Nguồn: Czech diplomat Jan Masaryk dies under strange circumstances, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1948, chính phủ do cộng sản kiểm soát tại Tiệp Khắc báo cáo rằng Ngoại trưởng Jan Masaryk đã qua đời vì lý do tự sát. Câu chuyện về cái chết của Masaryk, một người không theo chủ nghĩa cộng sản, đã làm dấy lên nghi ngờ ở phương Tây.
Masaryk sinh năm 1886, là con trai vị tổng thống đầu tiên của Tiệp Khắc. Sau Thế chiến I, ông giữ chức Ngoại trưởng trong chính phủ mới của Tiệp. Tiếp đó, ông trở thành đại sứ tại Vương quốc Anh. Sang Thế chiến II, ông một lần nữa đảm nhận vị trí Ngoại trưởng, lần này là trong chính phủ lưu vong ở London.
Thời hậu chiến, Masaryk trở lại Tiệp Khắc với vai trò Ngoại trưởng dưới thời Tổng thống Eduard Benes. Đó là khoảng thời gian căng thẳng tại quê hương của Masaryk. Liên Xô đã chiếm đóng Tiệp Khắc trong Thế chiến II, và có những lo ngại rằng Liên Xô sẽ cố gắng thiết lập một chính phủ cộng sản ở Tiệp, giống như ở Ba Lan, Đông Đức, và các nơi khác ở Đông Âu. Tuy nhiên, Masaryk rất khéo léo khi ứng phó với Liên Xô, đảm bảo với họ rằng một Tiệp Khắc dân chủ sẽ không gây ra mối đe dọa an ninh nào cho Liên Xô.
Tuy nhiên, vào năm 1947, Masaryk đã mắc một sai lầm chết người. Khi Mỹ công bố Kế hoạch Marshall – chương trình viện trợ hàng triệu đô la cho châu Âu thời hậu chiến – Masaryk thể hiện rằng Tiệp Khắc muốn tham gia. Khi ông thông báo cho Liên Xô, họ tuyệt đối không chấp thuận. Và tháng 02/1948, đảo chính nổ ra ở Tiệp Khắc. Tổng thống Benes buộc phải đồng ý với một chính phủ do phe cộng sản thống trị. Masaryk là một trong số ít những người phi cộng sản còn tại nhiệm. Ngày 10/03/1948, chính phủ Tiệp Khắc ra thông báo rằng Masaryk đã tự tử bằng cách nhảy ra khỏi cửa sổ tầng ba tòa nhà Bộ Ngoại giao.
Phản ứng ở phương Tây được đặc trưng bởi sự nghi ngờ sâu sắc. Ngoại trưởng George Marshall tuyên bố rằng Tiệp Khắc đang nằm dưới một “triều đại khủng bố” và “vụ tự sát” của Masaryk “rõ ràng cho thấy điều đang xảy ra.” Bất chấp những nghi ngờ rằng phe cộng sản đã sát hại Masaryk, không có gì được chứng minh một cách chắc chắn, và cái chết của ông vẫn là một trong những bí ẩn lớn của thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
