Nguồn: Russian troops invade East Prussia, History.com
Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
Vào ngày này năm 1914, Tập đoàn quân số 1 và số 2 của Nga bắt đầu tiến vào Đông Phổ, hoàn thành lời hứa của Nga với đồng minh của mình là Pháp trong việc tấn công Đức từ phía đông càng sớm càng tốt nhằm chuyển hướng quân lực của Đức và giảm áp lực lên Pháp trong những tuần đầu của Thế chiến I.
Tập đoàn quân số 1 của Nga, được chỉ huy bởi Pavel Rennenkampf, và Tập đoàn quân số 2, do Aleksandr Samsonov dẫn đầu, tiến quân theo đội hình hai nhánh – cách nhau bởi hồ Masurian, trải dài hơn 100 km – với mục tiêu là cuối cùng tập hợp và kẹp chặt Tập đoàn quân số 8 của Đức ở giữa.
Đối với quân Đức, sự tiến quân của Nga đến sớm hơn nhiều so với dự kiến; dựa vào sự chuẩn bị chậm chạp của Nga ở phía đông, Đức đã gửi một lượng lớn lực lượng của mình về phía tây để đối đầu với Pháp. Vào ngày 19 tháng 08, Tập đoàn quân số 1 của Rennenkampf đã tiến tới Gumbinnen, nơi họ đối đầu với Tập đoàn quân số 8 của Đức – được chỉ huy bởi Tướng Maximilian von Prittwitz — trong trận chiến trên sông Angerapp vào ngày 20 tháng 08.
Trong trận Gumbinnen, Prittwitz nhận được một báo cáo trinh sát đường không rằng Tập đoàn quân số 2 của Samsonov đã tiến quân tới đe dọa khu vực và thành phố thủ phủ Konigsberg (ngày nay là Kaliningrad). Với lực lượng thua kém quân địch nhiều lần trong khu vực, ông hoảng sợ, ra lệnh cho Tập đoàn quân số 8 quay trở lại sông Vistula, trái với lời khuyên của cấp dưới và chống lại các mệnh lệnh trước đó của tổng tham mưu trưởng quân đội Đức, Helmuth von Moltke, người đã nói với ông rằng “Khi quân Nga đến, không chỉ phòng thủ, mà phải tấn công, tấn công, tấn công”.
Từ trụ sở của mình tại Koblenz, Moltke đã tham vấn với các chỉ huy quân đoàn của Prittwitz và sau đó đã giáng chức vị tướng này, thay ông bằng Paul von Hindenburg, một vị tướng 67 tuổi đã về hưu nhưng vẫn còn uy tín lớn. Ông cũng bổ nhiệm Erich Ludendorff, vị anh hùng mới được phong nhờ có công chiếm được thành phố pháo đài Liege của Bỉ hồi đầu tháng đó, làm tham mưu trưởng cho Hindenburg.
Dưới ban lãnh đạo mới này, và trong khi chờ đợi quân tiếp viện được Moltke điều từ Mặt trận phía Tây, Tập đoàn quân số 8 của Đức chuẩn bị đối đầu với quân Nga ở Đông Phổ. Trong khi đó, sự rối loạn bao trùm phía bên kia mặt trận, khi hai tập đoàn quân đang tiến quân và các chỉ huy của họ, Rennenkampf và Samsonov, bị đứt liên lạc và không thể điều phối thành công các cuộc tấn công, mặc dù được hưởng ưu thế về quân số so với Đức.
Sự thiếu thông tin này sẽ cho thấy tác hại trong tuần cuối cùng của tháng 08, khi quân Đức bao vây và hủy diệt Tập đoàn quân số 2 của Samsonov, tạo nên chiến thắng lớn nhất của Đức trong Thế chiến I trên Mặt trận phía Đông trong Trận Tannenberg. Trận chiến đã nâng Hindenburg và Ludendorff lên vị thế anh hùng dân tộc của Đức. Sự hợp tác của họ, được bắt đầu ở Đông Phổ trong những tuần đầu tiên của cuộc chiến, cuối cùng sẽ đạt đến mức huyền thoại, khi hai người cùng thăng tiến trong những nỗ lực chiến tranh của Đức cho tới giai đoạn cuối đầy khó khăn của cuộc chiến năm 1918.
