Nguồn: “Crackdown at Tiananmen begins,” History.com (truy cập ngày 03/6/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Khi các cuộc biểu tình kêu gọi cải cách dân chủ ở Trung Quốc diễn ra đến tuần thứ bảy, chính phủ Trung Quốc đã điều động binh lính và xe tăng để giành lại Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh bằng mọi giá. Đến đêm trước ngày mùng 4 tháng 6, quân đội Trung Quốc đã buộc phải tiến vào dọn sạch quảng trường, làm chết hàng trăm và bắt giữ hàng ngàn người biểu tình và những người bị tình nghi là bất đồng chính kiến.
Trước đó, vào ngày 15 tháng 4 năm 1989, cái chết của cựu lãnh đạo Đảng Cộng sản ủng hộ cải cách dân chủ Hồ Diệu Bang đã khiến hơn 100.000 sinh viên đến tụ tập trước Quảng trường Thiên An Môn để tưởng niệm nhà lãnh đạo này và bày tỏ sự bất mãn của họ đối với chính phủ chuyên quyền của Trung Quốc. Đến ngày 24 tháng 4, khi lễ tưởng niệm Hồ Diệu Bang chính thức được tổ chức tại Đại lễ đường Nhân dân ở Thiên An Môn, đại diện cho giới sinh viên đã mang đơn kiến nghị tới Đại lễ đường, đề nghị được gặp Thủ tướng Lý Bằng. Chính phủ Trung Quốc đã từ chối đề nghị gặp mặt. Sự việc đó làm dấy lên phong trào bãi khóa trong các trường đại học trên khắp đất nước và lan rộng những lời kêu gọi cải cách dân chủ.
Bỏ qua những lời cảnh báo đàn áp bất cứ cuộc biểu tình đại chúng nào từ chính phủ, gần 50.000 sinh viên đến từ hơn 40 trường đại học đã bắt đầu kéo tới Thiên An Môn vào ngày 27. Tham gia cùng sinh viên có các công nhân, trí thức, công chức, và đến giữa tháng 5 đã có hơn 1 triệu người tụ tập ở Quảng trường, nơi Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1949.
Đến ngày 20 tháng 5, chính phủ chính thức tuyên bố thiết quân luật ở Bắc Kinh, quân đội và xe tăng được điều động tới để giải tán những người bất đồng chính kiến. Tuy nhiên, rất đông sinh viên và người dân đã chặn bước tiến của quân đội, và đến ngày 23, các lực lượng chính phủ đã tiến tới vùng ngoại ô Bắc Kinh. Đến ngày mùng 3 tháng 6, khi những cuộc đàm phán nhằm chấm dứt các cuộc biểu tình không đạt kết quả và những lời kêu gọi cải cách dân chủ tiếp tục leo thang, chính phủ Trung Quốc đã ra lệnh cho quân đội giành lại quyền kiểm soát Quảng trường Thiên An Môn và đường phố Bắc Kinh. Hàng trăm người đã thiệt mạng trong khi hàng ngàn người khác bị bắt giữ.
Trong những tuần sau khi cuộc đàn áp của chính phủ diễn ra, một số lượng chưa rõ người bất đồng chính kiến đã bị hành quyết, và những người có đường lối cứng rắn trong chính phủ đã nắm chặt quyền kiểm soát đất nước này. Cộng đồng quốc tế đã bàng hoàng trước vụ đàn áp, nhiều lệnh trừng phạt của Mỹ và các nước khác được đưa ra khiến nền kinh tế Trung Quốc giảm sút. Đến năm 1990, thương mại quốc tế của Trung Quốc đã tiếp tục lưu thông, một phần do Trung Quốc đã bắt đầu thả tự do cho hàng trăm người bất đồng chính kiến bị bắt giữ.
