Nguồn: Allies land on Sicily, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1943, quân Đồng minh đã bắt đầu chiến dịch giành lại châu Âu do phe Trục kiểm soát bằng một cuộc đổ bộ lên đảo Sicily, ngoài khơi nước Ý. Không gặp phải kháng cự nào đáng kể, vì quân đội Sicily đã mất hết tinh thần, Tập đoàn quân số 8 của Anh dưới sự chỉ huy của Thống chế Bernard Law Montgomery đã lên bờ ở phía đông nam của hòn đảo, trong khi Tập đoàn quân số 7 của Mỹ dưới sự chỉ huy của Tướng George S. Patton đổ bộ lên bờ biển phía nam của Sicily. Trong vòng ba ngày, 150.000 quân Đồng minh đã đặt chân lên đất Ý.
Lãnh tụ Benito Mussolini đã hình dung việc xây dựng Phát xít Ý thành một Đế chế La Mã mới, nhưng chuỗi thất bại quân sự trong Thế chiến II đã khiến chế độ của ông trở thành con rối trong tay đối tác phe Trục mạnh hơn – Đức. Mùa xuân năm 1943, các nhóm đối lập ở Ý đã thống nhất để lật đổ Mussolini và làm hòa với phe Đồng minh, nhưng sự hiện diện quân sự mạnh mẽ của quân Đức ở Ý đã ngăn cản ý định hành động của họ.
Trong khi đó, Adolf Hitler biết rằng sắp xảy ra một cuộc xâm lược của Đồng minh vào châu Âu do Đức Quốc Xã kiểm soát, nhưng vì còn các cuộc chinh phạt trải dài từ Hy Lạp đến Pháp, Hitler không thể tập trung lực lượng của mình ở một nơi cụ thể. Trong một âm mưu phức tạp nhằm đánh lạc hướng lực lượng Đức khỏi Ý, một tàu ngầm của Anh ở ngoài khơi Tây Ban Nha đã thả xác một người Anh mặc quân phục của một thiếu tá Anh, mang theo những thứ trông như giấy tờ chính thức của Đồng minh mô tả kế hoạch xâm lược Hy Lạp. Thi thể này sau đó dạt vào bờ biển, và giấy tờ đã được người Tây Ban Nha gửi tới chỉ huy cấp cao của Đức, người quyết định tăng cường các đơn vị ở Hy Lạp. Khi quân Đồng minh tấn công vào rạng sáng ngày 10/07, phe Trục chỉ có 10 sư đoàn ở Ý và hai đơn vị thiết giáp Đức trên đảo Sicily.
Những người đầu tiên đổ bộ là lính dù và lính tàu lượn của Mỹ và Anh, đến khi bình minh, hàng nghìn lính đổ bộ đã lên bờ. Hàng phòng thủ ven biển của quân đội Sicily bất mãn đã sụp đổ sau vài kháng cự hạn chế, và liên quân Anh-Mỹ nhanh chóng tiến lên đánh chiếm các thành phố phía nam Sicily. Trong vòng ba ngày, quân Đồng minh đã chiếm sạch vùng đông nam của hòn đảo. Di chuyển theo hướng gọng kìm nhắm vào Messina ở phía đông bắc, Tập đoàn quân số 8 của Anh lên bờ ở phía đông nam của hòn đảo, còn Tập đoàn quân số 7 của Mỹ đi về phía đông qua bờ biển phía bắc. Đồng minh hy vọng sẽ bao vây được phe Trục trước khi lực lượng này có thể rút lui về đất liền Ý. Trong cái gọi là “Cuộc đua tới Messina,” đà tiến của Montgomery lên bờ biển phía đông nam đã bị quân tiếp viện của Đức làm chậm lại, nhưng Patton và Tập đoàn quân số 7 của Mỹ đã nhanh chóng di chuyển dọc theo bờ biển phía bắc, đánh chiếm Palermo, thủ phủ của Sicily, vào ngày 22/07.
Tại Rome, cuộc xâm lược của Đồng minh vào Sicily, vùng đất thuộc về vương quốc Ý từ năm 1860, đã dẫn đến sự sụp đổ của chính phủ Mussolini. Sáng sớm ngày 25/07, ông bị Đại Hội đồng Phát xít buộc phải từ chức và bị bắt giữ ngay trong ngày hôm đó. Sang ngày 26/07, Nguyên soái Pietro Badoglio chính thức nắm quyền kiểm soát chính phủ Ý. Chính phủ mới đã nhanh chóng tham gia vào các cuộc đàm phán bí mật với Đồng minh, bất chấp sự hiện diện của rất nhiều quân Đức ở Ý.
Trở lại Sicily, Montgomery và Patton vững tiến về phía Messina, buộc người Đức phải rút quân của phe Trục về đất liền. Khoảng 100.000 quân Đức và Ý đã được sơ tán trước khi Patton giành chiến thắng trong “Cuộc đua tới Messina” vào ngày 17/08. Montgomery đến nơi sau đó vài giờ. Quân Đồng minh đã phải gánh chịu 23.000 thương vong trong cuộc chinh phục Sicily của họ. Trong khi đó, con số thương vong của quân Đức là 30.000 và quân Ý là 135.000. Ngoài ra, khoảng 100.000 lính phe Trục đã bị bắt.
Ngày 03/09, Tập đoàn quân số 8 của Montgomery bắt đầu cuộc xâm lược vào đất liền Ý tại Calabria, và chính phủ Ý đồng ý đầu hàng Đồng minh. Theo các điều khoản của thỏa thuận, người Ý sẽ được đối xử khoan hồng nếu họ hỗ trợ Đồng minh đẩy lùi lính Đức ra khỏi Ý. Cuối tháng đó, Mussolini được biệt kích Đức giải cứu khỏi một nhà tù trên dãy núi Abruzzo và được đưa về làm thủ lĩnh một nhà nước bù nhìn của Đức Quốc Xã ở miền bắc nước Ý.
Đến tháng 10, chính phủ Badoglio tuyên chiến với Đức, nhưng cuộc tiến công của Đồng minh tại Ý là một chiến dịch chậm chạp và tốn kém. Rome thất thủ vào tháng 06/1944, tính đến thời điểm đó, bế tắc đã xảy ra vì lực lượng Anh và Mỹ đã sử dụng hầu hết các nguồn lực của họ vào cuộc xâm lược Normandy. Vào tháng 04/1945, một cuộc tấn công lớn mới bắt đầu, và vào ngày 28/04, Mussolini bị quân du kích Ý bắt giữ và xử tử ngay sau đó. Các lực lượng Đức ở Ý đầu hàng vào ngày 01/05, và sáu ngày sau, toàn bộ nước Đức cũng đầu hàng.
