Nguồn: “Yeltsin orders Russian forces into Chechnya,” History.com (truy cập ngày 10/12/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1994, trong cuộc tấn công quân sự lớn nhất của Nga kể từ sau cuộc xâm lược Afghanistan năm 1979, hàng ngàn binh lính và hàng trăm xe tăng đã đổ vào cộng hòa ly khai Chechnya. Chỉ gặp phải sự kháng cự không đáng kể, đến tối cùng ngày quân đội Nga đã tiến đến vùng ngoại ô của thủ phủ Grozny, nơi hàng ngàn tình nguyện viên người Chechnya tuyên bố sẽ tiến hành một cuộc chiến tới cùng chống lại nước Nga.
Cùng với sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991, cũng như nhiều nước cộng hòa khác nằm bên trong Liên Xô cũ, Chechnya tuyên bố độc lập. Tuy nhiên, không như Gruzia, Ukraine, Uzbekistan, và các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ khác, Chechnya chỉ có quyền tự chủ mang tính hình thức dưới sự cai trị của Liên Xô và không được coi là một trong 15 nước cộng hòa Xô viết chính thức. Thay vào đó, Chechnya được coi là một trong nhiều nước cộng hòa thuộc Liên bang Nga. Tổng thống Nga Boris Yeltsin, người cho phép Liên Xô giải thể, sẽ không tha thứ cho sự ly khai của một nhà nước nằm trong phạm vi lãnh thổ của Nga.
Với kích thước tương đương tiểu bang Connecticut của Mỹ và nằm ở miền Đông Nam nước Nga bên bờ Biển Caspi, Chechnya bị người Nga chinh phục trong những năm 1850 khi đế quốc Nga mở rộng về phía Nam hướng về Trung Đông. Người dân Chechnya chủ yếu là người Hồi giáo và rất độc lập, và khu vực này đã trở thành một điểm liên tục gây khó chịu cho các nhà cai trị Nga và Liên Xô.
Tháng 8 năm 1991, Dzhokhar Dudayev, chính trị gia người Chechnya và cựu tướng không quân Liên Xô, đã lật đổ chính quyền cộng sản địa phương của Chechnya và thành lập một nhà nước chuyên chế chống Nga. Tổng thống Yeltsin lo sợ việc Chechnya ly khai sẽ tạo nên một hiệu ứng domino cho phong trào đòi độc lập trong Liên bang Nga rộng lớn. Ông cũng hy vọng sẽ thu hồi các nguồn tài nguyên dầu lửa có giá trị ở Chechnya. Sau những nỗ lực tài trợ không hiệu quả cho các nhóm đối lập Chechnya, Nga bắt đầu đưa quân vào nước cộng hòa này ngày 11 tháng 12 năm 1994.
Sau những chiến thắng ban đầu của quân đội Nga, quân nổi dậy Chechnya kháng cự mãnh liệt ở Grozny, khiến hàng ngàn binh lính Nga thiệt mạng và nhiều thường dân Chechnya hơn con số đó bị sát hại trong gần hai năm xung đột dữ dội. Tháng 8 năm 1996, quân nổi dậy Chechnya tái chiếm Grozny sau một năm thành phố này bị Nga chiếm đóng, và một lệnh ngừng bắn được đưa ra. Năm 1997, những người lính Nga cuối cùng rời khỏi Chechnya. Bất chấp một hiệp định hòa bình đưa Chechnya trở thành một nhà nước độc lập trên thực tế, Chechnya vẫn chính thức là một phần của Liên bang Nga.
Năm 1999, chính quyền Yeltsin ra lệnh đưa quân vào Chechnya lần thứ hai sau vụ đánh bom ở Moskva và các thành phố khác có liên quan đến quân nổi dậy Chechnya. Năm 2000, Tổng thống Putin đẩy mạnh sự can thiệp quân sự của Nga tại Chechnya sau khi các vụ đánh bom khủng bố tại các thành phố Nga vẫn tiếp diễn. Trong vòng thứ hai của cuộc xung đột hậu Xô viết tại Chechnya, quân đội Nga đã bị cáo buộc phạm nhiều tội ác trong quá trình nỗ lực đàn áp quân nổi dậy tại Chechnya. Một thỏa thuận hòa bình đến nay vẫn khó có thể đạt được.
Ảnh: Một chiếc trực thăng Mi-8 của quân đội Nga bị quân nổi dậy Chechnya bắn hạ gần thủ đô Grozny. Nguồn: Mikhail Evstafiev | Wikimedia Commons.
Xem thêm:
