Thế giới hôm nay: 11/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Hamas cho biết họ sẽ hoãn trả con tin cho Israel. Theo thỏa thuận ngừng bắn với Israel, nhóm vũ trang đáng lẽ phải thả ba con tin vào thứ Bảy qua. Họ cáo buộc Israel ngăn cản người Palestine trở về Gaza. Bộ trưởng quốc phòng Israel, Israel Katz, gọi tuyên bố này là “sự vi phạm hoàn toàn thỏa thuận ngừng bắn.”

Donald Trump cho biết những người Palestine bị đưa ra khỏi Gaza theo kế hoạch tiếp quản của Mỹ do ông đặt ra sẽ không có quyền trở lại. Tổng thống Mỹ cũng nói với Fox News rằng ông hy vọng thuyết phục được Ai Cập và Jordan đồng ý tiếp nhận những người Palestine bị di dời, đồng thời tuyên bố Gaza sẽ trở thành “một dự án bất động sản cho tương lai.” Ông Trump đề xuất kế hoạch này từ tuần trước. Continue reading “Thế giới hôm nay: 11/02/2025”

Trung Quốc siết kiểm soát Hong Kong khiến Trump phản đòn ở Panama

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s tight grip on Hong Kong led to Trump’s Panama gambit,” Nikkei Asia, 06/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Quốc gia Trung Mỹ đã quyết định rút khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường của Tập Cận Bình.

Việc Mỹ đe dọa giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama và cuộc tranh cãi nảy lửa diễn ra sau đó đã có bước ngoặt mới khi Panama tuyên bố rút khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường do Trung Quốc dẫn đầu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhắc đến tuyến đường thủy quan trọng nối liền Đại Tây Dương và Thái Bình Dương vào tháng 12, ngay trước lễ nhậm chức của mình, và kể từ đó đến nay, ông liên tục tuyên bố rằng công ty Hong Kong đang điều hành kênh đào này đã bị Trung Quốc bí mật kiểm soát và họ đang tính phí quá cao cho các tàu của Mỹ. Continue reading “Trung Quốc siết kiểm soát Hong Kong khiến Trump phản đòn ở Panama”

Thế giới hôm nay: 10/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel rút quân khỏi hành lang Netzarim, một tuyến đường cắt ngang Dải Gaza mà họ đã chiếm đóng. Đây là một trong những điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn với Hamas. Nhiều đám đông người dân đã đổ về đây để băng qua nơi từng là vùng đệm chia cắt miền nam Gaza khỏi các khu đô thị ở phía bắc. Theo thỏa thuận ngừng bắn, Hamas cho đến nay đã thả 16 con tin người Israel để đổi lấy 566 người Palestine bị Israel giam giữ. Nhóm này cũng đã thả năm con tin người Thái Lan theo một thỏa thuận riêng.

Donald Trump ca ngợi Elon Musk khi Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (Department of Government Efficiency – DOGE) tiếp tục cắt giảm ngân sách của các cơ quan liên bang. Tổng thống nói với Fox News là ông sẽ “sớm” yêu cầu ông Musk kiểm tra chi tiêu tại Bộ Giáo dục, mà tổng thống đã cam kết sẽ đóng cửa. Ông Musk sau đó sẽ chuyển sang đánh giá chi tiêu quân sự. Hôm thứ Bảy, một thẩm phán liên bang đã tạm thời chặn nhóm của ông Musk tiếp cận các hệ thống thanh toán nhạy cảm của Bộ Tài chính. Các quan chức Nhà Trắng đã chỉ trích phán quyết này. Continue reading “Thế giới hôm nay: 10/02/2025”

Lý thuyết quan hệ quốc tế dự đoán gì về Trump 2.0?

Nguồn: Stephen M. Walt, “What IR Theory Predicts About Trump 2.0,” Foreign Policy, 03/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dưới đây là đánh giá học thuật về cuộc cách mạng chính sách đối ngoại của tân Tổng thống Mỹ.

Xin thề rằng tuần này tôi đã định viết về một chủ đề khác ngoài Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhưng thật không thể bỏ qua loạt chính sách tồi tệ mà Nhà Trắng đang công bố. Tôi cần phải viết về những điều quan trọng, và chính sách đối ngoại của quốc gia hùng mạnh nhất thế giới chắc chắn là một trong số đó, đặc biệt là khi nó vừa có một bước ngoặt đột ngột và sâu rộng hướng đến sự kỳ quặc. Vì vậy, xin thứ lỗi cho tôi vì cứ tập trung vào cuộc cách mạng chính sách đối ngoại mà chính quyền Trump đang cố gắng thực hiện. Continue reading “Lý thuyết quan hệ quốc tế dự đoán gì về Trump 2.0?”

09/02/1773: Ngày sinh Tổng thống William Henry Harrison

Nguồn: William Henry Harrison is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1773, William Henry Harrison, Tổng thống tương lai của nước Mỹ, đã chào đời tại Đồn điền Berkeley ở Virginia.

Harrison đã giữ chức Tổng thống Mỹ thứ chín chỉ trong 32 ngày vào năm 1841, nhiệm kỳ ngắn nhất của một tổng thống. Harrison cũng được ghi nhận là người có bài phát biểu nhậm chức dài nhất trong lịch sử. Được diễn ra vào một buổi sáng tháng 3 lạnh giá, bài phát biểu của ông kéo dài 1 giờ 45 phút. Ông cũng là tổng thống cuối cùng sinh ra là thần dân Anh. Continue reading “09/02/1773: Ngày sinh Tổng thống William Henry Harrison”

Cuộc đua AI toàn cầu: Trung Quốc có đang bắt kịp Mỹ?

Nguồn: Madhumita Murgia, Richard Waters, và Eleanor Olcott, “The global AI race: Is China catching up to the US?,” Financial Times, 01/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc DeepSeek phát hành mô hình AI mới đã làm lung lay những giả định về việc ai là người nắm quyền phát triển công nghệ này.

Vào thứ Hai ngày 27/01, thế giới đã chứng kiến cảnh 1 nghìn tỷ đô la bốc hơi khỏi thị trường chứng khoán chỉ trong một ngày, một đám cháy khổng lồ được châm ngòi bởi một công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo kém tiếng của Trung Quốc: DeepSeek.

Việc công ty này phát hành mô hình AI mới, được gọi là R1, đã đảo ngược hoàn toàn các giả định về sự thống trị của Mỹ trong lĩnh vực AI và làm dấy lên khả năng rằng người Trung Quốc đang học cách đánh bại Thung lũng Silicon trong chính trò chơi của họ. Continue reading “Cuộc đua AI toàn cầu: Trung Quốc có đang bắt kịp Mỹ?”

08/02/1968: Ba người biểu tình thiệt mạng trong Thảm sát Orangeburg

Nguồn: Three protesters die in the Orangeburg Massacre, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào đêm ngày này năm 1968, cảnh sát ở Orangeburg, Nam Carolina đã nổ súng vào đám đông thanh niên tham gia một cuộc biểu tình phản đối việc tách biệt chủng tộc, khiến ba người thiệt mạng và khoảng 30 người khác bị thương. Vụ việc ba thanh niên người Mỹ gốc Phi bị các viên chức nhà nước giết hại, bốn năm sau khi luật liên bang cấm tách biệt chủng tộc được ban hành, đã đi vào lịch sử với tên gọi là vụ Thảm sát Orangeburg. Continue reading “08/02/1968: Ba người biểu tình thiệt mạng trong Thảm sát Orangeburg”

Trung Quốc phản ứng thận trọng trước thuế quan của Trump

Nguồn: James Palmer, “China Responds to Trump’s Tariffs With Caution”,  Foreign Policy, 04/2/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Bắc Kinh rốt cuộc là mục tiêu duy nhất của các mức thuế mới từ Mỹ cho đến thời điểm hiện tại.

Tiêu điểm tuần này: Mức thuế 10% áp lên hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ bắt đầu có hiệu lực; Những động thái ban đầu của chính quyền Trump tiềm ẩn rủi ro an ninh quốc gia mà Trung Quốc có thể lợi dụng; Vẫn còn nhiều câu hỏi xoay quanh mô hình AI mới của công ty Trung Quốc DeepSeek. Continue reading “Trung Quốc phản ứng thận trọng trước thuế quan của Trump”

Thế giới hôm nay: 07/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Một thẩm phán đã trì hoãn thời hạn để công chức liên bang Mỹ phản hồi đề nghị nghỉ việc từ thứ Năm sang ít nhất là thứ Hai tuần sau. Kế hoạch “từ chức sớm” do Elon Musk và Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đề xuất sẽ cho phép những nhân viên từ chức vẫn được trả lương đến tháng 9. The Washington Post đưa tin rằng đến thứ Tư, chỉ có chưa đến 2% lực lượng lao động liên bang đồng ý với đề nghị này, mặc dù bị gây nhiều áp lực.

Một thẩm phán khác cũng tạm thời ngăn Bộ Tài chính Mỹ chia sẻ dữ liệu thanh toán nhạy cảm với ông Musk và một số thành viên trong DOGE. Tuần trước, ông Musk tuyên bố DOGE đang hủy các khoản thanh toán “bất hợp pháp,” làm dấy lên lo ngại ông có quyền truy cập vào hệ thống tài chính của bộ, nơi xử lý hàng nghìn tỷ đô la tiền an sinh xã hội và Medicare. Continue reading “Thế giới hôm nay: 07/02/2025”

DeepSeek gây chia rẽ giữa giới cầm quyền và các ông trùm công nghệ Mỹ

Nguồn: Diêu Húc, Khâu Lệ, 美国观察|DeepSeek引发全球人工智能“技术-市场-政治”冲击波产生了何种影响?, fddi.fudan.edu.cn (Fudan Development Institute), 02/02/2025 (lược dịch).

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào đầu năm Ất Tỵ, công ty AI Trung Quốc DeepSeek với những đột phá về công nghệ và mô hình kinh doanh đổi mới đã trở thành tâm điểm chú ý trong bối cảnh phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu, thậm chí còn đưa hợp tác và cạnh tranh về AI giữa Trung Quốc và Mỹ lên một tầm cao mới.

Trong bài báo trang nhất được xuất bản vào ngày 31/1, SemiAnalysis, một tổ chức nghiên cứu nổi tiếng trong lĩnh vực bán dẫn và AI, cho rằng DeepSeek không phải là tin tức “mới” đối với những người quan tâm đến lĩnh vực này: “DeepSeek rất có năng lực, nhưng phần lớn công chúng Mỹ không mấy quan tâm. Khi thế giới cuối cùng đã chú ý đến nó, thì nó chỉ còn là sự cường điệu hóa và không phản ánh đúng thực tế.” Điều này thể hiện DeepSeek đã tìm kiếm danh tiếng từ lâu, đồng thời cũng phản ánh sức ảnh hưởng lớn lao đằng sau việc đột ngột trở nên nổi tiếng. Continue reading “DeepSeek gây chia rẽ giữa giới cầm quyền và các ông trùm công nghệ Mỹ”

06/02/1865: Tướng Hợp bang miền Nam John Pegram tử trận

Nguồn: Confederate general John Pegram killed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1865, Tướng Hợp bang miền Nam John Pegram, 33 tuổi, đã tử trận trong Trận Hatcher’s Run (còn gọi là Dabney’s Mill), Virginia.

Pegram tốt nghiệp trường West Point năm 1854 và từng phục vụ ở nhiều vị trí khác nhau ở miền Tây nước Mỹ trước khi từ chức khi Nội chiến nổ ra. Sau đó, Pegram được bổ nhiệm làm trung tá trong quân đội Hợp bang miền Nam. Được cử đi chiến đấu ở Tây Virginia vào mùa hè năm 1861, ông bị quân của Tướng George McClellan bắt giữ sau Trận Rich Mountain. Continue reading “06/02/1865: Tướng Hợp bang miền Nam John Pegram tử trận”

Thế giới hôm nay: 06/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt tuyên bố Donald Trump chưa cam kết triển khai quân đội hoặc tài trợ của Mỹ để thực hiện kế hoạch tiếp quản Dải Gaza. Dường như rút lại đề xuất trước đó của ông Trump rằng người Palestine nên được “tái định cư vĩnh viễn” ở nơi khác, bà Leavitt nói họ sẽ chỉ bị “tái định cư tạm thời.” Trước đó Hamas đã bác bỏ đề xuất của ông Trump, còn Ả Rập Saudi tái khẳng định sự ủng hộ của mình đối với một nhà nước Palestine độc lập.

Các cuộc đàm phán giữa NissanHonda nhằm tạo ra nhà sản xuất ô tô lớn thứ ba thế giới đang trên bờ vực sụp đổ chỉ vài tháng sau khi bắt đầu. Hôm thứ Tư, tờ Nikkei đưa tin hai công ty đã không đạt được thỏa thuận. Nissan khẳng định họ vẫn đang tiếp tục “nhiều cuộc thảo luận” với Honda. Nếu thành công, thương vụ sáp nhập này sẽ là một cú hích lớn đối với Nissan, công ty đang gặp nhiều khó khăn. Continue reading “Thế giới hôm nay: 06/02/2025”

“Cuộc đua thành tích chính trị” ở Mỹ đang dẫn thế giới đến một thảm họa?

Nguồn: Trình Á Văn, 程亚文:这群人看起来极有良心和正义感,却将世界引向又一次灾难, Guancha, 03/02/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Sự trở lại của Trump, dù là tuyên bố phải giành lại Kênh đào Panama hay lời hứa xây dựng một đội quân hùng mạnh, đều cho thấy quyết tâm của nhà lãnh đạo mới trong việc đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại.

Lịch sử từng mang đến cho nước Mỹ rất nhiều cơ hội như vậy. Bản thân Trump cũng từng có một cơ hội, nhưng liệu nước Mỹ đã vĩ đại trở lại chưa? Hay đang trên bước đường suy tàn?

Vào tháng 3/1991, sau khi chiến dịch Lá chắn sa mạc (Desert Shield) kết thúc và Iraq chấp nhận thất bại, Tổng thống Mỹ khi đó là George H. W. Bush đã quyết định rút 540.000 quân Mỹ khỏi Vịnh Ba Tư. Tại sao quân đội Mỹ, vốn có ưu thế tuyệt đối, lại không thuận thế lật đổ chính quyền Saddam Hussein? Continue reading ““Cuộc đua thành tích chính trị” ở Mỹ đang dẫn thế giới đến một thảm họa?”

Trump đang gieo mầm cho một liên minh chống Mỹ?

Nguồn: Gideon Rachman, “Trump is sowing the seeds of an anti-American alliance,” Financial Times, 03/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bằng cách nhắm mục tiêu vào các đồng minh và láng giềng bằng thuế quan, Mỹ đang làm lợi cho Trung Quốc

“Chiến lược của chúng tôi về thuế quan sẽ là hành động trước rồi hỏi sau.” Đó là điều mà một trong những nhà hoạch định chính sách kinh tế chủ chốt của Donald Trump đã nói với tôi vào cuối năm ngoái.

Kiểu vênh váo nam tính đó hiện đang thịnh hành ở Washington. Nhưng chiến thuật nóng vội này của tổng thống Mỹ lại cực kỳ nguy hiểm – đối với chính nước Mỹ, cũng như các quốc gia mà ông nhắm đến bằng thuế quan. Continue reading “Trump đang gieo mầm cho một liên minh chống Mỹ?”

Thế giới hôm nay: 05/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Cảnh sát cho biết khoảng mười người đã thiệt mạng trong vụ xả súng tại một trường cao đẳng cộng đồng ở thành phố Orebro, Thụy Điển. Họ cho biết kẻ tấn công hành động một mình, được cho là đã chết tại hiện trường, không có tiền án, và không có liên hệ với bất kỳ nhóm vũ trang nào. Các vụ xả súng ở trường học rất hiếm ở Thụy Điển, nhưng trong những năm gần đây đã có một vài vụ tấn công bằng dao vào trường học.

Trung Quốc công bố mức thuế trả đũa 10-15% đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng và dầu thô, sau khi Donald Trump áp thuế 10% lên tất cả các sản phẩm từ Trung Quốc. Ngoài ra Trung Quốc cũng mở điều tra chống độc quyền đối với Google và áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt hơn đối với nhiều kim loại hiếm. Trước đó, ông Trump đã hoãn áp thuế Canada và Mexico sau khi hai nước này nhượng bộ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 05/02/2025”

Cái giá của chiến lược chính trị cường quyền của Trump

Nguồn: Ivo H. Daalder và James M. Lindsay, “The Price of Trump’s Power Politics,” Foreign Affairs, 30/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao Trung Quốc và Nga có thể chiến thắng trong một thế giới nơi kẻ mạnh là kẻ đúng?

Pax Americana (nền hòa bình kiểu Mỹ) giờ đây đã không còn. Ra đời sau cuộc tấn công của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng vào ngày 07/12/1941, trật tự quốc tế dựa trên luật lệ do Mỹ lãnh đạo đã chết sau lễ nhậm chức lần thứ hai của Donald J. Trump. Vị tổng thống từ lâu vẫn tin rằng trật tự này gây bất lợi cho Mỹ khi đặt lên vai nước này gánh nặng phải giám sát toàn cầu và cho phép các đồng minh lợi dụng nước này. “Trật tự toàn cầu thời hậu chiến không chỉ lỗi thời,” Ngoại trưởng Marco Rubio tuyên bố trong phiên điều trần phê chuẩn của Thượng viện. “Mà còn đang trở thành một vũ khí được sử dụng để chống lại chúng ta.” Continue reading “Cái giá của chiến lược chính trị cường quyền của Trump”

04/02/1913: Ngày sinh biểu tượng dân quyền Rosa Parks

Nguồn: Civil rights icon Rosa Parks is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1913, Rosa Louise McCauley – người được lịch sử biết đến với tên gọi sau khi kết hôn của bà, Rosa Parks – đã chào đời tại Tuskegee, Alabama. Là một nhà hoạt động dân quyền suốt đời, tên tuổi của Parks đã trở thành từ đồng nghĩa với việc bà từ chối nhường chỗ cho một người đàn ông da trắng trên một chiếc xe buýt tách biệt chủng tộc vào năm 1955, một thời điểm quan trọng của phong trào dân quyền. Continue reading “04/02/1913: Ngày sinh biểu tượng dân quyền Rosa Parks”

Thế giới hôm nay: 04/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Canada, Justin Trudeau, cho biết các mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu mà tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất, dự kiến có hiệu lực từ thứ Ba, sẽ bị tạm hoãn “ít nhất 30 ngày.” Ông Trudeau cam kết tăng cường an ninh biên giới của Canada và bổ nhiệm một “chuyên gia chống Fentanyl” để ngăn chặn dòng chảy của loại ma túy này vào Mỹ.

Lệnh hoãn một tháng này tương tự với quyết định mà ông Trump đã áp dụng với Mexico, nơi các mức thuế cũng dự kiến có hiệu lực từ thứ Ba. Tổng thống Mexico, Claudia Sheinbaum, đã đồng ý triển khai 10.000 lính Vệ binh Quốc gia tới biên giới để ngăn chặn nạn buôn lậu ma túy. Ông Trump cho biết hai nước sẽ tận dụng khoảng thời gian này để đàm phán một “thỏa thuận.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 04/02/2025”

Tình trạng sùng bái cá nhân Tập Cận Bình đang suy giảm?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping’s star wanes at key military gala,” Nikkei Asia, 30/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Truyền thông nhà nước đã tránh tập trung vào Tập Cận Bình khi sự sùng bái cá nhân của ông suy yếu.

Một sự kiện quân sự gần đây ở Trung Quốc đã mang lại góc nhìn hiếm hoi về những gì thực sự đang diễn ra đằng sau bức mành tre.

Vào ngày 17/01, Quân ủy Trung ương, cơ quan quân sự hàng đầu giám sát Quân đội Giải phóng Nhân dân, đã tổ chức một buổi dạ tiệc dành cho các bậc lão thành và cựu chiến binh trong quân đội tại Bắc Kinh. Như thường lệ, Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo tối cao 71 tuổi của Trung Quốc, cũng tham dự. Continue reading “Tình trạng sùng bái cá nhân Tập Cận Bình đang suy giảm?”

Tóm tắt tình hình Biển Đông năm 2024

Nguồn: Carl Thayer, “The State of the South China Sea: Coercion at Sea, Slow Progress on a Code of Conduct,” The Diplomat, 27/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những diễn biến lớn ở Biển Đông trong năm 2024 không báo hiệu điều tốt lành cho năm 2025.

Có bốn diễn biến chính định hình môi trường an ninh ở Biển Đông năm 2024: (1) Trung Quốc gia tăng hành vi cưỡng ép đối với tàu thuyền và máy bay của hải quân Philippines; (2) Philippines thông qua chiến lược phòng thủ biển mới; (3) Việt Nam tăng cường hoạt động xây dựng tại quần đảo Trường Sa; và (4) đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử (COC) tiến triển chậm chạp. Continue reading “Tóm tắt tình hình Biển Đông năm 2024”