15/02/1837: Quốc hội Mỹ phê chuẩn các hiệp ước di dời người Mỹ bản địa

Nguồn: Congress ratifies treaties for Indian removal, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1837, Quốc hội Mỹ đã phê chuẩn các hiệp ước số 211 và 217, được thiết kế để di dời người bản địa khỏi vùng đất của tổ tiên họ ở Trung Tây để nhường chỗ cho người da trắng định cư. Một thỏa thuận đã được đàm phán với các bộ tộc Iowa, Sauk và Fox, trong khi thỏa thuận thứ hai là với người Oto, Omaha, Missouri, Santee Sioux, và Yankton Sioux. Các thỏa thuận này chỉ đại diện cho hai trong số gần 400 hiệp ước – gần như luôn không bình đẳng – được ký kết giữa các bộ tộc bản địa khác nhau và chính phủ Mỹ từ năm 1788 đến năm 1883. Continue reading “15/02/1837: Quốc hội Mỹ phê chuẩn các hiệp ước di dời người Mỹ bản địa”

Thế giới hôm nay: 14/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Kaja Kallas, uỷ viên phụ trách ngoại giao của EU, cảnh báo rằng “bất kỳ giải pháp nhanh chóng nào cũng là một thỏa thuận bẩn thỉu” cho Ukraine. Bà đưa ra tuyên bố này sau khi Donald Trump và Vladimir Putin đồng ý bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình. Bộ trưởng quốc phòng Mỹ, Pete Hegseth, dường như đã rút lại tuyên bố trước đó rằng việc Ukraine gia nhập NATO là điều “không thực tế.” Hôm thứ Năm, ông khẳng định “mọi lựa chọn vẫn đang được cân nhắc.”

Ông Trump công bố kế hoạch áp thuế đối ứng với các đối tác thương mại của Mỹ. Tổng thống đã ra lệnh cho các cố vấn tính toán mức thuế mới để hợp với các loại thuế mà các nước khác đang áp dụng đối với hàng Mỹ. Hiện vẫn chưa rõ khi nào các mức thuế này có hiệu lực, nhưng chính quyền cho biết họ sẽ ưu tiên các nước có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 14/02/2025”

Triển vọng khu vực Trung Đông dưới thời Trump 2.0

Nguồn: Elliott Abrams, “A Paradigm Shift for the Middle East,” Foreign Affairs, 07/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trump có thể tiếp nối thành công của Israel và giữ Iran mất cân bằng như thế nào?

Trung Đông mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang phải đối mặt ngày nay có những nguy cơ và cơ hội không hề tồn tại khi ông lần đầu nhậm chức tổng thống hồi tám năm trước. Những nguy cơ lớn nhất là bước tiến của Iran hướng tới vũ khí hạt nhân và quan hệ chặt chẽ mà nước này đã xây dựng với Nga và Trung Quốc. Trong khi đó, những cơ hội tốt nhất đã xuất hiện từ việc Israel tiêu diệt Hezbollah và Hamas, cũng như tấn công thành công vào Iran, và sự sụp đổ của chế độ Bashar al-Assad ở Syria. Continue reading “Triển vọng khu vực Trung Đông dưới thời Trump 2.0”

13/02/1861: Hành động đầu tiên được trao tặng Huân chương Danh dự

Nguồn: First Medal of Honor action, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1861, Đại tá Bernard J.D. Irwin – một bác sĩ phẫu thuật của quân đội, phục vụ trong cuộc xung đột lớn đầu tiên giữa người Mỹ và người Apache – đã thực hiện hành động đầu tiên sẽ được trao tặng Huân chương Danh dự (Medal of Honor). Khi đến gần Đèo Apache, ở phía đông nam Arizona, Irwin, một bác sĩ gốc Ireland, đã tình nguyện đi giải cứu Thiếu úy George N. Bascom, người đang bị mắc kẹt cùng 60 binh sĩ của Trung đoàn Bộ binh số 7 Mỹ trong vòng vây của người Chiricahua Apache. Continue reading “13/02/1861: Hành động đầu tiên được trao tặng Huân chương Danh dự”

Thế giới hôm nay: 13/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump cho biết Ukraine và Nga muốn đạt được hòa bình, sau khi ông điện đàm riêng với lãnh đạo của cả hai nước. Ông nói chuyện trước với tổng thống Nga Vladimir Putin và tuyên bố Mỹ sẽ “ngay lập tức” bắt đầu đàm phán với Nga để chấm dứt chiến tranh. Trước đó, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đã nhận định rằng việc Ukraine giành lại các vùng lãnh thổ bị Nga sáp nhập từ năm 2014 là “không thực tế.”

Lạm phát ở Mỹ cao hơn dự kiến trong tháng 1, tăng 3% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức 2,9% của tháng 12. Lạm phát cơ bản, tức không tính các mặt hàng thực phẩm và năng lượng, đã tăng từ mức 3,2% trong tháng 12 lên 3,3%. Những con số này là tin xấu cho những người đang kêu gọi giảm lãi suất nhanh chóng, bao gồm cả tổng thống Donald Trump. Continue reading “Thế giới hôm nay: 13/02/2025”

Thế kỷ Châu Á đã kết thúc?

Nguồn: Thitinan Pongsudhirak, “Is the Asian Century over?,” Nikkei Asia, 10/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sự phân mảnh của trật tự dựa trên luật lệ có thể dẫn đến Kỷ nguyên Công nghệ (Pax Technologica) do AI thúc đẩy.

Một phần tư thế kỷ 21 đã trôi qua, và “Thế kỷ Châu Á” dường như đã mất đi động lực.

Những gì từng có vẻ là một bước chuyển đổi mang tính quyết định trong sức mạnh kinh tế toàn cầu – chuyển từ Tây sang Đông, từ các nước phát triển sang châu Á đang trỗi dậy do Trung Quốc dẫn đầu và Ấn Độ theo sau – giờ đây đã trở nên không chắc chắn. Ưu thế công nghệ bền bỉ của Mỹ và sự phản kháng địa chính trị hung hăng đã làm lu mờ triển vọng của châu Á. Vẫn chưa thể xác định ai sẽ thống trị trong những thập kỷ tới, và người chiến thắng cuối cùng có thể không phải là một quốc gia hay đế chế, mà là một thực thể phi nhà nước. Continue reading “Thế kỷ Châu Á đã kết thúc?”

Thế giới hôm nay: 12/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu cảnh báo quân đội nước này sẽ “trở lại giao tranh dữ dội” ở Gaza trừ khi Hamas thả các con tin trước trưa thứ Bảy. Hôm thứ Hai, nhóm vũ trang này tuyên bố sẽ trì hoãn việc trả tự do cho ba con tin Israel, những người mà họ đã đồng ý thả theo thỏa thuận ngừng bắn với Israel. Hamas cáo buộc Israel ngăn chặn người Palestine trở về Gaza.

Phó tổng thống Mỹ chỉ trích EU vì đã kiểm soát “quá mức” đối với trí tuệ nhân tạo tại một hội nghị ở Paris. J.D. Vance kêu gọi thiết lập “các cơ chế quản lý khuyến khích sáng tạo.” Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cảnh báo cần có thêm quy tắc để tránh xung đột giữa các nước. Mỹ và Anh không ký tuyên bố của hội nghị thượng đỉnh. Continue reading “Thế giới hôm nay: 12/02/2025”

Trung Quốc đang đối phó Trump bằng cách nào?

Nguồn: Yun Sun (Tôn Vân), “China’s Trump Strategy,” Foreign Affairs, 06/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đang chuẩn bị tận dụng sự gián đoạn.

Trong những tháng kể từ khi Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11, các nhà hoạch định chính sách ở Bắc Kinh đã lo lắng nghĩ về bốn năm tiếp theo của quan hệ Mỹ-Trung. Bắc Kinh cho rằng chính quyền Trump sẽ theo đuổi các chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc, nhiều khả năng làm leo thang cuộc chiến thương mại, cuộc chiến công nghệ, và cuộc đối đầu giữa hai nước về Đài Loan. Quan điểm phổ biến là Trung Quốc phải chuẩn bị cho những cơn bão sắp tới trong các giao dịch với Mỹ. Continue reading “Trung Quốc đang đối phó Trump bằng cách nào?”

11/02/1963: Chương trình “Đầu bếp Pháp” của Julia Child ra mắt

Nguồn: Julia Child’s “The French Chef” debuts, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1963, chương trình “The French Chef” (Đầu bếp Pháp) của Julia Child đã ra mắt trên truyền hình công cộng tại Mỹ, giới thiệu ẩm thực Pháp đến người Mỹ và tạo nên ngôi sao truyền hình đầu tiên trong thế giới ẩm thực. Tập đầu tiên bắt đầu bằng cảnh Child khuấy một nồi bò bourguignon đang bốc khói, miệng lẩm bẩm “Thịt bò hầm kiểu Pháp trong rượu vang đỏ… Đây là một món ăn hoàn hảo”. Continue reading “11/02/1963: Chương trình “Đầu bếp Pháp” của Julia Child ra mắt”

Thế giới hôm nay: 11/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Hamas cho biết họ sẽ hoãn trả con tin cho Israel. Theo thỏa thuận ngừng bắn với Israel, nhóm vũ trang đáng lẽ phải thả ba con tin vào thứ Bảy qua. Họ cáo buộc Israel ngăn cản người Palestine trở về Gaza. Bộ trưởng quốc phòng Israel, Israel Katz, gọi tuyên bố này là “sự vi phạm hoàn toàn thỏa thuận ngừng bắn.”

Donald Trump cho biết những người Palestine bị đưa ra khỏi Gaza theo kế hoạch tiếp quản của Mỹ do ông đặt ra sẽ không có quyền trở lại. Tổng thống Mỹ cũng nói với Fox News rằng ông hy vọng thuyết phục được Ai Cập và Jordan đồng ý tiếp nhận những người Palestine bị di dời, đồng thời tuyên bố Gaza sẽ trở thành “một dự án bất động sản cho tương lai.” Ông Trump đề xuất kế hoạch này từ tuần trước. Continue reading “Thế giới hôm nay: 11/02/2025”

Trung Quốc siết kiểm soát Hong Kong khiến Trump phản đòn ở Panama

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s tight grip on Hong Kong led to Trump’s Panama gambit,” Nikkei Asia, 06/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Quốc gia Trung Mỹ đã quyết định rút khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường của Tập Cận Bình.

Việc Mỹ đe dọa giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama và cuộc tranh cãi nảy lửa diễn ra sau đó đã có bước ngoặt mới khi Panama tuyên bố rút khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường do Trung Quốc dẫn đầu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhắc đến tuyến đường thủy quan trọng nối liền Đại Tây Dương và Thái Bình Dương vào tháng 12, ngay trước lễ nhậm chức của mình, và kể từ đó đến nay, ông liên tục tuyên bố rằng công ty Hong Kong đang điều hành kênh đào này đã bị Trung Quốc bí mật kiểm soát và họ đang tính phí quá cao cho các tàu của Mỹ. Continue reading “Trung Quốc siết kiểm soát Hong Kong khiến Trump phản đòn ở Panama”

Thế giới hôm nay: 10/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel rút quân khỏi hành lang Netzarim, một tuyến đường cắt ngang Dải Gaza mà họ đã chiếm đóng. Đây là một trong những điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn với Hamas. Nhiều đám đông người dân đã đổ về đây để băng qua nơi từng là vùng đệm chia cắt miền nam Gaza khỏi các khu đô thị ở phía bắc. Theo thỏa thuận ngừng bắn, Hamas cho đến nay đã thả 16 con tin người Israel để đổi lấy 566 người Palestine bị Israel giam giữ. Nhóm này cũng đã thả năm con tin người Thái Lan theo một thỏa thuận riêng.

Donald Trump ca ngợi Elon Musk khi Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (Department of Government Efficiency – DOGE) tiếp tục cắt giảm ngân sách của các cơ quan liên bang. Tổng thống nói với Fox News là ông sẽ “sớm” yêu cầu ông Musk kiểm tra chi tiêu tại Bộ Giáo dục, mà tổng thống đã cam kết sẽ đóng cửa. Ông Musk sau đó sẽ chuyển sang đánh giá chi tiêu quân sự. Hôm thứ Bảy, một thẩm phán liên bang đã tạm thời chặn nhóm của ông Musk tiếp cận các hệ thống thanh toán nhạy cảm của Bộ Tài chính. Các quan chức Nhà Trắng đã chỉ trích phán quyết này. Continue reading “Thế giới hôm nay: 10/02/2025”

Lý thuyết quan hệ quốc tế dự đoán gì về Trump 2.0?

Nguồn: Stephen M. Walt, “What IR Theory Predicts About Trump 2.0,” Foreign Policy, 03/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dưới đây là đánh giá học thuật về cuộc cách mạng chính sách đối ngoại của tân Tổng thống Mỹ.

Xin thề rằng tuần này tôi đã định viết về một chủ đề khác ngoài Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhưng thật không thể bỏ qua loạt chính sách tồi tệ mà Nhà Trắng đang công bố. Tôi cần phải viết về những điều quan trọng, và chính sách đối ngoại của quốc gia hùng mạnh nhất thế giới chắc chắn là một trong số đó, đặc biệt là khi nó vừa có một bước ngoặt đột ngột và sâu rộng hướng đến sự kỳ quặc. Vì vậy, xin thứ lỗi cho tôi vì cứ tập trung vào cuộc cách mạng chính sách đối ngoại mà chính quyền Trump đang cố gắng thực hiện. Continue reading “Lý thuyết quan hệ quốc tế dự đoán gì về Trump 2.0?”

09/02/1773: Ngày sinh Tổng thống William Henry Harrison

Nguồn: William Henry Harrison is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1773, William Henry Harrison, Tổng thống tương lai của nước Mỹ, đã chào đời tại Đồn điền Berkeley ở Virginia.

Harrison đã giữ chức Tổng thống Mỹ thứ chín chỉ trong 32 ngày vào năm 1841, nhiệm kỳ ngắn nhất của một tổng thống. Harrison cũng được ghi nhận là người có bài phát biểu nhậm chức dài nhất trong lịch sử. Được diễn ra vào một buổi sáng tháng 3 lạnh giá, bài phát biểu của ông kéo dài 1 giờ 45 phút. Ông cũng là tổng thống cuối cùng sinh ra là thần dân Anh. Continue reading “09/02/1773: Ngày sinh Tổng thống William Henry Harrison”

Cuộc đua AI toàn cầu: Trung Quốc có đang bắt kịp Mỹ?

Nguồn: Madhumita Murgia, Richard Waters, và Eleanor Olcott, “The global AI race: Is China catching up to the US?,” Financial Times, 01/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc DeepSeek phát hành mô hình AI mới đã làm lung lay những giả định về việc ai là người nắm quyền phát triển công nghệ này.

Vào thứ Hai ngày 27/01, thế giới đã chứng kiến cảnh 1 nghìn tỷ đô la bốc hơi khỏi thị trường chứng khoán chỉ trong một ngày, một đám cháy khổng lồ được châm ngòi bởi một công ty khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo kém tiếng của Trung Quốc: DeepSeek.

Việc công ty này phát hành mô hình AI mới, được gọi là R1, đã đảo ngược hoàn toàn các giả định về sự thống trị của Mỹ trong lĩnh vực AI và làm dấy lên khả năng rằng người Trung Quốc đang học cách đánh bại Thung lũng Silicon trong chính trò chơi của họ. Continue reading “Cuộc đua AI toàn cầu: Trung Quốc có đang bắt kịp Mỹ?”

08/02/1968: Ba người biểu tình thiệt mạng trong Thảm sát Orangeburg

Nguồn: Three protesters die in the Orangeburg Massacre, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào đêm ngày này năm 1968, cảnh sát ở Orangeburg, Nam Carolina đã nổ súng vào đám đông thanh niên tham gia một cuộc biểu tình phản đối việc tách biệt chủng tộc, khiến ba người thiệt mạng và khoảng 30 người khác bị thương. Vụ việc ba thanh niên người Mỹ gốc Phi bị các viên chức nhà nước giết hại, bốn năm sau khi luật liên bang cấm tách biệt chủng tộc được ban hành, đã đi vào lịch sử với tên gọi là vụ Thảm sát Orangeburg. Continue reading “08/02/1968: Ba người biểu tình thiệt mạng trong Thảm sát Orangeburg”

Trung Quốc phản ứng thận trọng trước thuế quan của Trump

Nguồn: James Palmer, “China Responds to Trump’s Tariffs With Caution”,  Foreign Policy, 04/2/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Bắc Kinh rốt cuộc là mục tiêu duy nhất của các mức thuế mới từ Mỹ cho đến thời điểm hiện tại.

Tiêu điểm tuần này: Mức thuế 10% áp lên hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ bắt đầu có hiệu lực; Những động thái ban đầu của chính quyền Trump tiềm ẩn rủi ro an ninh quốc gia mà Trung Quốc có thể lợi dụng; Vẫn còn nhiều câu hỏi xoay quanh mô hình AI mới của công ty Trung Quốc DeepSeek. Continue reading “Trung Quốc phản ứng thận trọng trước thuế quan của Trump”

Thế giới hôm nay: 07/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Một thẩm phán đã trì hoãn thời hạn để công chức liên bang Mỹ phản hồi đề nghị nghỉ việc từ thứ Năm sang ít nhất là thứ Hai tuần sau. Kế hoạch “từ chức sớm” do Elon Musk và Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đề xuất sẽ cho phép những nhân viên từ chức vẫn được trả lương đến tháng 9. The Washington Post đưa tin rằng đến thứ Tư, chỉ có chưa đến 2% lực lượng lao động liên bang đồng ý với đề nghị này, mặc dù bị gây nhiều áp lực.

Một thẩm phán khác cũng tạm thời ngăn Bộ Tài chính Mỹ chia sẻ dữ liệu thanh toán nhạy cảm với ông Musk và một số thành viên trong DOGE. Tuần trước, ông Musk tuyên bố DOGE đang hủy các khoản thanh toán “bất hợp pháp,” làm dấy lên lo ngại ông có quyền truy cập vào hệ thống tài chính của bộ, nơi xử lý hàng nghìn tỷ đô la tiền an sinh xã hội và Medicare. Continue reading “Thế giới hôm nay: 07/02/2025”

DeepSeek gây chia rẽ giữa giới cầm quyền và các ông trùm công nghệ Mỹ

Nguồn: Diêu Húc, Khâu Lệ, 美国观察|DeepSeek引发全球人工智能“技术-市场-政治”冲击波产生了何种影响?, fddi.fudan.edu.cn (Fudan Development Institute), 02/02/2025 (lược dịch).

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào đầu năm Ất Tỵ, công ty AI Trung Quốc DeepSeek với những đột phá về công nghệ và mô hình kinh doanh đổi mới đã trở thành tâm điểm chú ý trong bối cảnh phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu, thậm chí còn đưa hợp tác và cạnh tranh về AI giữa Trung Quốc và Mỹ lên một tầm cao mới.

Trong bài báo trang nhất được xuất bản vào ngày 31/1, SemiAnalysis, một tổ chức nghiên cứu nổi tiếng trong lĩnh vực bán dẫn và AI, cho rằng DeepSeek không phải là tin tức “mới” đối với những người quan tâm đến lĩnh vực này: “DeepSeek rất có năng lực, nhưng phần lớn công chúng Mỹ không mấy quan tâm. Khi thế giới cuối cùng đã chú ý đến nó, thì nó chỉ còn là sự cường điệu hóa và không phản ánh đúng thực tế.” Điều này thể hiện DeepSeek đã tìm kiếm danh tiếng từ lâu, đồng thời cũng phản ánh sức ảnh hưởng lớn lao đằng sau việc đột ngột trở nên nổi tiếng. Continue reading “DeepSeek gây chia rẽ giữa giới cầm quyền và các ông trùm công nghệ Mỹ”

06/02/1865: Tướng Hợp bang miền Nam John Pegram tử trận

Nguồn: Confederate general John Pegram killed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1865, Tướng Hợp bang miền Nam John Pegram, 33 tuổi, đã tử trận trong Trận Hatcher’s Run (còn gọi là Dabney’s Mill), Virginia.

Pegram tốt nghiệp trường West Point năm 1854 và từng phục vụ ở nhiều vị trí khác nhau ở miền Tây nước Mỹ trước khi từ chức khi Nội chiến nổ ra. Sau đó, Pegram được bổ nhiệm làm trung tá trong quân đội Hợp bang miền Nam. Được cử đi chiến đấu ở Tây Virginia vào mùa hè năm 1861, ông bị quân của Tướng George McClellan bắt giữ sau Trận Rich Mountain. Continue reading “06/02/1865: Tướng Hợp bang miền Nam John Pegram tử trận”