Nguồn: Aswan High Dam completed, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1970, sau 11 năm xây dựng, Đập cao Aswan bắc qua Sông Nile ở Ai Cập đã được hoàn thành. Với chiều dài hơn 3 km ở đỉnh, con đập khổng lồ trị giá 1 tỷ USD đã chấm dứt chu kỳ lũ lụt và hạn hán ở khu vực Sông Nile, đồng thời khai thác một nguồn năng lượng tái tạo khổng lồ, nhưng lại gây ra tác động môi trường gây tranh cãi.
Năm 1902, một con đập đã được hoàn thành tại Aswan, cách Cairo 800 km về phía nam. Con đập Aswan đầu tiên cung cấp lượng nước tưới tiêu quý giá trong thời kỳ hạn hán, nhưng lại không thể ngăn chặn dòng lũ hàng năm của Sông Nile. Sang những năm 1950, nhà lãnh đạo Ai Cập Gamal Abdel Nasser bắt đầu nghĩ đến việc xây dựng một con đập mới trên Sông Nile, đủ lớn để chấm dứt lũ lụt và mang điện đến mọi ngóc ngách của Ai Cập.
Ông đã giành được sự hỗ trợ tài chính của Mỹ và Anh, nhưng vào tháng 7/1956, hai quốc gia này đã hủy bỏ lời đề nghị sau khi biết về một thỏa thuận vũ khí bí mật của Ai Cập với Liên Xô. Đáp lại, Nasser quyết định quốc hữu hóa Kênh đào Suez do Anh và Pháp sở hữu, dự định sử dụng phí sử dụng kênh đào để chi trả cho dự án Đập Cao của mình. Hành động này đã châm ngòi cho Khủng hoảng Kênh đào Suez, trong đó Israel, Anh, và Pháp tấn công Ai Cập trong một chiến dịch quân sự chung. Kênh đào Suez bị chiếm đóng, nhưng Liên Xô, Mỹ và Liên Hiệp Quốc đã buộc Israel, Anh, và Pháp phải rút lui, và Kênh đào Suez được giao lại cho Ai Cập vào năm 1957.
Các khoản vay từ Liên Xô và số tiền thu được từ việc thu phí qua Kênh đào Suez đã cho phép Nasser bắt đầu xây dựng Đập Cao Aswan vào năm 1960. Khoảng 44 triệu mét khối đất và đá đã được sử dụng để xây dựng con đập, vốn có khối lượng gấp 16 lần Đại Kim tự tháp ở Giza. Vào ngày 21/07/1970, dự án đầy tham vọng này đã hoàn thành. Tuy nhiên, Tổng thống Nasser đã qua đời vì một cơn đau tim vào tháng 9/1970, trước khi con đập chính thức được khánh thành vào năm 1971.
Hồ chứa nước khổng lồ do con đập tạo ra – dài 480 km và rộng 16 km – được đặt tên là Hồ Nasser để vinh danh ông. Sự hình thành của Hồ Nasser đòi hỏi phải tái định cư 90.000 nông dân Ai Cập và những người du mục Nubian của Sudan, cũng như việc di dời tốn kém quần thể đền thờ Ai Cập cổ đại Abu Simbel, được xây dựng vào thế kỷ 13 trước Công nguyên.
Đập Cao Aswan đã chấm dứt những trận lũ tàn khốc của Sông Nile, cải tạo hơn 40.500 hecta đất sa mạc để canh tác và giúp sản xuất thêm các loại cây trồng trên khoảng 325.000 hecta khác. 12 turbine khổng lồ do Liên Xô chế tạo giúp sản xuất tới 10 tỷ kilowatt giờ điện mỗi năm, mang lại động lực to lớn cho nền kinh tế Ai Cập và đưa cuộc sống thế kỷ 20 đến nhiều ngôi làng. Lượng nước được lưu trữ ở Hồ Nasser, lên đến vài nghìn tỷ mét khối, được Ai Cập và Sudan chia sẻ và đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn hạn hán ở châu Phi từ năm 1984 đến năm 1988.
Bất chấp những thành công của nó, Đập Cao Aswan vẫn có một số tác dụng phụ tiêu cực. Tệ nhất là sự suy giảm dần độ phì nhiêu của đất nông nghiệp ở đồng bằng Sông Nile, nơi từng được hưởng lợi từ hàng triệu tấn phù sa do lũ lụt bồi đắp hàng năm. Một tác hại khác đối với con người là sự lây lan của bệnh sán máng (schistosomiasis) do ốc sên sống trong hệ thống thủy lợi do con đập tạo ra. Suy giảm chất dinh dưỡng do nước mang theo chảy vào Địa Trung Hải được cho là nguyên nhân làm suy giảm quần thể cá cơm ở phía đông Địa Trung Hải. Việc chấm dứt lũ lụt đã làm giảm mạnh số lượng cá ở Sông Nile, nhiều loài trong số đó là loài di cư. Tuy nhiên, Hồ Nasser lại có rất nhiều cá và nhiều loài sinh vật, bao gồm cả cá rô, phát triển mạnh ở đó.
