Nguồn: “Khrushchev and Eisenhower trade threats over Cuba,” History.com (truy cập ngày 08/7/2015).
Biên dịch: Phạm Văn Chính | Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1960, Tổng thống Hoa Kỳ Dwight D. Eisenhower và Chủ tịch hội đồng bộ trưởng Liên Xô (Thủ tướng) Nikita Khrushchev đã trực tiếp đưa ra những lời đe dọa về tương lai của Cuba. Trong những năm sau đó, Cuba đã trở thành tiêu điểm nguy hiểm của cuộc cạnh tranh thời Chiến tranh Lạnh giữa Hoa Kỳ và Liên Xô.
Vào tháng Giêng năm 1959, nhà cách mạng Cuba Fidel Castro đã lật đổ chế độ độc tài lâu năm của Fulgencio Batista. Mặc dù Hoa Kỳ công nhận chính quyền mới của Castro, nhưng nhiều thành viên trong chính phủ Eisenhower vẫn còn những hoài nghi sâu sắc liên quan đến định hướng chính trị của nhà lãnh đạo mới đầy lôi cuốn của Cuba.
Về phần mình, Castro rất cẩn thận tránh việc xác định cụ thể hệ tư tưởng chính trị của mình trong những tháng đầu tiên nắm quyền. Tuy nhiên, những hành động của Castro đã sớm thuyết phục giới chức Hoa Kỳ rằng ông đang có kế hoạch thiết lập một chế độ cộng sản ở Cuba.
Castro đã thông qua cải cách ruộng đất, gây ảnh hưởng nặng nề cho những nhà đầu tư Hoa Kỳ, trục xuất các phái đoàn quân sự Hoa Kỳ ở Cuba, và đến đầu năm 1960, Castro tuyên bố rằng Cuba sẽ trao đổi mía đường với Nga để đổi lấy dầu lửa. Vào tháng 3 năm 1960, Eisenhower ra lệnh cho CIA vũ trang và huấn luyện một nhóm người Cuba tị nạn để lật đổ chế độ của Castro. Trong bối cảnh này, Eisenhower và Khrushchev đã tham gia một vài cuộc khẩu chiến vào tháng 7 năm 1960.
Khrushchev đã bắn những phát súng đầu tiên trong bài phát biểu của ông tại Moskva. Ông cảnh báo rằng Liên Xô đã sẵn sàng chuẩn bị tên lửa để bảo vệ Cuba khỏi sự can thiệp của Mỹ. “Người ta không nên quên,” lãnh đạo Liên Xô tuyên bố, “rằng hiện nay Hoa Kỳ không còn ở vị trí mà Liên Xô không thể tiếp cận được như trước nữa.” Khrushchev cũng cáo buộc rằng Hoa Kỳ đang có “những bước đi xảo quyệt và tội lỗi” để chống lại Cuba.
Trong một thông cáo báo chí, Eisenhower đáp lại bài phát biểu của Khrushchev, cảnh báo rằng Hoa Kỳ sẽ không tán thành “việc thành lập một chế độ được thống trị bởi chủ nghĩa cộng sản quốc tế ở Tây bán cầu.” Lời đe dọa trả đũa của nhà lãnh đạo Liên Xô đã chứng tỏ “ý định rõ ràng [của Khrushchev] là lập nên Cuba với vai trò phục vụ cho mục đích của Liên Xô ở bán cầu này.”
Mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Cuba đã xấu đi nhanh chóng sau cuộc trao đổi giữa Eisenhower và Khrushchev. Chính quyền Castro tăng tốc chương trình sung công tài sản thuộc sở hữu của Mỹ. Để đáp lại, chính phủ Eisenhower cắt đứt quan hệ ngoại giao với Cuba vào năm 1960.
Hơn một năm sau đó, vào tháng 4 năm 1961, lực lượng người tị nạn Cuba được CIA huấn luyện đã phát động một cuộc tấn công Cuba trong cuộc xâm lược thất bại thảm hại tại Vịnh Con Lợn. Kết quả là nhiều lính xâm lược đã bị tiêu diệt hoặc bị bắt giữ, chính quyền Castro củng cố sự kiểm soát của mình tại Cuba, và Liên Xô đã trở thành nguồn hỗ trợ về kinh tế và quân sự chủ yếu cho nước này.
Ảnh: Tổng thống Hoa Kỳ Dwight D. Eisenhower và Lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev trong một cuộc gặp diễn ra năm 1959. Nguồn: www.nps.gov.
