Nguồn: “Indonesia invades East Timor,” History.com (truy cập ngày 06/12/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Rạng sáng ngày mùng 7 tháng 12 năm 1975, quân đội Indonesia đã tiến hành một cuộc xâm lược lớn vào đất nước thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha trên nửa phía Đông của đảo Timor, nằm gần nước Úc trên biển Timor.
Sau khi Bồ Đào Nha rút khỏi Đông Timor tháng 8 năm 1975, quân đội Indonesia lập tức xâm nhập biên giới đất nước này qua Tây Timor thuộc Indonesia. Ngày 28 tháng 11, lo ngại cuộc xâm lược sắp diễn ra của Indonesia, chính phủ dân cử dân chủ của Đông Timor tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Đông Timor.
Sáng ngày mùng 7 tháng 12, Indonesia phản ứng bằng cách cho hải quân bắn phá thành phố Dili (thủ đô của Đông Timor, nằm sát bờ biển phía Bắc), theo sau là cuộc đổ bộ của lính dù từ trên không và hải quân lục chiến từ bờ biển. Ngày mùng 10 tháng 12, lực lượng xâm nhập thứ 2 của Indonesia chiếm được Baucau, thành phố lớn thứ nhì của Đông Timor. Các cuộc phản kháng của Đông Timor vẫn tiếp tục nổ ra ở những nơi khác, nhưng đến năm 1978, cuộc sáp nhập Đông Timor vào Indonesia về cơ bản đã hoàn tất.
Trong những năm đầu Indonesia xâm lược và chiếm đóng, hơn 100.000 người Đông Timor đã thiệt mạng do hậu quả trực tiếp của cuộc xung đột. Đa số là thường dân bị quân đội sát hại, chết đói trong các trại giam hoặc trong khi lẩn trốn khỏi quân đội Indonesia trên các ngọn đồi. Các nhóm du kích nhỏ của Đông Timor vẫn tiếp tục kháng chiến trong nhiều thập niên. Năm 1996, José Ramos-Horta (sau này là tổng thống thứ hai của Đông Timor) và Đức Giám mục Carlos Ximenes Belo cùng được trao giải Nobel Hòa bình cho những nỗ lực của họ vì nền độc lập của Đông Timor.
Sau khi nhà độc tài Indonesia Suharto, người trực tiếp ra lệnh cho cuộc xâm lược năm 1975, bị lật đổ năm 1998, người dân Đông Timor một lần nữa lên tiếng đòi độc lập. Năm 1999, họ đã bỏ phiếu áp đảo cho nền độc lập của đất nước trong một cuộc trưng cầu dân ý, dẫn đến các cuộc tấn công đẫm máu của lực lượng dân quân Indonesia. Một lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc do Úc dẫn đầu đã được triển khai ở Đông Timor để ngăn chặn bạo lực, và đến tháng 8 năm 2001 Đông Timor tổ chức cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên, thành lập nên một chính phủ tự trị.
Ảnh: Biểu tình ủng hộ nền độc lập của Đông Timor tại Úc, tháng 9 năm 1999. Nguồn: Chris Johnson | Wikimedia Commons.
