Nguồn: Ignatius of Loyola, founder of the Jesuit order, dies, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1556, Thánh Ignatius Loyola (tiếng Việt thường gọi là Inhaxiô hoặc I-nhã), người sáng lập Dòng Tên chuyên về truyền giáo và giáo dục của Công giáo La Mã, đã qua đời tại Rome. Dòng Chúa Jesus (Society of Jesus), tên gọi chính thức của Dòng Tên, đã đóng một vai trò quan trọng trong Phong trào Phản Cải cách (hay Phong trào Chấn hưng Công giáo), sau cùng đã thành công trong việc khiến hàng triệu người trên thế giới cải đạo sang Công giáo.
Xuất thân từ nhà Loyolas, một dòng họ quý tộc giàu có ở Tây Ban Nha, Ignatius chào đời ngay tại lâu đài của tổ tiên mình vào năm 1491. Thật ra, ban đầu ông ít quan tâm đến nhà thờ và đã được đào tạo để trở thành một hiệp sĩ. Năm 1517, ông trở thành lính phục vụ cho một người họ hàng, Antonio Manrique de Lara, Công tước thành Najera và Tổng trấn thành Navarre.
Tháng 05/1521, khi quân Pháp cho vây hãm Pamplona, chân của Ignatius đã bị một viên đạn đại bác bắn nát. Bị thương nặng, ông được đưa về lâu đài của gia đình và buộc phải nằm dưỡng bệnh suốt nhiều tuần. Trong thời gian này, ông được tặng Kinh thánh và sách về các thánh để đọc. Dần dần, ông nhận ra việc phụng sự Chúa Trời cũng chính là một loại hiệp sĩ thánh thiện và quyết tâm sống đời khổ hạnh noi gương các thánh.
Tháng 02/1522, ông đã hành hương đến Montserrat, nơi có bức tượng Đức Mẹ Đồng trinh và Chúa Hài nhi bằng gỗ, được cho là tạc bởi Thánh Luca. Ignatius đã treo kiếm và dao găm của mình gần bức tượng, tỏ ý rằng mình sẽ thay đổi và sống thánh thiện. Trong một năm tiếp theo, ông sống như một người ăn xin và cầu nguyện bảy giờ mỗi ngày, thường là trong một hang động gần Manresa ở đông bắc Tây Ban Nha. Trong thời gian này, ông đã soạn bản thảo ban đầu của Linh Thao, sổ tay hướng dẫn thiền định và cải đạo tâm linh của ông. Năm 1523, ông hành hương đến Jerusalem.
Sau khi trở về Tây Ban Nha vào năm 1524, Ignatius quyết tâm học hành sâu rộng để chuẩn bị cho sứ mệnh thiêng liêng của mình. Ông đi học ở Barcelona và tại Đại học Alcala, nơi ông bắt đầu thu nhận môn đệ. Bị nghi ngờ là dị giáo, ông bị đưa ra xét xử ở Alcala, và sau đó là ở Salamanca, nhưng cả hai lần đều được tuyên trắng án. Ông bị cấm giảng dạy cho đến khi được tấn phong linh mục, và ông đến Đại học Paris để tiếp tục việc học của mình.
Tháng 8/1534, phong trào Dòng Tên ra đời khi Ignatius dẫn sáu môn đệ của mình đến Montmartre gần Paris, nơi họ tuyên khấn khó nghèo và khiết tịnh, sau đó lập kế hoạch hoạt động để cải đạo cho người Hồi giáo. Nếu không thể đi đến Đất Thánh, họ thề nguyện dâng mình cho Đức Giáo Hoàng để làm công việc tông đồ. Năm 1537, Ignatius và hầu hết những người bạn đồng hành của ông được phong chức linh mục. Không thể đến Jerusalem vì chiến tranh của người Thổ, thay vào đó, họ đến Rome để gặp Giáo Hoàng và xin phép thành lập một dòng tu mới. Tháng 9/1540, Giáo hoàng Paul III đã phê chuẩn đề cương của Ignatius nhằm thành lập Dòng Chúa Jesus.
Dưới sự lãnh đạo đầy lôi cuốn của Ignatius, Dòng Tên đã phát triển nhanh chóng. Các nhà truyền giáo Dòng Tên đã đóng một vai trò hàng đầu trong Phản Cải cách và khiến nhiều tín đồ châu Âu từng theo Tin lành quyết định trở lại đạo Công giáo. Khi Ignatius còn sống, các tu sĩ Dòng Tên đã được phái đến Ấn Độ, Brazil, vùng Congo và Ethiopia. Giáo dục là vô cùng quan trọng đối với Dòng Tên, và tại Rome, Ignatius đã thành lập Trường Đại học La Mã (sau này được gọi là Đại học Gregorian), và Germanicum, một trường dành cho các linh mục người Đức. Các tu sĩ Dòng Tên cũng điều hành một số tổ chức từ thiện, chẳng hạn như một tổ chức cho những người từng là gái mại dâm và một cho những người Do Thái cải đạo. Khi Ignatius qua đời vào ngày 31/07/1556, Dòng Tên đã có hơn 1.000 linh mục.
Trong suốt thế kỷ tiếp theo, các tu sĩ Dòng Tên đã thiết lập rất nhiều đoàn mục vụ trên toàn cầu. “Các Tu sĩ Áo choàng Đen”, tên gọi của họ ở Châu Mỹ bản địa, thường đi trước mở đường cho các nước Châu Âu trong quá trình xâm nhập vào các vùng đất và xã hội nước ngoài. Cuộc đời của một tu sĩ Dòng Tên thực sự có rủi ro vô cùng lớn, và hàng ngàn linh mục đã bị bắt bớ hoặc giết hại bởi các chính quyền nước ngoài thù địch với sứ mệnh cải đạo của họ. Tuy nhiên, ở một số quốc gia, chẳng hạn như Ấn Độ và Trung Quốc, các tu sĩ Dòng Tên được tôn kính như bậc thông thái và nhà khoa học.
Với sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc vào thế kỷ 18, hầu hết các nước châu Âu đã đàn áp Dòng Tên, và vào năm 1773, Giáo hoàng Clement XIV đã giải tán hội dưới áp lực của triều Bourbon. Tuy nhiên, vào năm 1814, Giáo hoàng Pius VII đã thuận theo lòng dân và tái lập Dòng Tên, và họ tiếp tục công việc truyền giáo của mình cho đến ngày nay. Riêng Ignatius Loyola được tuyên phong hiển thánh vào năm 1622 và ngày lễ kính là ngày 31/07.
