Nguồn: The U.S. invades Panama, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1989, Mỹ đã xâm chiếm Panama trong nỗ lực lật đổ nhà độc tài quân sự Manuel Noriega, người đã bị truy tố về tội buôn bán ma túy tại Mỹ và bị cáo buộc đàn áp nền dân chủ ở Panama và gây nguy hiểm cho người dân Mỹ. Lực lượng Phòng vệ Panama (Panamanian Defense Forces, PDF) của Noriega đã nhanh chóng bị hạ gục, buộc nhà độc tài phải tìm cách tị nạn tại tòa đại sứ của Vatican ở Thành phố Panama, nơi ông đầu hàng vào ngày 03/01/1990.
Năm 1970, Noriega, một nhân vật đang nổi lên trong quân đội Panama, đã được Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) tuyển dụng để hỗ trợ Mỹ chống lại sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản ở Trung Mỹ. Noriega đã tham gia vào buôn bán ma túy và năm 1977 bị xóa khỏi biên chế của CIA. Sau khi chính quyền Marxist của Sandinista lên nắm quyền vào năm 1979, Noriega đã được đưa trở lại đội ngũ CIA. Năm 1983, ông ta trở thành nhà độc tài quân sự của Panama.
Noriega đã ủng hộ các sáng kiến của Mỹ ở Trung Mỹ, đổi lại, ông được Nhà Trắng ca ngợi dù rằng một ủy ban của Thượng viện đã kết luận vào năm 1983 rằng Panama là một trung tâm buôn lậu ma túy lớn. Năm 1984, Noriega đã gian lận trong cuộc bầu cử tổng thống của Panama nhằm ủng hộ ông Nicolás Ardito Barletta, người sau đó trở thành tổng thống bù nhìn. Tuy nhiên, Noriega vẫn tiếp tục được chính quyền Reagan ủng hộ vì đánh giá cao sự trợ giúp của ông trong nỗ lực lật đổ chính phủ Sandinista của Nicaragua.
Năm 1986, chỉ vài tháng trước khi vụ bê bối Iran-Contra bị tiết lộ, những cáo buộc liên quan đến quá khứ buôn bán ma túy, rửa tiền và cựu nhân viên CIA của Noriega đã xuất hiện. Tuy nhiên, điều gây sốc nhất là các báo cáo cho rằng Noriega đã làm điệp viên hai mang cho cơ quan tình báo của Cuba và Sandinista. Chính phủ Mỹ đã chối bỏ mọi liên hệ với Noriega, và năm 1988, ông bị bồi thẩm đoàn liên bang ở Dallas và Miami cáo buộc về tội buôn lậu ma túy và rửa tiền.
Căng thẳng giữa Mỹ và Lực lượng Phòng vệ Panama ở Khu vực Kênh Panama ngày một gia tăng, và năm 1989, nhà độc tài đã huỷ bỏ cuộc bầu cử vốn dĩ nhiều khả năng sẽ đưa Guillermo Endara lên làm Tổng thống. Tổng thống George H. Bush đã yêu cầu bổ sung quân đội Mỹ đến Khu vực Kênh đào Panama. Ngày 16/12, khi đang không làm nhiệm vụ, một lính Hải quân Hoa Kỳ đã bị bắn chết tại một rào chắn của PDF. Ngày hôm sau, Tổng thống Bush đã cho phép tiến hành Chiến dịch Just Cause – cuộc xâm chiếm Panama của người Mỹ nhằm lật đổ Noriega.
Ngày 20/12, 9.000 lính Mỹ tham gia chiến đấu cùng 12.000 nhân viên quân sự Mỹ vốn đã đóng ở Panama và gặp phải sự phản kháng rải rác từ PDF. Đến ngày 24/12, PDF đã bị khống chế, và Mỹ đã chiếm được phần lớn Panama. Endara được người Mỹ đưa lên làm Tổng thống và ông đã ra lệnh giải tán PDF. Vào ngày 03/01, Noriega bị Cơ quan Thi hành án Ma túy (Drug Enforcement Agency) của Mỹ bắt giữ.
Cuộc xâm lược Panama của Mỹ chỉ phải trả giá bằng mạng sống của 23 lính Mỹ và 3 thường dân Mỹ. Khoảng 150 binh sĩ PDF đã thiệt mạng cùng với khoảng 500 thường dân Panama. Tổ chức các Nước Châu Mỹ (OAS) và Nghị viện Châu Âu đã chính thức phản đối cuộc xâm lược mà họ lên án là một sự vi phạm thô bạo luật pháp quốc tế.
Năm 1992, Noriega bị kết án về tội buôn lậu ma túy, gian lận và rửa tiền, đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử một bồi thẩm đoàn Mỹ buộc tội một nhà lãnh đạo nước ngoài về tội hình sự. Ông bị kết án 40 năm tù trong nhà tù liên bang, nhưng sau khi được dẫn độ và giam giữ tại Panama, đã chết tại bệnh viện Thành phố Panama vào ngày 29/05/2017.
