16/09/1845: Phineas Wilcox bị tín đồ Mặc Môn sát hại 

Nguồn: Suspected Christian spy is murdered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1845, Phineas Wilcox, một người bị tình nghi là gián điệp, đã mất tích tại Nauvoo. Lần cuối cùng người ta nhìn thấy ông là khi ông bị ba tín đồ Mặc Môn dẫn đến một Hội quán Hội Tam Điểm. Cha dượng của Wilcox, Orrin Rhodes, đã hỏi thăm và tìm kiếm con trai suốt một tuần, rồi cuối cùng kết luận rằng “Wilcox đã bị… những người Mặc Môn sát hại.” Continue reading “16/09/1845: Phineas Wilcox bị tín đồ Mặc Môn sát hại “

Nước Mỹ đang lao vào vòng xoáy thù ghét lẫn nhau

Nguồn: Edward Luce, “America’s dangerous descent into mutual loathing,” Financial Times, 12/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vụ sát hại Charlie Kirk là một phần của chu kỳ bạo lực chính trị mới gợi nhớ đến thập niên 1960. Nhưng lần này, những nhân vật hàng đầu cánh hữu đang kích động trả thù.

Hạ viện Mỹ đã chẳng thể có nổi một phút im lặng vào thứ Tư ngày 10/09 sau vụ nổ súng nhắm vào Charlie Kirk, nhà tiên phong của phong trào MAGA. Chỉ vài giây sau lời kêu gọi mặc niệm của Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, toàn bộ hội trường đã bị nhấn chìm trong một cuộc cãi vã ầm ĩ.

Lauren Boebert, Đảng viên Cộng hòa từ Colorado, được nghe thấy lẩm bẩm rằng “Cầu nguyện thầm lặng chỉ mang đến kết quả thầm lặng.” Trong lúc các đảng viên Dân chủ phản đối việc làm gián đoạn, Anna Paulina Luna, Đảng viên Cộng hòa từ Florida, hét lên: “Các người đã gây ra chuyện này. Các người phải chịu trách nhiệm cho việc này.” Và Jahana Hayes, Đảng viên Dân chủ từ Connecticut, đáp trả: “Vậy hãy thông qua luật về súng đi.” Continue reading “Nước Mỹ đang lao vào vòng xoáy thù ghét lẫn nhau”

Chung sống cùng bất an: Một góc nhìn mới về an ninh quốc tế

Tác giả: Ngô Di Lân

Trong lĩnh vực chính trị quốc tế, hiếm có khái niệm nào được đề cập thường xuyên và có sức nặng hơn từ khóa “an ninh”. Mọi quốc gia, từ cường quốc tới nước nhỏ đều đề cao  “an ninh quốc gia”, “an ninh kinh tế”, “an ninh công nghệ”, hay thậm chí là cả “an ninh tư tưởng”.

Tuy nhiên, có một nghịch lý đáng chú ý là: các quốc gia càng hùng mạnh dường như lại càng bất an. Mỹ hiện là quốc gia hùng mạnh nhất trong lịch sử, với lợi thế được bao bọc bởi hai đại dương, sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn bậc nhất và một hệ thống liên minh quân sự phủ khắp năm châu. Mặc dù vậy, trong đời sống chính trị Mỹ, cảm giác bị đe dọa vẫn hiện hữu một cách sâu sắc: từ nỗi lo về sự trỗi dậy của Trung Quốc, sự trở lại của Nga ở Đông Âu, cho đến các mối đe dọa từ khủng bố, vấn đề nhập cư và sự phát triển của trí tuệ nhân tạo. Continue reading “Chung sống cùng bất an: Một góc nhìn mới về an ninh quốc tế”

Sử dụng drone trong hoạt động tội phạm ở Mỹ Latinh: Hiện tại và tương lai

Nguồn: Henry Ziemer, “The Future of Criminal Drone Use in Latin America”, War on the Rocks, 09/09/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Hai câu chuyện gây sốc báo hiệu rằng việc các nhóm tội phạm ở Châu Mỹ – Latinh sử dụng drone đang bước vào một lãnh địa mới và nguy hiểm. Gần đây nhất, tờ Intelligence Online đưa tin rằng một cuộc điều tra chung của Ukraine và Mexico đã phát hiện một số trường hợp các cá nhân có liên hệ với các băng đảng Mexico gia nhập Binh đoàn Quốc tế Ukraine để tích lũy kinh nghiệm sử dụng drone vũ trang. Theo báo cáo, cuộc điều tra cũng tìm thấy dấu hiệu cho thấy các thành viên của các nhóm nổi dậy Colombia có thể đã làm điều tương tự với ý định mang những kỹ năng này trở lại Tây Bán cầu. Nga cũng bị cáo buộc đã cung cấp khóa huấn luyện cho các nhóm phi nhà nước ở Colombia. Continue reading “Sử dụng drone trong hoạt động tội phạm ở Mỹ Latinh: Hiện tại và tương lai”

Từ nền kinh tế kiều hối đến mục ruỗng chính trị: Nepal tìm lối thoát trong đống tro tàn

Nguồn: Lương Đan Mị, 梁丹媚：尼泊尔今天的局面，是“制度错配”的必然产物, Guancha, 13/09/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào tháng 9/2025, cung điện Singha Durbar – trái tim của Nepal – đã chìm trong biển lửa. Cung điện hành chính hàng trăm năm tuổi này, cùng Tòa nhà Quốc hội và Tòa án Tối cao, đã bị thiêu rụi trong biển lửa của các cuộc biểu tình của người dân. Hàng chục ngàn người biểu tình, nhiều người còn trẻ như chính đất nước này, đã tràn ra đường phố.

Cơn bão chính trị nhanh chóng được giới truyền thông gọi là “Cuộc biểu tình của Gen Z” này đã lan rộng khắp đất nước với tốc độ đặc trưng của thời đại kỹ thuật số. Cuối cùng, một số bộ trưởng, trong đó có Bộ trưởng Bộ Nội vụ, đã từ chức, và Thủ tướng Oli cũng buộc phải rời bỏ chức vụ. Continue reading “Từ nền kinh tế kiều hối đến mục ruỗng chính trị: Nepal tìm lối thoát trong đống tro tàn”

14/09/1964: John Steinbeck được trao Huân chương Tự do

Nguồn: John Steinbeck awarded the Medal of Freedom, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1964, nhà văn John Steinbeck đã được trao Huân chương Tự do Mỹ. Trước đó, ông cũng nhận được nhiều danh hiệu và giải thưởng khác cho các tác phẩm của mình, bao gồm Giải Nobel năm 1962 và Giải Pulitzer năm 1939 cho tác phẩm Chùm nho uất hận. Continue reading “14/09/1964: John Steinbeck được trao Huân chương Tự do”

Ý nghĩa thực sự đằng sau cuộc diễu binh của Trung Quốc

Nguồn: James Palmer, “No New World Order Here”, Foreign Policy, 09/09/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Cuộc diễu binh của Trung Quốc chỉ là một dịp khác để khoa trương mối quan hệ lâu dài với Triều Tiên và Nga.

Tiêu điểm tuần này: Trung Quốc khoa trương mối quan hệ với Triều Tiên và Nga tại cuộc diễu binh; Hàn Quốc xoay sở trong thế lưỡng nan ngoại giao; Dự báo thị trường xe điện của Trung Quốc hạ nhiệt.

Bắc Kinh khoa trương các đối tác tại cuộc diễu binh

Trong lễ kỷ niệm 80 năm chiến thắng Nhật Bản trong Thế chiến II vào tuần trước, Trung Quốc đã phô diễn cả vũ khí mới lẫn các đồng minh địa chính trị lâu đời. Continue reading “Ý nghĩa thực sự đằng sau cuộc diễu binh của Trung Quốc”

13/09/2007: Tuyên bố về Quyền của Người Bản địa được thông qua

Nguồn: UN’s watershed Declaration on the Rights of Indigenous Peoples is adopted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2007, Liên Hiệp Quốc đã thông qua Tuyên bố về Quyền của Người Bản địa. Tuyên bố này – xác định quyền của các cộng đồng bản địa trên thế giới được sống theo lối sống riêng của họ và cấm mọi hành vi phân biệt đối xử với họ – là một bước ngoặt đối với các nhóm thường phải đấu tranh để có tiếng nói trên trường quốc tế. Continue reading “13/09/2007: Tuyên bố về Quyền của Người Bản địa được thông qua”

Tại sao thế giới lại quay lưng với các tổ chức phi chính phủ?

Nguồn: Suparna Chaudhry, “Why the World Turned on NGOs”, Foreign Policy, 08/09/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Chỉ trong chín tháng, chính quyền Trump đã tàn phá bối cảnh ngành viện trợ phát triển, giải tán Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và cắt giảm gần như toàn bộ ngân sách viện trợ nước ngoài của Mỹ. Điều này đã gây ra một vấn đề cho các tổ chức phi chính phủ (NGO) làm việc trong lĩnh vực phát triển trên toàn thế giới, làm trật bánh hàng thập kỷ nỗ lực để tăng cường tiếp cận y tế, thực phẩm, giáo dục và quản trị tốt hơn. Ảnh hưởng này tác động không đồng đều ở khắp khu vực Nam bán cầu, nơi các đợt cắt giảm này chắc chắn sẽ làm xói mòn kiến thức tích lũy của các tổ chức và phá vỡ tiến trình phát triển. Continue reading “Tại sao thế giới lại quay lưng với các tổ chức phi chính phủ?”

Thế giới hôm nay: 12/09/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tòa án tối cao Brazil kết án cựu tổng thống Jair Bolsonaro hơn 27 năm tù vì âm mưu đảo chính sau khi thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022. Bốn trong số năm thẩm phán bỏ phiếu kết tội ông. Thẩm phán Alexandre de Moraes, chủ tọa phiên tòa, cáo buộc ông Bolsonaro đứng đầu một “tổ chức tội phạm” sẽ đưa Brazil trở lại chế độ độc tài.

FBI cho biết đã thu hồi được khẩu súng trường dùng để giết Charlie Kirk, một nhà hoạt động cánh hữu bị bắn chết tại một sự kiện đại học ở Utah hôm thứ Tư. Họ nói rằng nghi phạm, hiện đang bỏ trốn, “có vẻ ở độ tuổi đại học” và đã công bố một bức ảnh của “nghi phạm.” Tổng thống Mỹ Donald Trump đổ lỗi cho lời lẽ “cực tả” đã dẫn đến cái chết của ông Kirk. Continue reading “Thế giới hôm nay: 12/09/2025”

Chân dung tân thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul

Nguồn: Susannah Patton, “Who is Thailand’s new Prime Minister, Anutin Charnvirakul?”, The Interpreter, 08/09/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Cú ngã ngựa chính trị chóng vánh của hai thủ tướng Thái Lan trong hai năm đã mở đường cho người thứ ba: Anutin Charnvirakul, lãnh đạo của đảng lớn thứ ba trong quốc hội Thái Lan, Bhumjai Thai.

Anutin là ai và việc ông được bổ nhiệm nói lên điều gì về sự ổn định chính trị của Thái Lan trong tương lai? Continue reading “Chân dung tân thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul”

Sau làn sóng biểu tình, điều gì sẽ xảy ra tiếp theo với Nepal?

Nguồn: Deepak Adhikari, “After protests, what’s next for Nepal? 5 things to know,” Nikkei Asia, 10/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Khoảng trống lãnh đạo và việc các đảng mất đi tính chính danh đã làm phức tạp quá trình đàm phán.

Nepal đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất trong nhiều năm sau khi một phong trào do thanh niên lãnh đạo bùng phát thành bạo lực trên toàn quốc, khiến hơn 20 người thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương. Continue reading “Sau làn sóng biểu tình, điều gì sẽ xảy ra tiếp theo với Nepal?”

11/09/2001: Tấn công khủng bố nhắm vào nước Mỹ

Nguồn: Attack on America, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2001, lúc 8:46 sáng thứ Ba trời trong, một chiếc Boeing 767 của hãng hàng không American Airlines chở 20.000 gallon nhiên liệu phản lực đã đâm vào tòa tháp phía bắc của Trung tâm Thương mại Thế giới tại Thành phố New York. Vụ va chạm để lại một lỗ hổng lớn, gây hỏa hoạn gần tầng 80 của tòa nhà chọc trời 110 tầng, khiến hàng trăm người thiệt mạng ngay lập tức và hàng trăm người khác bị mắc kẹt ở các tầng cao hơn. Continue reading “11/09/2001: Tấn công khủng bố nhắm vào nước Mỹ”

Từ lễ diễu binh 2/9 đến ‘bảo hiểm chiến lược’: Bài toán ‘không liên minh’ của Việt Nam

Tác giả: Nguyễn Trường Giang

Lễ diễu binh kỷ niệm Quốc khánh lần thứ 80 tại Hà Nội ngày 2/9/2025 không phải là bước khởi đầu cho một liên minh quân sự nào. Đó giống như khoản “phí bảo hiểm” – khoản mà Việt Nam trả cho chính sách ngoại giao quốc phòng đa hướng, nhằm duy trì tự chủ chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc ngày càng gay gắt.

Hàng chục nghìn người đã tập trung tại Quảng trường Ba Đình để theo dõi cuộc diễu binh lớn nhất trong nhiều thập kỷ, với đội hình xe tăng, khí tài và phi đội bay phô diễn năng lực và quyết tâm. Thông điệp rất rõ ràng: sức mạnh ở trong nước, sự kiềm chế ở bên ngoài. Báo chí quốc tế cũng phản ánh điều này: AP nhấn mạnh quy mô và cách dàn dựng ở Ba Đình, trong khi Al Jazeera ghi nhận bầu không khí và cách nhà nước tính toán thông điệp đối ngoại. Continue reading “Từ lễ diễu binh 2/9 đến ‘bảo hiểm chiến lược’: Bài toán ‘không liên minh’ của Việt Nam”

Tại sao Mỹ nên liên minh với Ấn Độ?

Nguồn: Kurt M. Campbell và Jake Sullivan, “The Case for a U.S. Alliance With India,” Foreign Affairs, 04/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Washington nên kéo New Delhi lại gần hơn, chứ không phải đẩy ra xa hơn.

Thuế quan, việc mua dầu của Nga, và những căng thẳng mới liên quan đến Pakistan đã khiến quan hệ Mỹ-Ấn nhanh chóng xấu đi một cách đáng tiếc, với đầy những lời chỉ trích công khai. Trong lúc Washington và New Delhi đánh giá tình hình, điều cần thiết là phải nhớ lại lý do tại sao Ấn Độ nổi lên như một trong những đối tác toàn cầu quan trọng nhất của Mỹ trong thế hệ qua. Và cũng đã đến lúc cần xem xét cách củng cố quan hệ vốn là một trong những điểm sáng hiếm hoi của sự đồng thuận lưỡng đảng tại Washington, nơi rõ ràng đang thiếu sự thống nhất trong mục tiêu quốc tế. Continue reading “Tại sao Mỹ nên liên minh với Ấn Độ?”

Thế giới hôm nay: 10/09/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Nhà Trắng cho biết cuộc tấn công của Israel nhằm vào các lãnh đạo Hamas ở Qatar “không phục vụ mục tiêu của Israel hay Mỹ,” và rằng “chuyện như vậy sẽ không tái diễn” ở quốc gia vùng Vịnh này. Chính quyền Trump tuyên bố đã thông báo cho Qatar trước về vụ tấn công; song một người phát ngôn Qatar nói thông tin đến “trong lúc đã có tiếng nổ.” Hamas cho biết ban lãnh đạo của họ sống sót nhưng sáu người, bao gồm một sĩ quan Qatar, đã thiệt mạng. Nhóm này nói rằng Mỹ “cùng chịu trách nhiệm.”

Emmanuel Macron, tổng thống trung dung của Pháp, đã bổ nhiệm Sébastien Lecornu làm thủ tướng mới — người thứ năm trong hai năm qua. Trước đó François Bayrou đã từ chức, một ngày sau khi thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Hạ viện với tỷ lệ 364-194. Ông Lecornu được bổ nhiệm làm bộ trưởng quốc phòng vào năm 2022. Ông sẽ đối mặt với một quốc hội tương đối thù địch, vốn đang muốn tổ chức bầu cử lại. Continue reading “Thế giới hôm nay: 10/09/2025”

Ngoại giao pháo hạm của Trump là chưa từng có tiền lệ

Nguồn: Christopher Sabatini, “Trump’s Gunboat Diplomacy Enters Uncharted Waters,” Foreign Policy, 04/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc đánh chìm một chiếc thuyền nhỏ mà Tổng thống Mỹ cho là đang chở theo ma túy đã vi phạm quy trình truyền thống.

Ngày 02/09 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết Hải quân Mỹ vừa đánh chìm một chiếc thuyền nhỏ trên vùng biển quốc tế và khẳng định 11 hành khách trên tàu là thành viên băng đảng vận chuyển ma túy. Trump và Ngoại trưởng Marco Rubio ca ngợi cuộc tấn công này là bằng chứng cho cam kết của chính quyền trong cuộc chiến ngăn ma túy xâm nhập vào Mỹ. Tuy nhiên, chiến dịch này thực chất đã vi phạm quy trình truyền thống, yêu cầu xác minh và thu giữ hàng hóa trên tàu cũng như giam giữ nhân viên, vốn là nhiệm vụ thường do Lực lượng Tuần duyên thực hiện, làm dấy lên những nghi ngờ về sứ mệnh thực sự của các chiến dịch hải quân Mỹ ngoài khơi bờ biển Venezuela. Continue reading “Ngoại giao pháo hạm của Trump là chưa từng có tiền lệ”

Tại sao Trung Quốc xuất khẩu cơ sở hạ tầng AI, mà không phải chất bán dẫn?

Nguồn: Ho Ting (Bosco) Hung và Moritz von Knebel, “Building the Pipeline: Why China Exports AI Infrastructure, Not Semiconductors,” The Diplomat, 01/09/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Thành công trong xuất khẩu chất bán dẫn của Trung Quốc không chỉ phụ thuộc vào khả năng đáp ứng, mà còn là tạo ra cầu về chip trên khắp phương Nam toàn cầu.

Năng lực tính toán, chứ không phải dữ liệu, chính là dầu mỏ mới. Trong lúc thế giới chạy đua phát triển các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng lớn mạnh, việc nắm vững công nghệ thiết kế và sản xuất các dòng chip tiên tiến, nhỏ gọn đã trở thành chìa khóa để giành chiến thắng trong cuộc đua công nghệ toàn cầu. Như một minh chứng cho động lực này, chính phủ Mỹ đã áp dụng một loạt các biện pháp hạn chế, từ thuế quan đơn thuần đến kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt, nhằm hạn chế tham vọng công nghệ của Trung Quốc. Continue reading “Tại sao Trung Quốc xuất khẩu cơ sở hạ tầng AI, mà không phải chất bán dẫn?”

09/09/1893: Con gái của Tổng thống Cleveland chào đời tại Nhà Trắng

Nguồn: President Cleveland’s child is born in the White House, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1893, Frances Folsom Cleveland, vợ của Tổng thống Grover Cleveland, đã sinh con gái Esther tại Nhà Trắng.

Ngày 02/06/1886, trong một buổi lễ thân mật được tổ chức tại Phòng Xanh của Nhà Trắng, Tổng thống Grover Cleveland đã kết hôn với Frances Folsom, con gái của cố luật sư và cũng là bạn của Cleveland, Oscar Folsom. Chỉ có chưa đầy 40 người có mặt để chứng kiến vị tổng thống 49 tuổi trao lời thề nguyện với Frances, người đã trở thành Đệ nhất Phu nhân trẻ nhất trong lịch sử nước Mỹ ở tuổi 21. Continue reading “09/09/1893: Con gái của Tổng thống Cleveland chào đời tại Nhà Trắng”

Giới hạn của mối quan hệ ‘không giới hạn’ giữa Tập và Putin

Nguồn: Ruby Osman và Dan Sleat, “The Limits of Xi and Putin’s “No-Limits” Partnership”, Project Syndicate, 03/09/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Rất nhiều thứ đã thay đổi kể từ lần cuối cùng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đứng cạnh nhau trên Quảng trường Thiên An Môn vào năm 2015. Khi họ lặp lại điều đó trong tuần này, họ được cho là những đối tác bình đẳng. Nhưng, tất nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều.

Quan điểm thông thường là Trung Quốc đã củng cố vị thế của mình như một đối tác thống trị, đặc biệt kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm 2022. Rốt cuộc, hiện nay Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nga, chiếm hơn một nửa tổng kim ngạch nhập khẩu của Nga vào năm 2023, trong khi Nga thậm chí không nằm trong top 5 của Trung Quốc. Trong khi Nga phụ thuộc vào Trung Quốc để bán khoảng một nửa lượng dầu thô xuất khẩu, những giao dịch này chỉ chiếm 17,5% tổng lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc. Nói một cách đơn giản, Nga cần Trung Quốc để duy trì nền kinh tế của mình. Continue reading “Giới hạn của mối quan hệ ‘không giới hạn’ giữa Tập và Putin”