Lịch sử xung đột biên giới Trung – Ấn

Nguồn: Russell Goldman, “India-China Border Dispute: A Conflict Explained“, The New York Times, 17/06/2020.

Biên dịch: Nguyễn Thanh Hải

Cái chết của 20 binh sĩ Ấn Độ trong vụ ẩu đả với phía Trung Quốc là cuộc đụng độ chết chóc nhất trong nhiều thập niên giữa hai quốc gia sỡ hữu vũ khí hạt nhân, nhưng đây không phải là lần đầu tiên.

Không có bên nào nổ súng trong cuộc đụng độ mặc dù đây là lần chạm trán dữ dội nhất trong nhiều thập niên giữa quân đội hai nước dọc đường biên giới tranh chấp trên dãy Himalaya.

Thay vào đó, quân lính của hai quốc gia có vũ khí hạt nhân sử dụng vũ khí làm từ những gì tìm thấy được ở vùng đất khắc nghiệt cao 4.200m so với mực nước biển. Continue reading “Lịch sử xung đột biên giới Trung – Ấn”

22/06/1864: Quân Hợp bang miền Nam đánh trả tại Petersburg

Nguồn: General Lee strikes back at Petersburg, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1864, lực lượng Liên bang miền Bắc đã cố gắng chiếm tuyến đường sắt dùng để tiếp tế cho Petersburg, Virginia, từ phía nam và mở rộng phòng tuyến của mình về phía sông Appomattox. Phe Hợp bang miền Nam đã ngăn chặn nỗ lực này, và hai bên đã cầm cự ở chiến hào trong một cuộc bao vây kéo dài 9 tháng.

Trận Petersburg bắt đầu vào ngày 15/06. Tướng Ulysses S. Grant của Liên bang miền Bắc đã mất sáu tuần chiến đấu quanh Richmond, Virginia. Đối thủ của ông – Tướng Robert E. Lee, chỉ huy của Quân đội Bắc Virginia – đã khiến đội quân Potomac phải chịu thương vong rất lớn. Trước đó, tại Cold Harbor, Grant đã thực hiện một cuộc tấn công khốc liệt vào cứ điểm của quân miền Nam khiến họ thiệt hại 7.000 lính. Sau đó Grant đã tiến về phía nam và chiếm trung tâm đường sắt ở Petersburg, cách Richmond 37km. Continue reading “22/06/1864: Quân Hợp bang miền Nam đánh trả tại Petersburg”

Thế giới hôm nay: 22/06/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Donald Trump sa thải một trong những công tố viên liên bang nổi tiếng nhất nước Mỹ, kết thúc tình hình bế tắc giữa Bộ Tư pháp và Geoffrey Berman, công tố viên liên bang của Quận Nam New York. Lúc đầu, ông Berman từ chối nghỉ việc, song đã rời đi vào tối thứ Bảy. Văn phòng của ông đã điều tra Rudy Giuliani, luật sư riêng của ông Trump. Cũng tối đó, cách đó 1.000 dặm, số người đến dự buổi mít-tinh tranh cử của ông Trump ở Tulsa, Oklahoma thấp bất ngờ. Các nhân viên của tổng thống đã khoe khoang về lượng người mua vé, và coi đó là cú hích đưa chiến dịch lấy lại đà tiến.

Cảnh sát Anh cho biết họ xem vụ tấn công bằng dao đâm tại một công viên ở Reading, miền nam nước Anh, hôm tối thứ Bảy tuần trước là “một vụ khủng bố”. Ba người đã thiệt mạng và vài người bị thương. Một người đàn ông địa phương sinh ở Libya, Khairi Saadallah, đã bị bắt giữ. BBC đưa tin MI5 đã chú ý đến anh ta từ năm ngoái, nhưng không có hành động nào xảy ra sau đó. Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/06/2020”

Liệu Trung Quốc có thành lập ADIZ ở Biển Đông?

Nguồn: “China’s next move in the South China Sea”, The Economist, 18/06/2020.

Biên dịch: Phan Nguyên

Lần cuối cùng mà ba tàu sân bay Mỹ cùng hoạt động trên Thái Bình Dương là vào năm 2017, ngay sau khi Tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ phá hủy hoàn toàn Triều Tiên. Vào giữa tháng 6 năm nay, một bộ ba tàu sân bay đã trở lại, gồm tàu USS Ronald Reagan và tàu USS Theodore Roosevelt ở Biển Philippine và tàu USS Nimitz ở xa hơn về phía đông. Chúng cùng nhau mang theo nhiều máy bay chiến đấu hơn số máy bay của hầu hết các quốc gia ở châu Á. Các nhà bình luận Trung Quốc hầu như không nghi ngờ gì về vấn đề mục đích lần này: để cho Trung Quốc thấy rằng bất chấp Covid-19, Mỹ vẫn còn rất mạnh. Continue reading “Liệu Trung Quốc có thành lập ADIZ ở Biển Đông?”

Thách thức ‘già trước khi giàu’ đối với dân số Việt Nam

Tác giả: Thanh Trúc p/v Lê Hồng Hiệp

“Già trước khi giàu: thử thách của Việt Nam”, là bài viết của nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp, sau khi thủ tướng Việt Nam công bố Quyết Định 588 thực hiện Chiến Lược Dân Số nhằm bảo đảm phát triển nhanh và bền vững cho đất nước.

Từ bài tham luận bằng Anh ngữ trên website ISEAS Viện Nghiên Cứu Đông Nam Á ở Singapore hôm 16/6, tiến sĩ Lê Hồng Hiệp phân tích sâu hơn về  vấn đề dân số Việt Nam trong một tương lai gần:

“Trước tiên phải nói dân số là vấn đề quan trọng vì nó ảnh hưởng không chỉ tới tình hình kinh tế-xã hội mà nếu nhìn  xa hơn thì nó còn ảnh hưởng tới vấn đề địa chính trị, tại vì dân số là một phần tạo nên sức mạnh quốc gia”. Continue reading “Thách thức ‘già trước khi giàu’ đối với dân số Việt Nam”

21/06/1942: Quân Đồng minh đầu hàng tại Tobruk, Libya

Nguồn: Allies surrender at Tobruk, Libya, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, Tướng Erwin Rommel đã giành chiến thắng sau cùng trong cuộc tấn công vào doanh trại của liên quân Anh tại Tobruk, Libya, khi lực lượng thiết giáp của ông chiếm thành công cảng này.

Anh giành quyền kiểm soát tại Tobruk kể từ sau khi đánh bại người Ý vào năm 1940. Nhưng phía Đức đã cố gắng giành lại khu vực bằng cách yểm trợ quân Ý bằng Quân đoàn Afrika của Erwin Rommel, người liên tục chiến thắng trước Tập đoàn quân số 8 của Anh trong các trận chiến quanh Tobruk, cuối cùng buộc quân Anh rút lui về Ai Cập. Continue reading “21/06/1942: Quân Đồng minh đầu hàng tại Tobruk, Libya”

Có phải Einstein là người chống phân biệt chủng tộc?

Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Năm 1922 nhà khoa học người Đức Albert Einstein được trao giải Nobel Vật lý. Cũng năm đó ông cùng vợ là bà Elsa làm một chuyến du lịch dài tới 5 tháng rưỡi để khám phá vùng Viễn Đông và Trung Đông.

Trong chuyến đi này ông bà từng được Hoàng hậu Nhật Bản tiếp và mời cơm, được yết kiến Vua Tây Ban Nha. Einstein đã ghi chép chuyến du lịch ấy trong cuốn nhật ký của mình, trong đó đôi khi ông dùng những từ ngữ có tính chất phân biệt chủng tộc khá nặng nề để ghi lại ấn tượng của mình về người dân ở Hong Kong, Singapore, Trung Quốc, Nhật, Ấn Độ và Pakistan, là những nơi ông có dừng lại thăm. Continue reading “Có phải Einstein là người chống phân biệt chủng tộc?”

20/06/1919: Nội các Đức từ chức vì bế tắc ở Hoà đàm Versailles

Nguồn: German cabinet resigns over Versailles deadlock, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1919, trong những ngày cuối cùng của Hội nghị Hòa bình Versailles tổ chức tại Paris, Pháp, nội các Đức đã rơi vào bế tắc trước việc có nên chấp nhận các điều khoản được đề xuất cho phái đoàn của họ – chủ yếu đến từ Hội đồng Tứ cường: Pháp, Anh, Mỹ và Ý – và theo đó có nên phê chuẩn Hiệp ước Versailles hay không.

Ngày 07/05/1919, phái đoàn Đức được nghe trình bày về các điều khoản của hiệp ước, sau đó, họ có hai tuần để tìm hiểu tài liệu kỹ hơn, và gửi lại phản hồi chính thức bằng văn bản. Người Đức, vốn đã đặt trọn niềm tin vào quan điểm của Tổng thống Woodrow Wilson về cái gọi là “hòa bình không có chiến thắng” (peace without victory) và đã viện dẫn “Mười bốn điểm” nổi tiếng của ông làm cơ sở cho họ tìm kiếm hòa bình vào tháng 11/1918, nay vô cùng tức giận và vỡ mộng trước nội dung thực sự của bản hiệp ước. Continue reading “20/06/1919: Nội các Đức từ chức vì bế tắc ở Hoà đàm Versailles”

John Snow: Người tiên phong trong lĩnh vực gây mê và dịch tễ học

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

John Snow (1813 – 1858) là một bác sĩ người Anh và là một trong những người đi đầu trong lĩnh vực dịch tễ học khi đã xác định được nguồn gốc của dịch tả vào năm 1854.

John Snow sinh ngày 15/03/1813 tại York trong một gia đình thuộc tầng lớp lao động. Năm 14 tuổi, ông thực tập tại phòng khám của một bác sĩ phẫu thuật. Năm 1836, Snow chuyển đến London để theo học ngành y theo chương trình chính quy. Năm 1838, ông trở thành thành viên của Viện Phẫu thuật Hoàng gia, sau đó tốt nghiệp Đại học London vào năm 1844 và được nhận vào Viện Y học Hoàng gia vào năm 1850. Continue reading “John Snow: Người tiên phong trong lĩnh vực gây mê và dịch tễ học”

Những nét đặc trưng về triều đại nhà Lý (P1)

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Tóm tắt về triều đại nhà Lý nước ta, Tống Sử chép:

“Họ Lý có được nước từ Công Uẩn đến Hạo Sam, truyền ngôi 8 lần, được hơn 220 năm thì mất”.[1] Tống Sử, quyển 488, Giao Chỉ.

Lời nhận xét này chưa được hoàn toàn chính xác, bởi họ Lý chấm dứt sau triều đại Lý Chiêu Hoàng, chứ không phải thời Vua cha Hạo Sam tức Lý Huệ Tông, tổng cộng 9 đời; còn về thời gian trị vì là 215 năm, chứ không phải là trên 220 năm. Lược kê về năm từng triều đại, theo thứ tự như sau: Continue reading “Những nét đặc trưng về triều đại nhà Lý (P1)”

19/06/1865: Chế độ nô lệ ở Mỹ được bãi bỏ

Nguồn: Abolition of slavery announced in Texas on Juneteenth, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1865 – ngày sau này được gọi là Juneteenth –  những người lính Liên bang miền Bắc đã đến Galveston, Texas và loan tin rằng Nội chiến Hoa Kỳ đã kết thúc và chế độ nô lệ ở Mỹ đã được bãi bỏ.

Là tên gọi kết hợp giữa tháng Sáu và ngày 19, Juneteenth đã trở thành ngày kỷ niệm sự kết thúc chế độ nô lệ ở Mỹ. Mặc dù Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ của Tổng thống Abraham Lincoln đã được ban hành từ hơn hai năm trước vào ngày 01/01/1863, song việc Liên bang miền Bắc không có hiện diện quân sự ở Texas đã khiến điều này khó thực thi. Continue reading “19/06/1865: Chế độ nô lệ ở Mỹ được bãi bỏ”

Thế giới hôm nay: 19/06/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tòa án Tối cao Mỹ phán quyết rằng Tổng thống Donald Trump không thể ngay lập tức chấm dứt DACA, một chương trình bảo vệ khoảng 700.000 thanh niên được đưa đến nước này bất hợp pháp khi họ còn nhỏ. Chánh án John Roberts tham gia cùng bốn thẩm phán theo khuynh hướng tự do của tòa để tạo thành đa số 5-4. Barack Obama đã tạo lập chương trình này bằng sắc lệnh hành pháp hồi năm 2012. Khai tử nó là một trong những lời hứa tranh cử của ông Trump hồi năm 2016.

Wirecard, một công ty thanh toán kỹ thuật số của Đức, cho biết họ đã thất lạc khoảng 1,9 tỷ euro (2,1 tỷ đô la) trong bảng cân đối tiền mặt – khoảng một phần tư giá trị của bảng cân đối kế toán. EY, đơn vị kiểm toán của công ty này, nói có nhiều dấu hiệu cho thấy một người được ủy thác các tài khoản ngân hàng của Wirecard đã cố gắng đánh lừa kiểm toán viên bằng “các xác nhận số dư giả”. Tin này đã làm bốc hơi 60% giá cổ phiếu của Wirecard. Continue reading “Thế giới hôm nay: 19/06/2020”

Marco Polo: Người khám phá Trung Quốc thế kỷ 13

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Marco Polo (1254 – 1324) là một lữ khách, nhà văn người Venice, một trong những người phương Tây đầu tiên đến Trung Quốc.

Marco Polo sinh khoảng năm 1254 trong một gia đình thương nhân giàu có và cởi mở ở Venice. Cha và chú của Polo là Niccolò và Maffeo Polo đều là những người buôn bán kim hoàn. Năm 1260, họ rời Venice để tới Biển Đen, di chuyển tiếp đến Trung Á và tham gia một phái đoàn ngoại giao để gặp Kublai Khan (Hốt Tất Liệt), hoàng đế nhà Nguyên tại Trung Quốc. Hốt Tất Liệt đã yêu cầu hai anh em Polo trở về châu Âu và thuyết phục Giáo hoàng gửi các học giả tới để giải thích cho ông về Cơ đốc giáo. Họ trở lại Venice vào năm 1269. Continue reading “Marco Polo: Người khám phá Trung Quốc thế kỷ 13”

18/06/1979: Carter và Brezhnev ký hiệp ước hạt nhân SALT-II

Nguồn: Jimmy Carter and Leonid Brezhnev sign the SALT-II nuclear treaty, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1979, trong cuộc họp thượng đỉnh tại Vienna, Tổng thống Mỹ Jimmy Carter và Lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev đã ký thỏa thuận SALT-II, đưa ra các hạn chế và hướng dẫn về vũ khí hạt nhân. Thỏa thuận chưa bao giờ chính thức có hiệu lực này đã trở thành một trong những hiệp định Mỹ – Xô gây tranh cãi nhất trong Chiến tranh Lạnh.

SALT-II là hệ quả của nhiều vấn đề dai dẳng còn sót lại từ thỏa thuận SALT-I thành công năm 1972. Mặc dù thỏa thuận năm 1972 đã hạn chế rất nhiều loại vũ khí hạt nhân, vẫn còn rất nhiều vấn đề chưa được giải quyết. Các cuộc thảo luận giữa Mỹ và Liên Xô đã bắt đầu gần như ngay lập tức sau khi SALT-I được cả hai quốc gia phê chuẩn vào năm 1972. Continue reading “18/06/1979: Carter và Brezhnev ký hiệp ước hạt nhân SALT-II”

Thế giới hôm nay: 18/06/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Các Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã công bố một dự luật cải cách cảnh sát trong bối cảnh nổ ra biểu tình trên toàn quốc chống lại sự tàn bạo của cảnh sát. Dự luật này nhằm giảm việc sử dụng kẹp cổ, biến việc giết nghi phạm một cách tự phát không qua xét xử thành một tội thù ghét cấp liên bang, thiết lập một cơ sở dữ liệu về các sự cố có dùng vũ lực, bên cạnh các biện pháp khác. Các thành viên Dân chủ ở Hạ viện đệ trình một dự luật táo bạo hơn, bao gồm chấm dứt miễn trừ truy tố có điều kiện cho các sĩ quan cảnh sát.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cho biết cái chết của hơn 20 binh sĩ Ấn Độ gây ra bởi lực lượng Trung Quốc tại khu vực biên giới tranh chấp giữa hai nước sẽ “không vô ích”. Ông Modi đã bị chỉ trích vì không đề cập đến cuộc đụng độ chết người này sớm hơn. Câu trả lời của ông được đưa ra hai ngày sau khi binh sĩ Ấn Độ và Trung Quốc ẩu đả ở khu vực Ladakh của dãy Himalaya. Continue reading “Thế giới hôm nay: 18/06/2020”

Kịch tính trên chính trường Trung Quốc và sự bất an của Tập Cận Bình

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi’s jumbo birthday present surprises Marx and pundits alike”, Nikkei Asian Review, 18/06/2020.

Biên dịch: Trần Hùng

Hôm thứ Hai vừa rồi là sinh nhật lần thứ 67 của Chủ tịch Tập Cận Bình. Đó hóa ra là một ngày quan trọng đối với chính trị Trung Quốc.

Tin đồn đã lan truyền từ ngày hôm trước trong một số đảng viên Cộng sản Trung Quốc là sẽ có một thông báo quan trọng sắp xảy ra. Hóa ra đó là một món quà sinh nhật bất ngờ khiến các chuyên gia phải bàn tán không ngừng.

Trên trang nhất ngày 15 tháng 6 của tờ Học tập, một ấn phẩm chính thức của Trường Đảng Trung ương, là một bài viết toàn trang với dòng tít lớn kêu gọi đưa “Tư tưởng Tập Cận Bình” – tư tưởng chính trị đặt theo tên của nhà lãnh đạo – trở thành “Chủ nghĩa Mác của thế kỷ 21.” Continue reading “Kịch tính trên chính trường Trung Quốc và sự bất an của Tập Cận Bình”

17/06/1579: Francis Drake tuyên bố California của Anh

Nguồn: Sir Francis Drake claims California for England, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1579, trong chuyến hải trình vòng quanh thế giới của mình, thủy thủ người Anh là Francis Drake đã neo tàu tại một bến cảng phía bắc San Francisco, California ngày nay và tuyên bố lãnh thổ này là của Nữ hoàng Elizabeth I. Gọi vùng đất này là “Nova Albion”, Drake đã ở lại bờ biển California một tháng để sửa con tàu Golden Hind của mình và chuẩn bị cho chuyến vượt Thái Bình Dương về phía tây. Continue reading “17/06/1579: Francis Drake tuyên bố California của Anh”

Thế giới hôm nay: 17/06/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Triều Tiên đã phá hủy văn phòng liên lạc chung gần biên giới với Hàn Quốc, và cho biết sẵn sàng đưa quân đội của mình vào khu phi quân sự giữa hai nước. Các quan chức Hàn Quốc nói nước này sẽ “phản ứng quyết liệt” với bất kỳ hành động khiêu khích quân sự nào khác. Quan hệ giữa hai miền Triều Tiên gần đây đã xấu đi. Tuần trước, miền Bắc đã cắt tất cả các kênh liên lạc với miền Nam vì xuất hiện tờ rơi và tài liệu chống Bình Nhưỡng được rải qua biên giới.

Ít nhất 20 binh sĩ Ấn Độ đã thiệt mạng trong cuộc đụng độ với quân đội Trung Quốc tại biên giới tranh chấp giữa hai nước. Vụ việc xảy ra giữa lúc mà theo Ấn Độ mô tả là “quá trình xuống thang”, sau hơn một tháng chạm mặt liên tục giữa hai đội quân sở hữu vũ khí hạt nhân ở khu vực Ladakh. Không có phát súng nào được bắn ra; các quan chức cấp cao Ấn Độ và Trung Quốc đã gặp nhau để tìm cách xoa dịu tình hình. Continue reading “Thế giới hôm nay: 17/06/2020”

Xung đột chết người tại biên giới Trung – Ấn: Điều gì đang xảy ra?

Nguồn: “India and China have their first deadly clashes in 45 years”, The Economist, 16/06/2020.

Biên dịch: Phan Nguyên

Hai đội quân đều có súng, pháo và xe tăng ở phía sau. Nhưng ở đằng trước, họ chỉ cầm gậy gộc và đá, khi màn đêm buông xuống vào ngày 15 tháng Sáu. Nhưng thế là đủ chết người. Khi cuộc ẩu đả kết thúc, và những tảng đá cuối cùng được ném đi, ít nhất 20 lính Ấn Độ nằm chết trong thung lũng Galwan đẹp như tranh vẽ trên núi Ladakh. Thương vong phía Trung Quốc vẫn chưa rõ bao nhiêu. Đây là những trường hợp tử vong do xung đột đầu tiên ở vùng biên giới nhiều đồi núi giữa Ấn Độ và Trung Quốc trong 45 năm qua, chấm dứt kỷ nguyên mà trong đó hai cường quốc châu Á đã quản lý sự khác biệt giữa họ với nhau mà không phải đổ máu. Continue reading “Xung đột chết người tại biên giới Trung – Ấn: Điều gì đang xảy ra?”

16/06/1999: Thành viên SLA bị bắt sau hơn 20 năm chạy trốn

Nguồn: SLA member captured after more than 20 years, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1999, Kathleen Ann Soliah, cựu thành viên Quân đội Giải phóng Symbionese (SLA), đã bị bắt gần nhà mình ở St. Paul, Minnesota. Soliah, nay đổi tên thành Sara Jane Olsen, đã trốn tránh chính quyền suốt hơn 20 năm.

Giữa thập niên 1970, SLA, một nhóm bán quân sự nhỏ bé, cực đoan của Mỹ, trở nên khét tiếng với một loạt các vụ giết người, cướp bóc và nhiều hành vi bạo lực khác. Trong số đó, được biết đến nhiều nhất là vụ bắt cóc nữ thừa kế Patty Hearst năm 1974 – người mà sau này lại trở thành thành viên của nhóm. Tháng 04/1975, các thành viên của SLA đã tấn công một ngân hàng ở Carmichael, California, và trong quá trình đó, đã giết chết một trong những khách hàng, tên là Myrna Opsahl. Theo lời Patty Hearst, khi đó giữ vai trò tài xế cho cả nhóm, Soliah đã tham gia vào vụ cướp. Continue reading “16/06/1999: Thành viên SLA bị bắt sau hơn 20 năm chạy trốn”