Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Những người ủng hộ nền độc lập của Catalan đã đụng độ với cảnh sát chống bạo động ở Barcelona sau khi chín lãnh đạo ly khai bị Tòa Tối cao Tây Ban Nha tuyên án tù vì tổ chức trưng cầu dân ý bất hợp pháp vào năm 2017. Thời hạn của các bản án đã làm phẫn nộ nhiều người Catalan; Oriol Junqueras, cựu phó thủ hiến Catalonia và là bị cáo cấp cao nhất, bị tuyên 13 năm.
Sau 11 ngày biểu tình bạo lực và phong tỏa đường phố, chính phủ Ecuador và các nhà lãnh đạo người bản địa đã đạt thỏa thuận rút sắc lệnh loại bỏ trợ cấp nhiên liệu. Tổng thống Lenín Moreno cho biết các khoản trợ cấp khiến nhà nước phải trả 1,3 tỷ đô la mỗi năm và loại bỏ chúng sẽ giúp đáp ứng các điều kiện cho một khoản vay của IMF. Chính phủ cho biết sẽ tìm cách khác để tiết kiệm.
28 nước thành viên EU đã đồng ý ngừng bán vũ khí cho Thổ Nhĩ Kỳ. Ủy viên phụ trách ngoại giao của EU cho biết cuộc tấn công vào vùng đông bắc Syria của Thổ Nhĩ Kỳ đã làm dấy lên mối lo ngại ISIL sẽ hồi sinh. Mỹ đã dọn đường cho cuộc xâm lược bằng cách rút quân đội của họ khỏi biên giới hồi tuần trước. Vào Chủ nhật, họ cho biết đang dần rút hết quân. Các lực lượng người Kurd đã tạo nên một liên minh gượng gạo với Bashar al-Assad để chống lại Thổ Nhĩ Kỳ.
Dịch vụ điện thoại di động đã được khôi phục ở Kashmir. Một cuộc phong tỏa thông tin đã diễn ra kể từ tháng 8, khi chính phủ Ấn Độ, do Đảng Nhân dân Ấn Độ theo chủ nghĩa dân tộc Hindu, thu hồi quyền tự trị của bang Hồi giáo này. Khoảng 2.000 người Kashmir nhiều ảnh hưởng đã bị giam giữ không qua xét xử, các dịch vụ internet vẫn bị đình chỉ và chỉ có thể vào hoặc ra khu vực nếu được chính quyền cho phép.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đến Ả Rập Saudi trong chuyến thăm đầu tiên sau hơn một thập niên. Cuộc can thiệp vào nội chiến Syria và việc hợp tác với các nước OPEC để hạn chế sản xuất dầu đưa Nga trở thành “tay chơi lớn” ở Trung Đông. Trước chuyến thăm, ông Putin nói ông có thể giúp giảm căng thẳng giữa Ả Rập Saudi và Iran.
Các báo cáo cho thấy SoftBank, một tập đoàn đầu tư vốn xuất phát là công ty viễn thông của Nhật, đang cố gắng gia tăng cổ phần của mình tại WeWork, một công ty cho thuê văn phòng. Thông qua Quỹ Tầm nhìn được Ả Rập Saudi hậu thuẫn, SoftBank đã đầu tư hơn 10 tỷ đô la vào công ty mẹ của WeWork, vốn bị lung lay sau khi phải hủy IPO 2 tuần trước. Việc Softbank tăng cổ phần sẽ đẩy ông chủ cũ của WeWork, Adam Neumann, ra khỏi vai trò quản lý.
Vale, công ty khai thác quặng sắt lớn nhất thế giới, cho biết sản lượng tăng 35% trong quý 3, so với quý trước. Song sản lượng so với cùng kì năm ngoái vẫn giảm 17%. Vụ vỡ đập (ở Brazil) vào tháng 1, khiến khoảng 250 người thiệt mạng và nhiều người mất nhà cửa, dẫn đến việc đóng cửa nhiều mỏ.
TIÊU ĐIỂM
Giải Nobel Kinh tế học 2019
Giải Nobel kinh tế học năm nay đã được trao cho Abhijit Banerjee và Esther Duflo, từ Đại học MIT, và Michael Kremer, từ Đại học Harvard, ba nhà tiên phong sử dụng thí nghiệm thực địa để trả lời các câu hỏi kinh tế. Bà Duflo, 46 tuổi, là người chiến thắng trẻ nhất từ trước đến nay và là phụ nữ thứ hai giành giải. Cả ba chủ nhân Nobel Kinh tế năm nay sử dụng các thí nghiệm có kiểm soát – thường là lĩnh vực của các nhà khoa học tự nhiên – nhằm tìm cách tốt nhất để giảm nghèo ở các nước đang phát triển. Nhờ một trong các nghiên cứu của họ, hơn 5 triệu học sinh Ấn Độ đã được hưởng lời từ phương thức tổ chức học phụ đạo hiệu quả.
Những năm 1990, ông Kremer đã tìm ra một phương pháp mới để nghiên cứu chính sách giáo dục Kenya. Ông Banerjee và bà Duflo đã bổ sung phương pháp của Kremer và làm việc để thuyết phục các nhà kinh tế khác rằng các biện pháp can thiệp nhỏ giúp giảm nghèo có thể ảnh hưởng lớn đến triển vọng kinh tế của đất nước. Các phương pháp của họ hiện đang thống trị lĩnh vực kinh tế học phát triển – một thành tựu khá lớn đối với các học giả trẻ vẫn còn nhiều thập kỷ nghiên cứu phía trước.
IMF hạ triển vọng kinh tế thế giới
Vào tháng 7 năm 2018, IMF dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu trong năm nay là 3,9%. Tháng 7 vừa rồi, họ hạ mức dự đoán xuống 3,2%, thấp nhất trong một thập kỷ. Hôm nay khi IMF công bố Triển vọng Kinh tế Thế giới, dự đoán có thể còn ảm đạm hơn. Giám đốc mới của họ, Kristalina Georgieva, tuần trước cho biết tăng trưởng sẽ chậm lại vào năm 2019 ở gần 90% các nước (tính theo GDP). Xung đột thương mại, đáng chú ý là giữa Mỹ và Trung Quốc, đang gây ra hậu quả: đến năm 2020, tổng chi phí thiệt hại của thế giới có thể bằng với giá trị GDP một năm của Thụy Sĩ.
Thỏa thuận thương mại Trung-Mỹ hôm thứ Sáu có thể giúp giảm nhẹ thiệt hại, nhưng các nhà hoạch định chính sách cần phải làm nhiều hơn để tái tạo tăng trưởng. Họ đã phụ thuộc quá nhiều vào nới lỏng chính sách tiền tệ mà quá ít kích thích tài khóa. IMF cũng bày tỏ quan ngại cải cách cơ cấu chậm lại ở các nước mới nổi. Các chính sách được lựa chọn tốt, theo họ, có thể tăng gấp đôi tốc độ thu hẹp khoảng cách về mức sống giữa các nước nghèo và các nước giàu.
Cuộc tranh luận sơ bộ của Đảng Dân chủ Mỹ
Mười hai ứng viên sẽ lên sân khấu ở ngoại ô Ohio tối nay, cuộc tranh luận sơ bộ lớn nhất. Đây là cuộc tranh luận đầu tiên kể từ khi Bernie Sanders bị đau tim vào ngày 1 tháng 10; một cuộc thăm dò được công bố hôm thứ Tư tuần trước cho thấy các cử tri quan tâm đến sức khỏe và “khả năng nên được bầu”của ông. Ông Sanders sẽ muốn thể hiện sức khỏe tốt của mình hơn bao giờ hết. Một câu hỏi lớn khác là có bao nhiêu ứng viên và cụ thể là ai sẽ tấn công Elizabeth Warren, người đã vươn lên dẫn đầu các cuộc thăm dò.
Các ứng viên ít nổi bật hơn, như mọi khi, sẽ hy vọng vào một thời điểm đột phá, mặc dù cho đến nay cách làm truyền thống – tấn công các ứng viên hàng đầu – đã được chứng minh là không hiệu quả. Kamala Harris, dậm chân tại chỗ ở vị trí thứ tư trong hầu hết các cuộc thăm dò và đang điều hành một chiến dịch mờ nhạt, nhận được một cú hích nhỏ từ đòn tấn công của bà vào Joe Biden trong cuộc tranh luận đầu tiên, trong khi đòn đánh của Julian Castro dường như phản tác dụng. Vấn đề luận tội Tổng thống Donald Trump có thể ít nổi bật như nhiều người mong đợi: tất cả các ứng viên đều ủng hộ cuộc điều tra.
Vụ kiện xoay quanh việc bổ nhiệm quan chức Puerto Rico
Tòa án Tối cao Mỹ hôm nay sẽ nghe điều trần của Aurelius, một quỹ phòng hộ, và các trái chủ khác sau khi họ cáo buộc Quốc hội và cựu Tổng thống Barack Obama vi phạm hiến pháp khi cố gắng giải quyết khủng hoảng nợ Puerto Rico. Quốc hội đã thông qua luật cho phép ông Obama bổ nhiệm các quan chức của ban giám sát lãnh thổ này. Nhưng hiến pháp nói các quan chức Mỹ phải được Thượng viện phê chuẩn. Ủy ban đã bảo vệ Puerto Rico khỏi bị kiện bởi các trái chủ của họ. Lãnh thổ này sau đó đã đình chỉ thanh toán trái phiếu.
Các tòa cấp thấp hơn đã phán quyết việc bổ nhiệm là vi hiến, nhưng một tòa phúc thẩm nói hành động của ủy ban có hiệu lực, dựa theo một học thuyết pháp lý hàng thế kỷ bảo vệ quyết định của các quan chức ngay cả khi họ được bổ nhiệm không đúng quy trình. Chính phủ lập luận rằng điều khoản hiến pháp về quy trình bổ nhiệm không áp dụng cho Puerto Rico vì Puerto Rico không phải là một tiểu bang. Tòa án sẽ không đưa ra ý kiến của mình vào hôm nay – nhưng họ có thể đảo ngược bất kỳ bản án đã tuyên nào.
Giải cứu hãng hàng không Alitalia
Hãng hàng không Italia gặp khó khăn bấy lâu nay, liên tục trên bờ vực phá sản, đến nay đã phải chịu sự quản lý đặc biệt của chính phủ Italia hơn hai năm. Vẫn chưa thể tự mình đứng vững, Alitalia cần các nhà đầu tư mới để thoát khỏi tình trạng lấp lửng. Kế hoạch giải cứu mới nhất, sẽ được đệ trình lên bộ công nghiệp vào hôm nay, liên quan tới Delta Air Lines, một hãng hàng không Mỹ; Atlantia, một tập đoàn cơ sở hạ tầng của Italia; Trenitalia, công ty đường sắt quốc doanh Italia; và Bộ Tài chính Italia.
Song các nhà đầu tư đang thận trọng với Alitalia. Mặc dù được chính phủ Italia mời chào nhiệt tình, Delta dường như không muốn đầu tư hơn 100 triệu đô la, chiếm 10% cổ phần. Họ chắc chắn muốn tránh số phận của Etihad, khi thương vụ đầu tư thất bại vào Alitalia đã khiến hãng hàng không đóng tại Abu Dhabi rơi vào tình trạng khó khăn tài chính. Với việc Alitalia chỉ có một năm có lãi (1998) kể từ khi được thành lập năm 1946, Delta có quyền thận trọng.
