Nguồn: “Gorbachev begins visit to Cuba,” History.com (truy cập ngày 31/3/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Ngày mùng 2 tháng 4 năm 1989, trong nỗ lực hàn gắn mối quan hệ đang căng thẳng giữa Liên Xô và Cuba, Tổng Bí thư Mikhail Gorbachev đã đến thăm Havana và gặp gỡ Fidel Castro. Mối nghi ngờ của Castro về các biện pháp cải cách kinh tế và chính trị của Gorbachev ở Liên Xô, cùng thực tế là nền kinh tế ốm yếu của Liên Xô đã không còn có thể cung cấp các khoản viện trợ khổng lồ cho Cuba, đã khiến các cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo hai nước không đạt được bất kỳ thỏa thuận vững chắc nào.
Cuba và Liên Xô có mối quan hệ vô cùng mật thiết kể từ hồi đầu những năm 1960, khi Castro tuyên bố chính phủ của ông là một chế độ theo chủ nghĩa Mác-Lênin. Trong những năm sau đó, Liên Xô đã cung cấp cho Cuba nhiều khoản viện trợ kinh tế và quân sự lớn. Tuy nhiên, kể từ khi Gorbachev lên nắm quyền ở Liên Xô năm 1985, mối quan hệ hai nước đã xấu đi nghiêm trọng. Castro luôn ngờ vực và thường công khai chỉ trích những nỗ lực đưa thị trường tự do và dân chủ chính trị vào Liên Xô của Gorbachev. Trong một bài phát biểu hồi tháng 12 năm 1988, nhà lãnh đạo Cuba đã cảnh báo rằng dân tộc của ông có thể “đang vấp phải những khó khăn đến từ các thế lực thù địch và những khó khăn đến từ những bạn bè của chính chúng ta.” Hơn nữa, nền kinh tế suy yếu của Liên Xô không còn có thể cung cấp các khoản viện trợ cho Cuba như trước đây. Chuyến thăm của Gorbachev là một nỗ lực để hàn gắn những hàng rào chính trị giữa hai quốc gia cộng sản.
Castro đã chào đón Gorbachev với vẻ hết mực rạng rỡ và tình cảm. Tuy nhiên, cuộc gặp nhanh chóng hạ nhiệt khi nó thể hiện rõ rằng Gorbachev đang hi vọng sẽ thuyết phục được Castro tiến hành những cải cách chính trị và kinh tế, và chuyến thăm này cũng có nghĩa là các khoản viện trợ của Liên Xô sẽ bị thu hẹp hơn nữa trong những năm sau đó. Khi Gorbachev về nước, lời tạm biệt vẫn tử tế và thân mật, nhưng tất cả chỉ có thế. Tuy nhiên, Gorbachev cũng chỉ có rất ít thời gian để cân nhắc mối quan hệ Liên Xô-Cuba. Liên Xô đã sớm bị cuốn vào những biến động của cơn bất ổn chính trị và kinh tế sau đó, và đến tháng 12 năm 1991, Gorbachev từ chức. Castro vẫn tiếp tục nắm quyền ở Cuba.
