Nguồn: An accord on Laos is reached, History.com
Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
Vào ngày này năm 1962, để tránh một cuộc đối đầu nóng của Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ và Liên Xô đã ký một thỏa thuận đảm bảo cho một nước Lào tự do và trung lập. Mặc dù thỏa thuận này đã chấm dứt vai trò “chính thức” của cả hai quốc gia trong cuộc nội chiến Lào, sự hỗ trợ bí mật từ cả Liên Xô và Hoa Kỳ tiếp tục làm trầm trọng thêm cuộc xung đột ở Lào trong thập niên tiếp theo.
Lào là một thuộc địa của Pháp từ năm 1893. Trong những năm 1930 và Thế chiến II, một phong trào giành độc lập cũng như một phong trào cộng sản được biết đến với tên gọi Pathet Lào bắt đầu phát triển ở quốc gia này. Sau khi Pháp trao cho Lào nền độc lập có điều kiện vào năm 1949, Pathet Lào bắt đầu một cuộc nội chiến chống lại chính phủ Lào thân Pháp.
Năm 1954, sau thất bại nặng nề của quân đội Pháp dưới tay lực lượng Việt Minh trong trận Điện Biên Phủ, một hội nghị quốc tế đã nỗ lực giải quyết tình hình ở Đông Nam Á. Hiệp định năm 1954 về Lào tuyên bố rằng Pathet Lào sẽ phải tập kết ở hai tỉnh xa xôi của Lào, và cuộc bầu cử quốc gia sẽ được tổ chức trong vòng hai năm để giải quyết tất cả các vấn đề chính trị. Trên thực tế, hội nghị này đã không thể làm được gì để ngăn chặn cuộc nội chiến ở Lào. Pathet Lào, chủ yếu được tài trợ và trang bị bởi tiền và vũ khí của Liên Xô chuyển qua Bắc Việt , tiếp tục các cuộc tấn công của mình. Để đáp lại, Hoa Kỳ đã tham gia sâu rộng vào việc cung cấp hỗ trợ bí mật cho chính phủ Lào.
Bất chấp sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, lực lượng cộng sản Pathet Lào đã sắp sửa giành chiến thắng vào năm 1961. Tổng thống John F. Kennedy đe dọa sẽ can thiệp trực tiếp vào Lào nếu Liên Xô không ngừng hỗ trợ cho lực lượng cộng sản. Lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev, có thể đã nhận ra rằng rủi ro đã trở nên quá lớn tại một quốc gia chỉ thuộc hàng quan tâm thứ yếu của Liên Xô, đã đồng ý ngừng bắn vào tháng 04 năm 1961. Tại một hội nghị ở Geneva vào tháng 07 năm 1962, Hoa Kỳ và Liên Xô đã đồng ý cùng nhau đảm bảo cho một nước Lào tự do và trung lập.
Thỏa thuận năm 1962 cũng đạt được rất ít kết quả. Các nguồn tin tình báo Hoa Kỳ chỉ ra rằng Bắc Việt vẫn tiếp tục chuyển một lượng lớn viện trợ của Liên Xô sang Lào. Để đáp lại, Hoa Kỳ bắt đầu một “cuộc chiến bí mật”, sử dụng CIA để vũ trang và đào tạo cho một lực lượng chống cộng ở Lào. Trong vài tháng, hơn 30.000 người Lào, chủ yếu là từ các bộ tộc miền núi xa xôi, đã được sử dụng để thực hiện các hoạt động du kích chống lại Pathet Lào. Tuy nhiên, chiến dịch của Hoa Kỳ đã không thành công. Năm 1975, ngay sau chiến thắng của Bắc Việt ở Nam Việt Nam, Pathet Lào đã nắm quyền kiểm soát ở Lào, nơi một chính phủ cộng sản tiếp tục nắm quyền cho đến ngày nay.
