 năm sau.

Công ty xe hơi đặt trụ sở tại Detroit của Henry Ford đã từng có những bước đột phá trong chính sách lao động của mình trước đây. Vào đầu năm 1914, trong bối cảnh tình trạng thất nghiệp lan rộng và bất ổn lao động ngày càng gia tăng, Ford đã tuyên bố rằng họ sẽ trả cho công nhân nam làm việc tại nhà máy mức lương tối thiểu là 5 đô la cho một ngày làm việc 8 giờ, tăng từ mức trước đó là 2,34 đô la cho 9 giờ (chính sách này được áp dụng cho công nhân nữ vào năm 1916). Continue reading “01/05/1926: Công nhân hãng Ford được hưởng tuần làm việc 40 giờ”

Nước cờ phi thuế quan của Trump khiến Trung Quốc rùng mình

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Trump’s non-tariff gambit sends shivers through China,” Nikkei Asia, 24/04/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Đảng Cộng sản Trung Quốc lo sợ việc chấp thuận yêu cầu của Mỹ sẽ gây ra rủi ro.

Trong khi nhiều quốc gia đang gấp rút đàm phán với chính quyền của Tổng thống Donald Trump để tránh mức thuế quan cao hơn, thì Trung Quốc vẫn kiên định với lập trường của mình trong cuộc thương chiến leo thang với Mỹ

Nguyên nhân nào khiến Trung Quốc từ chối đàm phán thuế quan với chính quyền Trump? Vì khả năng Trump đưa ra những yêu cầu có thể gây rủi ro cho chế độ độc đảng của Trung Quốc. Continue reading “Nước cờ phi thuế quan của Trump khiến Trung Quốc rùng mình”

29/04/1854: Thành lập đại học dành cho người Mỹ gốc Phi đầu tiên

Nguồn: First HBCU, Lincoln University, chartered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1854, Đại học Lincoln trở thành tổ chức giáo dục đại học đầu tiên cấp bằng cho người Mỹ gốc Phi trong lịch sử nước Mỹ.

Tọa lạc tại Pennsylvania và ban đầu được thành lập với tên gọi là Viện Ashmun, trường đại học này được đổi tên vào năm 1866 để vinh danh Tổng thống Abraham Lincoln, người được người Mỹ gốc Phi kính trọng vì đã ban hành Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ vào năm 1863, trao trả tự do cho hàng triệu nô lệ. Continue reading “29/04/1854: Thành lập đại học dành cho người Mỹ gốc Phi đầu tiên”