Nguồn: Christopher Hill, “China’s bad neighbor policy is bad business”, Project Syndicate, 30/06/2016
Biên dịch: Hoàng Thu Trang | Hiệu đính: Lê Hồng Hiệp
Đây là thời điểm khó khăn cho Trung Quốc. Sau vài thập niên tăng trưởng GDP ở mức hai con số, giờ đây tình trạng tăng trưởng chậm lại cho thấy hệ thống kinh tế đang gặp vấn đề. Đã từng được ca ngợi như là một mô hình phát triển, nền kinh tế Trung Quốc giờ đây tỏ ra xơ cứng và cồng kềnh. Người dân Trung Quốc ngày càng lo lắng và nghi ngờ về khả năng của hệ thống trong việc hiện thực hóa lời hứa của chính phủ rằng “phép màu” kinh tế của đất nước vẫn sẽ tiếp tục. Nhiều người Trung Quốc lo ngại rằng “Giấc mơ Trung Quốc” có lẽ cũng chỉ là một giấc mơ mà thôi.
Trung Quốc không thể sửa chữa những vấn đề của nền kinh tế chỉ bằng việc kết hợp đúng đắn các đòn bẩy chính sách hiện có. Thay vào đó, quốc gia này phải thúc đẩy quá trình cải cách và đổi mới sâu rộng hơn; và phải sẵn sàng chấp nhận tăng trưởng thấp trong ngắn hạn để đổi lấy những mục tiêu dài hạn.
Cùng lúc đó, nỗ lực cải cách sâu rộng không thể được thúc đẩy chỉ bởi các quyết định kinh tế. Trung Quốc cũng phải nhận thấy sự khác biệt giữa cách quốc gia này muốn được cảm nhận với thực tế thế giới đang nhìn nhận quốc gia này như thế nào. Trung Quốc nên tham khảo bài học trong lĩnh vực kinh doanh và nhận ra rằng nhiều hành động trên vũ đài quốc tế mang đến những rủi ro nghiêm trọng ảnh hưởng đến uy tín của nước này – và tác động tới các mục tiêu tối hậu của họ.
Ví dụ, hãy xem xét quan điểm của các nhà quan sát quốc tế về tình hình khu vực Biển Đông. Trung Quốc rõ ràng đang bắt nạt các quốc gia láng giềng phía Nam bằng cách sử dụng thuật ngữ đầy hăm doạ là “lợi ích cốt lõi” (mà để đạt được các lợi ích này, một quốc gia có thể sử dụng đến vũ lực) để theo đuổi mục tiêu của mình trong rất nhiều cuộc tranh chấp. Nhưng, khi nghe từ phía các quan chức Trung Quốc, quốc gia này là một quốc gia bị chèn ép tại khu vực này. Họ cho rằng họ đã kiềm chế hoạt động của các đoàn tàu đánh cá nhằm tránh các đụng độ với Việt Nam, và chính ngư dân Việt Nam mới yêu sách một cách hiếu chiến các vùng biển mà nước này đã từ bỏ.
Trung Quốc hiển nhiên có sức mạnh để xua đuổi người Việt Nam, Philippines, Malaysia, Indonesia và người dân bất kỳ quốc gia nào khác nếu họ muốn đối đầu. Đông Nam Á chỉ bằng một phần nhỏ diện tích và mức độ giàu có của Trung Quốc. Nhưng hành vi này có khiến cho Trung Quốc mạnh hơn trong khu vực? Liệu rằng phương pháp tiếp cận của thế kỷ 19 trong việc theo đuổi lợi ích kinh tế này có thể biện minh cho những hành động thù địch đang tiếp diễn với láng giềng của một quốc gia hay không? Rốt cuộc, các quốc gia Đông Nam Á sẽ là láng giềng của Trung Quốc trong suốt phần còn lại của lịch sử; và dù con dao (tức sức mạnh – NBT) của họ ngắn nhưng ký ức của họ thì lại rất dài.
Nhiều người Trung Quốc vẫn cho rằng họ bị chỉ trích một cách không công bằng vì sự cứng rắn gần đây của Trung Quốc trên Biển Đông. Nhưng điều đó có đúng hay không lại rất ít ý nghĩa trong khi cái giá phải trả là sự mất niềm tin và sự lên án từ mọi người. Thực tế xã hội cơ bản mà hầu hết mọi người đều học được từ cuộc sống cá nhân của mình đó là: Hạnh phúc và sự hoà hợp quan trọng hơn rất nhiều so với sự an ủi trống rỗng mà niềm tin cho rằng bạn đúng mang lại.
Ngoài khu vực Đông Nam Á, không nơi nào trên thế giới mà tiếng tăm của Trung Quốc lại bị đe doạ như ở Bán đảo Triều Tiên. Ở phía Nam, Hàn Quốc trở thành một quốc gia hiện đại, năng động và văn hoá phát triển được toàn thế giới ngưỡng mộ. Đất nước này này giải quyết những vấn đề quốc gia một cách minh bạch và thẳng thắn. Ở phía Bắc là một đất nước được biết đến nhiều nhất như một trại tù, được điều hành bởi một lãnh đạo độc tài cha truyền con nối với một chế độ mà nhiều người lịch sự miêu tả là một chế độ sùng bái cá nhân. Đất nước này đang theo đuổi một cuộc đua nhằm phát triển vũ khí huỷ diệt hàng loạt. Quốc gia này xuất khẩu chủ yếu những câu chuyện tiêu cực được tạo ra bởi hệ thống chính trị, những người tị nạn và bởi những tuyên bố về chủ nghĩa biệt lệ (exceptionalism) của Triều Tiên vốn khiến “chủ nghĩa biệt lệ” của Mỹ trở thành điều đáng xấu hổ. Và Trung Quốc là một đồng minh thực sự duy nhất, mặc dù đang ngày càng mệt mỏi, của Triều Tiên.
Nói một cách công bằng, những lợi ích của Trung Quốc tại Bán đảo Triều Tiên phức tạp hơn nhiều so với những gì thường được phương Tây miêu tả. Đối với Trung Quốc, Bắc Triều Tiên không hẳn là một vấn đề chính sách đối ngoại, mà chủ yếu là một tập hợp các vấn đề đa dạng liên quan đến các tranh luận nội bộ của Trung Quốc khi nước này cân nhắc đường hướng tương lai của mình.
Sự sụp đổ của Bắc Triều Tiên và khả năng thống nhất với Hàn Quốc có ý nghĩa như thế nào đối với lợi ích an ninh của Trung Quốc, cũng như với những nhận thức về các lợi ích này? Việc mất đi đối tác lịch sử (nhiều người Trung Quốc ngày nay sẽ giận dữ với sự mô tả này) và sự lớn mạnh của một đối thủ tiềm tàng, sẽ ảnh hưởng thế nào tới hệ thống chính trị hay chính sách đối ngoại của Trung Quốc? Một điều có vẻ như chắc chắn: tương lai của mối quan hệ mang tính di sản với Bắc Triều Tiên sẽ được định đoạt bởi chính Trung Quốc chứ không phải bởi cộng đồng quốc tế.
Tuy nhiên, cân nhắc tình hình tại Bán đảo Triều Tiên mang lại cho Trung Quốc một cơ hội lý tưởng để bắt đầu tính toán lại các lợi ích lâu dài của mình. Chính tại đây, chứ không phải nơi nào khác, Trung Quốc cần đưa bản thân mình hòa nhập vào các tư duy quốc tế chính lưu và bắt đầu thu hẹp khoảng cách giữa việc thế giới nhìn nhận quốc gia này như thế nào với việc chính quốc gia này tự nhìn nhận mình ra sao.
Christopher R.Hill, Cựu Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách Đông Á, là Đại sứ Hoa Kỳ tại Iraq, Hàn Quốc, Macedonia, và Ba Lan, Phái viên đặc biệt của Hoa Kỳ về Kosovo, Nhà đàm phán của Hiệp định hòa bình Dayton, và là Nhà đàm phán chính của Hoa Kỳ với Bắc Triều Tiên từ 2005 – 2009. Ông hiện là Trưởng khoa Quan hệ quốc tế của Trường Korbel, Đại học Denver, và tác giả của cuốn Outpost.
Copyright: Project Syndicate 2016 – China’s bad neighbor policy is bad business
[efb_likebox fanpage_url=”DAnghiencuuquocte” box_width=”420″ box_height=”” locale=”en_US” responsive=”0″ show_faces=”1″ show_stream=”0″ hide_cover=”0″ small_header=”0″ hide_cta=”0″ ]
