Nguồn: Allies retreat from Gallipoli, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1916, lực lượng Hiệp ước đã rút lui hoàn toàn khỏi Bán đảo Gallipoli ở Thổ Nhĩ Kỳ, kết thúc một cuộc đổ bộ thảm khốc vào Đế chế Ottoman. Chiến dịch Gallipoli đã gây ra 250.000 thương vong cho phe Hiệp ước và làm suy giảm đáng kể uy tín của bộ chỉ huy Hiệp ước. Thương vong về phía Thổ Nhĩ Kỳ cũng vào khoảng tương đương.
Đầu năm 1915, chính phủ Anh quyết định giúp giảm bớt áp lực của Thổ Nhĩ Kỳ lên người Nga ở mặt trận Kavkaz bằng cách giành quyền kiểm soát Eo biển Dardanelles, Bán đảo Gallipoli và sau cùng là Istanbul. Từ đó, họ có thể gây áp lực lên Áo-Hung, buộc các cường quốc phê Liên minh Trung tâm phải di chuyển quân khỏi mặt trận phía tây. Bộ trưởng Hải quân lúc bấy giờ, Winston Churchill, đã ủng hộ mạnh mẽ kế hoạch này, và sang tháng 02/1915, các tàu của Pháp và Anh bắt đầu bắn phá các pháo đài phòng vệ Dardanelles.
Thời tiết xấu đã làm gián đoạn chiến dịch, và vào ngày 18/03, sáu tàu chiến của Anh cùng bốn tàu của Pháp di chuyển vào Dardanelles. Tuy nhiên, người Thổ đã sử dụng thời gian gián đoạn này một cách khôn ngoan: họ cho đặt mìn đánh chìm ba tàu Hiệp ước và làm hư hại nặng ba tàu khác. Cuộc tấn công của hải quân liền bị hoãn lại, thay vào đó, một cuộc đổ bộ vào đất liền lớn hơn được lên kế hoạch.
Kể từ ngày 25/04, lính Anh, Australia và New Zealand bắt đầu đổ bộ lên bán đảo Gallipoli, trong khi lính Pháp tấn công bờ biển đối diện để đánh lạc hướng lính Ottoman. Người Australia và người New Zealand đã thất bại trước hàng phòng thủ của người Thổ, dưới quyền Mustafa Kemal Atatürk, Tổng thống tương lai của Thổ Nhĩ Kỳ. Cùng lúc ấy, quân Anh cũng vấp phải kháng cự dữ dội ở các điểm đổ bộ tại Cape Helles, một số nơi có thương vong lên tới hai phần ba. Trong ba tháng tiếp theo, quân Hiệp ước chỉ thu được lợi ích ít ỏi từ điểm đổ bộ này nhưng nhận về thương vong khủng khiếp.
Để phá vỡ thế bế tắc, người Anh đã tiến hành một cuộc đổ bộ mới tại Vịnh Suvla vào ngày 06/08, nhưng họ đã không tận dụng được lợi thế khi không bị cản trở và đã chờ đợi quá lâu trước khi tiến vào sâu hơn. Quân tiếp viện của Ottoman nhanh chóng đến nơi và ngăn chặn bước tiến của Anh. Họ lập tức đào chiến hào và quân Anh chỉ có thể tiến xa thêm vài dặm.
Sang tháng 9, Sir Ian Hamilton, chỉ huy của Anh, đã được thay thế bởi Sir Charles Monro, người sẽ đề nghị di tản khỏi Gallipoli vào tháng 12. Đầu tháng 01/1916, những người lính cuối cùng của phe Hiệp ước cũng rời đi. Sau chiến dịch thảm hại này, Churchill từ chức Bộ trưởng Hải quân và nhận nhiệm vụ chỉ huy một tiểu đoàn bộ binh ở Pháp.
