Tập ưu tiên ‘an ninh chế độ’ hơn giải quyết tình trạng hỗn loạn kinh tế

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping prioritizes ‘regime security’ over fighting economic turmoil,” Nikkei Asia, 06/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Khi kỳ họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc khai mạc, Tập đang hướng đến việc kéo dài thời gian nắm quyền sau năm 2027.

Khi kỳ họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức Quốc hội Trung Quốc, khai mạc tại Bắc Kinh vào thứ Tư ngày 05/03/2025, mọi sự chú ý đều đổ dồn vào các chính sách tiềm năng để giải quyết tình trạng kinh tế suy yếu.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo quốc gia hiểu rõ rằng cơn đau đang hành hạ nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới khó có thể sớm được chữa lành, đặc biệt là khi “an ninh chế độ” dường như là ưu tiên hàng đầu của chính phủ. Continue reading “Tập ưu tiên ‘an ninh chế độ’ hơn giải quyết tình trạng hỗn loạn kinh tế”

Thế giới hôm nay: 10/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, tuyên bố ông “hoàn toàn cam kết” với các cuộc đàm phán giữa Ukraine và Mỹ tại Ả Rập Saudi vào tuần tới nhằm chấm dứt chiến tranh. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sẽ dẫn đầu phái đoàn Mỹ. Trước đó, không kích của Nga vào Ukraine đã khiến ít nhất 20 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương, theo giới chức Ukraine. Tổng thống Latvia, Edgars Rinkevics, cho rằng một số quốc gia châu Âu nên áp dụng chế độ nghĩa vụ quân sự để đối phó Nga.

Nhà lãnh đạo mới của Syria, Ahmed al-Sharaa, kêu gọi hòa bình và “đoàn kết dân tộc” sau nhiều ngày xung đột bạo lực giữa lực lượng an ninh và những người ủng hộ cựu tổng thống Bashar al-Assad. Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria cho biết hơn 1.000 người đã thiệt mạng, bao gồm khoảng 700 thường dân Alawite bị lực lượng thân chính phủ hành quyết tại vùng ven biển — thành trì của ông Assad. Continue reading “Thế giới hôm nay: 10/03/2025”

Mối đe dọa thực sự từ AI Trung Quốc

Nguồn: Jared Dunnmon, “The Real Threat of Chinese AI,” Foreign Affairs, 28/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao Mỹ cần dẫn đầu cuộc đua nguồn mở?

Chỉ trong vòng hai tháng kể từ khi một công ty Trung Quốc ít người biết đến –  DeepSeek – phát hành một mô hình AI nguồn mở mới mạnh mẽ, bước đột phá này đã bắt đầu làm thay đổi thị trường AI toàn cầu. DeepSeek-V3, tên gọi của mô hình ngôn ngữ mở lớn (LLM) của công ty, tự hào có hiệu suất sánh ngang với các mô hình từ các phòng thí nghiệm hàng đầu của Mỹ, chẳng hạn như ChatGPT của OpenAI, Claude của Anthropic, và Llama của Meta – nhưng chỉ tốn một phần chi phí cực nhỏ. Điều này đã cho phép các nhà phát triển và người dùng trên toàn thế giới tiếp cận AI tiên tiến với chi phí tối thiểu. Vào tháng 1, công ty đã phát hành mô hình thứ hai, DeepSeek-R1, sở hữu các khả năng tương tự như mô hình o1 tiên tiến của OpenAI với mức giá chỉ bằng 5%. Kết quả là, DeepSeek đã trở thành mối đe dọa đối với vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực AI, mở đường cho Trung Quốc giành được vị thế thống trị toàn cầu, bất chấp những nỗ lực của Washington nhằm hạn chế quyền tiếp cận của Bắc Kinh đối với các công nghệ AI tiên tiến. Continue reading “Mối đe dọa thực sự từ AI Trung Quốc”

09/03/1942: Hà Lan đầu hàng Nhật ở Java

Nguồn: Dutch surrender on Java, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, lực lượng Hà Lan đã đầu hàng Nhật Bản ở Java sau hai tháng giao tranh.

Java, một hòn đảo thuộc Indonesia ngày nay, nằm ở phía đông nam Malaysia và Sumatra, phía nam Borneo và phía tây Bali. Người Hà Lan đã đặt chân đến đây từ năm 1596, sau đó thành lập và vận hành Công ty Đông Ấn Hà Lan, một công ty thương mại có trụ sở tại Batavia (ngày nay là Jakarta), vào năm 1619. Công ty Đông Ấn Hà Lan bắt đầu khẳng định quyền kiểm soát ngày càng lớn đối với các vương quốc Hồi giáo ở Đông Ấn, biến chúng thành những nước chư hầu, với những người nông dân trồng lúa, đường, hạt tiêu, và cà phê cho chính phủ Hà Lan. Tuy nhiên, công ty đã bị giải thể vào năm 1799 vì nợ nần và tham nhũng, và chính phủ Hà Lan đã trực tiếp kiểm soát Đông Ấn. Continue reading “09/03/1942: Hà Lan đầu hàng Nhật ở Java”

Ảo tưởng kinh tế của Trump đã bắt đầu gây tổn hại cho Hoa Kỳ

Nguồn: “Donald Trump’s economic delusions are already hurting America”, The Economist, 06/003/2025

Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân

Trong bài phát biểu trước Quốc hội vào ngày 4 tháng 3, Tổng thống Donald Trump đã vẽ nên một bức tranh tuyệt vời. Giấc mơ Mỹ, ông tuyên bố, đang trở thành hiện thực hơn bao giờ hết. Thuế quan của ông sẽ bảo vệ việc làm, khiến nước Mỹ giàu có hơn nữa và bảo vệ chính linh hồn nước Mỹ. Thật không may, trong thế giới thực, mọi thứ lại khác. Các nhà đầu tư, người tiêu dùng và các công ty cho thấy những dấu hiệu đầu tiên về sự chán nản với tầm nhìn của Trump. Với chủ nghĩa bảo hộ hung hăng và thất thường của mình, Trump đang đùa với lửa. Continue reading “Ảo tưởng kinh tế của Trump đã bắt đầu gây tổn hại cho Hoa Kỳ”

08/03/1983: Reagan lại gọi Liên Xô là “đế chế quỷ dữ”

Nguồn: Reagan refers to U.S.S.R. as “evil empire,” again, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1983, phát biểu tại một hội nghị của Hiệp hội Tin lành Phúc Âm Quốc gia (National Association of Evangelicals) ở Florida, Tổng thống Ronald Reagan đã công khai gọi Liên Xô là “đế chế quỷ dữ” (evil empire) lần thứ hai trong sự nghiệp của mình. Lần đầu tiên ông sử dụng cụm từ này là trong bài phát biểu năm 1982 tại Hạ viện Anh. Một số người xem việc Reagan sử dụng thuật ngữ lấy cảm hứng từ bộ phim Chiến tranh giữa các vì sao là một khẩu hiệu dân chủ tuyệt vời. Những người khác, bao gồm nhiều thành viên của cộng đồng ngoại giao quốc tế, lại lên án nó là lời tấn công vô trách nhiệm. Continue reading “08/03/1983: Reagan lại gọi Liên Xô là “đế chế quỷ dữ””

Lại thêm một quan chức cấp cao khác của Trung Quốc bị thanh trừng

Nguồn: James Palmer, “Another High-Ranking Chinese Official Falls”,  Foreign Policy, 04/03/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Kim Tráng Long (Jin Zhuanglong) là ủy viên Quốc vụ viện mới nhất bị loại khỏi bộ máy trong chiến dịch thanh trừng đang tiếp diễn của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Tiêu điểm tuần này: Người đứng đầu Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc bị loại khỏi bộ máy trong chiến dịch thanh trừng của Tập; Bắc Kinh đáp trả bằng các biện pháp trả đũa khi hàng hoá Trung Quốc bị Mỹ tăng thuế; Tập đoàn sản xuất chip TSMC của Đài Loan cam kết một khoản đầu tư lớn vào ngành chip bán dẫn ở Mỹ. Continue reading “Lại thêm một quan chức cấp cao khác của Trung Quốc bị thanh trừng”

Ukraine giờ đây là cuộc chiến của Châu Âu

Nguồn: Dmytro Kuleba, “This Is Europe’s War Now,” New York Times, 03/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Thứ Sáu vừa qua (28/02/2025), khi Volodymyr Zelensky rời khỏi Nhà Trắng với vẻ mặt buồn bã, Tổng thống Trump đã viết trên mạng xã hội rằng nhà lãnh đạo Ukraine có thể “quay lại khi ông ta sẵn sàng cho Hòa bình.”

Hòa bình là một từ rất mạnh, nhưng để hiểu được ý nghĩa thực sự của nó, người ta phải xem xét bối cảnh mà nó được dùng. Trong cùng ngày mà Trump nói về tầm quan trọng của hòa bình và tiễn Zelensky về nhà để suy nghĩ về điều đó, Nga đã phóng hơn 150 máy bay không người lái tấn công vào các thành phố của Ukraine. Trump nhấn mạnh rằng ông đang đạt được tiến triển lớn hướng tới hòa bình với Tổng thống Nga Vladimir Putin, nhưng Putin chỉ tăng cường các cuộc tấn công của mình kể từ khi Trump lên nhậm chức. Continue reading “Ukraine giờ đây là cuộc chiến của Châu Âu”

Những nguy cơ từ một vị tổng thống thích truyền hình thực tế

Nguồn: Ravi Agrawal, “The Perils of a Reality TV Presidency,” Foreign Policy, 28/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc khẩu chiến giữa Trump và Zelensky là lời nhắc nhở rằng ngoại giao quốc tế chưa bao giờ đòi hỏi phải được thực hiện trước mắt hàng tỷ người.

“Tôi có thể nói với anh rằng đây sẽ là chương trình truyền hình tuyệt vời.”

Đó có thể là những lời chân thực nhất mà Tổng thống Mỹ Donald Trump thốt ra trong cuộc gặp đầy kịch tính và hoàn toàn không có phép tắc ngoại giao với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Trump rất am hiểu về truyền hình. Xuất thân là một ngôi sao truyền hình thực tế, ông đã vạch ra con đường lên nắm quyền của mình với hiểu biết sâu sắc về cách giữ chân mọi người. Càng gây sốc, càng kỳ quặc, càng thô lỗ, càng chưa từng có thì tỷ suất người xem càng tăng. Trump ám ảnh với những điều này. Ông ấy nổi tiếng với việc gọi điện cho các giám đốc truyền hình sẵn sàng nghe máy, và thảo luận về số liệu mỗi sáng. Nếu tỷ suất người xem không tăng lên, ông sẽ thử một cách khác. Sau đó lặp lại quá trình. Tỷ suất người xem càng cao, tin tức càng nhiều, sự chú ý càng lớn. Sự chú ý là điều tối quan trọng. Continue reading “Những nguy cơ từ một vị tổng thống thích truyền hình thực tế”

06/03/1475: Ngày sinh Michelangelo

Nguồn: Michelangelo is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1475, Michelangelo Buonarroti, người được cho là nghệ sĩ Phục hưng vĩ đại nhất nước Ý, đã chào đời tại ngôi làng nhỏ Caprese. Là con trai của một viên chức chính phủ, ông lớn lên ở Florence, trung tâm của phong trào Phục hưng đầu tiên, và bắt đầu học việc tại xưởng của một nghệ sĩ ở tuổi 13. Nhờ tài năng xuất chúng, ông đã nhận được hỗ trợ từ Lorenzo de’ Medici, nhà cai trị Cộng hòa Florence và là một người bảo trợ lớn của nghệ thuật. Michelangelo sau này sẽ trở thành bậc thầy hội họa, điêu khắc, và thậm chí là kiến ​​trúc, nổi tiếng với những tác phẩm điêu khắc mạnh mẽ như David và những bức bích họa trên trần nhà tại Nhà nguyện Sistine của Vatican. Continue reading “06/03/1475: Ngày sinh Michelangelo”

Thế giới hôm nay: 06/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump tuyên bố sẽ tạm miễn thuế nhập khẩu từ Canada và Mexico trong một tháng đối với ba hãng xe lớn của Mỹ — Ford, General Motors，và Stellantis. CEO của các công ty này đã vận động hành lang để được miễn trừ, và người phát ngôn của ông Trump cho biết tổng thống “rất sẵn lòng” đáp ứng. Các nhà phân tích ước tính mức thuế 25% có thể xóa sạch lợi nhuận của các công ty này nếu họ không tăng giá hoặc thay đổi hoạt động sản xuất.

Trong một đòn giáng khác vào nỗ lực chiến tranh của Ukraine, giám đốc CIA John Ratcliffe cho biết Mỹ sẽ ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Kyiv. Tin tình báo phương Tây trước đây đã được dùng để hỗ trợ Ukraine trong việc điều hướng tên lửa nhắm vào các mục tiêu bên trong nước Nga. Mỹ đã đình chỉ toàn bộ viện trợ quân sự cho Ukraine vào thứ Hai sau cuộc tranh cãi giữa ông Trump và tổng thống Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng hồi tuần trước. Continue reading “Thế giới hôm nay: 06/03/2025”

Nga sẵn lòng gây biến động toàn cầu tới đâu?

Nguồn: Hanna Notte, “How Big Is Russia’s Appetite for Upheaval?,” Foreign Affairs, 27/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bất chấp sự ủng hộ của Trump, vẫn có giới hạn đối với các xung lực phá hoại của Moscow.

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump ủng hộ Nga dường như đang làm gia tăng mối đe dọa đã gây báo động ở các thủ đô phương Tây suốt năm qua: sự liên kết của một nhóm đối thủ đáng gờm, bao gồm Trung Quốc, Iran, Triều Tiên, và Nga, trong một “trục biến động” do Nga đứng đầu. Cả bốn nước đều theo chủ nghĩa xét lại, với ý định lật đổ trật tự toàn cầu mà họ cho là chống lại mình. Phương Tây lo ngại rằng, ngoài việc hỗ trợ kinh tế, quân sự, và chính trị cho nhau, các quốc gia này có thể phát động cuộc xung đột khiến phương Tây phải chật vật kiềm chế những tác động gây bất ổn. Continue reading “Nga sẵn lòng gây biến động toàn cầu tới đâu?”

Thế giới hôm nay: 05/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thị trường chứng khoán Mỹ — bao gồm cả cổ phiếu của các hãng xe như GM và Ford — giảm điểm sau khi Trung Quốc, Canada, và Mexico đáp trả các mức thuế nặng nề của Mỹ, vốn có hiệu lực từ thứ Ba. Trung Quốc phản ứng nhanh chóng bằng cách áp thuế 10-15% đối với một loạt sản phẩm nông nghiệp của Mỹ. Canada theo sau với thông báo áp thuế 25% lên hàng hóa Mỹ. Tổng thống Mexico, Claudia Sheinbaum, cho biết chính phủ của bà sẽ công bố chi tiết về các “biện pháp thuế quan và phi thuế quan” trong một cuộc mít tinh vào Chủ nhật.

Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, đã cố gắng hàn gắn quan hệ với Mỹ sau khi Donald Trump đình chỉ viện trợ quân sự cho nước này. Ông Zelensky dường như bác bỏ cáo buộc của ông Trump rằng Ukraine không “sẵn sàng cho hòa bình” và nhắc lại lời đề nghị ký kết một thỏa thuận khai thác khoáng sản với Mỹ. Trước đó, ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã nói việc gây sức ép với Ukraine có thể “khiến Nga chấp nhận đàm phán.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 05/03/2025”

Tân lãnh đạo của Việt Nam nâng kỳ vọng lên tầm cao mới

Nguồn: Alexander L. Vuving, “Vietnam’s new leader is raising expectations to a new level,” Nikkei Asia, 28/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cho dù Tô Lâm thành công hay thất bại, thì một điều rõ ràng là ông đang định hình lại đất nước.

Việt Nam đang trải qua những biến đổi sâu sắc dưới thời Tổng Bí thư Tô Lâm. Không chỉ là một cuộc cải tổ chính sách, những cải cách của ông còn là nỗ lực được tính toán để định hình lại đất nước cũng như cân bằng quyền lực trong nội bộ Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) cầm quyền. Continue reading “Tân lãnh đạo của Việt Nam nâng kỳ vọng lên tầm cao mới”

04/03/1974: Tạp chí “People” ra mắt

Nguồn: “People” magazine launches, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1974, nữ diễn viên Mia Farrow của phim Gatsby Vĩ đại đã xuất hiện trên trang bìa số đầu tiên của People, một tạp chí hàng tuần chuyên tập trung vào cuộc sống cá nhân của những người nổi tiếng. Cho đến nay, People vẫn là một trong những tuần báo bán chạy nhất nước Mỹ. Continue reading “04/03/1974: Tạp chí “People” ra mắt”

Thế giới hôm nay: 04/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thị trường chứng khoán lao dốc sau khi Donald Trump tuyên bố mức thuế 25% đối với Canada và Mexico sẽ có hiệu lực vào thứ Ba. Tổng thống Mỹ nói không còn “không gian đàm phán” nào để hai nước đạt được thỏa thuận trì hoãn thuế quan như họ đã làm vào tháng trước. Chỉ số NASDAQ giảm 2,6%; trong khi chỉ số Dow giảm 1,8%, tương đương gần 800 điểm.

Thủ tướng Anh, Keir Starmer, nói trước Quốc hội là ông sẽ đẩy nhanh đàm phán với các đồng minh về một sứ mệnh gìn giữ hòa bình tại Ukraine, trong bối cảnh châu Âu đang gấp rút đi tìm chiến lược kết thúc xung đột. Trước đó, tổng thống Pháp, Emmanuel Macron, đã đề xuất lệnh ngừng bắn một tháng ban đầu “trên không, trên biển và đối với cơ sở hạ tầng năng lượng,” dù các quan chức Anh khẳng định chưa có kế hoạch nào như vậy được thống nhất. Continue reading “Thế giới hôm nay: 04/03/2025”

‘Châu Âu đang mắc kẹt trong tư duy Chiến tranh Lạnh và NATO có thể giải thể trong tương lai’

Nguồn: Richard Sakwa, 【思想者茶座】|理查德·萨克瓦：“中国过去几周非常安静，这是明智的做法”, Guancha, 28/02/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào đúng kỷ niệm ba năm của cuộc xung đột Nga-Ukraine, Donald Trump – người vừa nhậm chức được một tháng – đã làm thay đổi mối quan hệ căng thẳng suốt ba năm qua giữa Mỹ và Nga bằng việc tổ chức cuộc hội đàm cấp cao với Nga và mở ra một cuộc chơi quyền lực mới giữa các cường quốc.

Liệu hòa bình giữa Nga và Ukraine có chuyển biến tốt đẹp hơn? Liệu châu Âu và Ukraine – những “đồng minh” bị Mỹ gạt sang một bên – có bao nhiêu năng lực để đảm bảo an ninh cho châu Âu? Là một nước lớn đại diện cho lợi ích của “phương Nam toàn cầu”, Trung Quốc sẽ đóng vai trò gì trong vấn đề này? Continue reading “‘Châu Âu đang mắc kẹt trong tư duy Chiến tranh Lạnh và NATO có thể giải thể trong tương lai’”

Thế giới hôm nay: 03/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Sau hội nghị thượng đỉnh an ninh tại London, thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết các đồng minh châu Âu sẽ thành lập một “liên minh các bên sẵn lòng” để “đảm bảo hòa bình” ở Ukraine. Ông nói rằng Anh, Pháp và các nước khác đã đồng ý xây dựng một kế hoạch với Ukraine nhằm chấm dứt giao tranh, sau đó sẽ trình bày kế hoạch này với Mỹ. Ông cũng công bố một thỏa thuận trị giá 1,6 tỷ bảng Anh (2 tỷ USD) để Ukraine mua tên lửa.

Các nhà lãnh đạo khác tại hội nghị kêu gọi tăng cường chi tiêu quốc phòng. Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Ursula von der Leyen, cho biết châu Âu cần “khẩn cấp tái vũ trang” và các nhà lãnh đạo EU sẽ thảo luận vấn đề này tại một cuộc họp vào thứ Năm. Trong khi đó, tổng thư ký NATO Mark Rutte nói một số nước châu Âu sẽ sớm công bố kế hoạch tăng ngân sách quốc phòng. Continue reading “Thế giới hôm nay: 03/03/2025”

Jack Ma tái xuất khi Tập Cận Bình điều chỉnh hướng đi nền kinh tế

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Jack Ma appears as Xi Jinping seeks to adjust course,” Nikkei Asia, 27/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Chủ tịch Trung Quốc đã ngầm đồng ý với Đặng Tiểu Bình khi ông ra hiệu về hướng đi mới cho nền kinh tế.

Một đám mây trắng hình con ngựa đã trở lại bầu trời xanh sau hơn bốn năm bị thổi bay. Đám mây này là phép ẩn dụ cho ông trùm công nghệ Jack Ma.

Nhà sáng lập tập đoàn thương mại điện tử khổng lồ Alibaba của Trung Quốc đã một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý khi bất ngờ xuất hiện vào ngày 17/02 tại một hội nghị chuyên đề về doanh nghiệp tư nhân ở Bắc Kinh được tổ chức lần đầu tiên sau khoảng sáu năm. Continue reading “Jack Ma tái xuất khi Tập Cận Bình điều chỉnh hướng đi nền kinh tế”

02/03/1807: Quốc hội Mỹ cấm buôn bán nô lệ châu Phi

Nguồn: Congress abolishes the African slave trade, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1807, Quốc hội Mỹ thông qua một đạo luật “cấm nhập khẩu nô lệ vào bất kỳ cảng hoặc địa điểm nào thuộc thẩm quyền của Mỹ… từ bất kỳ vương quốc, địa điểm, hoặc quốc gia nước ngoài nào.” Đạo luật này sẽ có hiệu lực vào đầu năm sau. Continue reading “02/03/1807: Quốc hội Mỹ cấm buôn bán nô lệ châu Phi”