22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới

Nguồn: Wiley Post flies solo around the world, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1933, phi công người Mỹ Wiley Post đã trở về sân bay Floyd Bennett ở New York sau khi hoàn thành chuyến bay một mình vòng quanh thế giới chỉ trong 7 ngày, 18 giờ, và 49 phút. Ông là phi công đầu tiên thực hiện được kỳ tích này.

Post, với vẻ ngoài dễ nhận biết nhờ miếng che một bên mắt, đã bắt đầu hành trình của mình vào ngày 15/07, bay thẳng đến Berlin mà không có trạm dừng. Sau một thời gian nghỉ ngơi ngắn, ông tiếp tục bay đến Liên Xô, dừng chân ở vài nơi trước khi quay lại Bắc Mỹ, với các điểm dừng ở Alaska, Canada, và cuối cùng hạ cánh thành công tại điểm xuất phát ở New York. Continue reading “22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới”

Thế giới hôm nay: 22/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel đã bác bỏ một tuyên bố từ 28 quốc gia kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức tại Gaza và chỉ trích hệ thống phân phối viện trợ của chính phủ Israel. Những quốc gia ký tên bao gồm Anh, Pháp, Canada, và Nhật Bản. Trước đó Israel đã mở các đợt không kích và tấn công trên bộ vào Deir al-Balah. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết binh lính Israel đã tấn công khu nhà ở của nhân viên WHO tại thành phố này.

Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine và Nga sẽ tiến hành các cuộc đàm phán hòa bình mới vào thứ Tư tại Thổ Nhĩ Kỳ. Các vòng đàm phán trước tại Istanbul hồi tháng 5 và tháng 6 không đạt được nhiều tiến triển. Vừa qua Nga cũng đã thực hiện tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa vào Ukraine, khiến hai người thiệt mạng và 15 người bị thương. Trong khi đó, các cuộc tấn công bằng drone của Ukraine tiếp tục gây gián đoạn các sân bay chính của Moscow; Nga tuyên bố bắn hạ được 117 drone. Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/07/2025”

Đài Loan đang chống lại gián điệp Trung Quốc bằng cách nào?

Nguồn: Nathan Attrill, “How Taipei is fighting back against Beijing’s spies”, The Strategist, 18/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Đài Loan đang đẩy mạnh đáng kể các nỗ lực nhằm đối phó với thách thức gián điệp ngày càng tăng mà các nhà chức trách cho là có liên quan đến Trung Quốc. Trong năm 2024, 64 cá nhân đã bị buộc tội liên quan đến gián điệp—nhiều hơn tổng số của hai năm trước đó cộng lại. Theo dữ liệu của chính phủ, khoảng hai phần ba số người bị buộc tội có lý lịch quân sự, bao gồm cả quân nhân tại ngũ. Trong một số trường hợp, cá nhân bị quy là đã nhận tiền để làm rò rỉ tài liệu mật hoặc tự quay video bày tỏ sự ủng hộ Bắc Kinh, những nội dung này sau đó được lan truyền trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc. Continue reading “Đài Loan đang chống lại gián điệp Trung Quốc bằng cách nào?”

Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông

Nguồn: James Borton và Sherry Chen, “China’s war of ideas in the South China Sea,” Nikkei Asia, 18/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đang sử dụng các viện nghiên cứu để hợp pháp hóa yêu sách hàng hải và định hình nhận thức toàn cầu.

Trong lúc các cuộc tuần tra hải quân và việc xây dựng đảo nhân tạo thường xuyên chiếm sóng tin tức về Biển Đông, Trung Quốc đang triển khai một chiến dịch khác, lặng lẽ hơn – một chiến dịch không diễn ra trên biển, mà trong các phòng hội thảo, cuộc họp chính sách, và đối thoại học thuật. Đi đầu trong chiến dịch này là các viện nghiên cứu Trung Quốc do nhà nước hậu thuẫn, những đơn vị đang dần định hình câu chuyện xoay quanh tham vọng hàng hải của Bắc Kinh. Continue reading “Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông”

Thế giới hôm nay: 21/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Số phận của thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru đang bị đe dọa sau khi Đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đảng liên minh Komeito mất đa số ghế tại Thượng viện. Điều này sẽ làm rung chuyển nền chính trị lâu nay bị đóng băng của đất nước. Đảng Sanseito, một phe cực hữu, đã giành được nhiều ghế đáng kể. Trước đó vào tháng 10, chính phủ cũng đã mất đa số tại Hạ viện — cơ quan quyền lực hơn.

Hơn 80 người đã thiệt mạng khi cố gắng lấy thực phẩm từ các trung tâm viện trợ ở Gaza vào Chủ nhật, theo bộ y tế do Hamas điều hành. Ít nhất 67 người được cho là đã chết khi cố tiếp cận các xe tải chở lương thực của Liên Hợp Quốc. Quân đội Israel phủ nhận con số trên, nhưng thừa nhận đã bắn “cảnh cáo” để ngăn chặn “mối đe dọa tức thời.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/07/2025”

Thỏa thuận thương mại Mỹ-Việt: Một nước cờ khó hiểu

Nguồn: Henrietta Levin, “The U.S.-Vietnam Trade Deal Makes No Sense,” Foreign Policy, 16/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Hà Nội vẫn luôn khéo léo trong việc xử lý những người bạn ngang bướng, nhưng Washington được lợi gì từ việc này?

Kể từ khi Mỹ và Việt Nam bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, quan hệ đối tác giữa hai nước đã phát triển vượt bậc. Trải qua năm đời tổng thống, hai nước đã không ngừng tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại, trở thành đối tác hàng hải quan trọng, và thúc đẩy các mối liên kết giữa người dân Mỹ và Việt Nam. Washington đã chi hàng trăm triệu đô la để giúp Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, và đến năm 2017, một con số đáng kinh ngạc là 84% người dân Việt Nam có thiện cảm với Mỹ. Năm 2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tới Hà Nội để nâng tầm quan hệ song phương lên tầm cao mới, trở thành Đối tác Chiến lược Toàn diện. Continue reading “Thỏa thuận thương mại Mỹ-Việt: Một nước cờ khó hiểu”

Cuộc tranh luận về cơ cấu quyền lực của Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Debate on China’s power structure to have far-reaching effects,” Nikkei Asia, 17/07/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các quan chức đảng địa phương đang trở nên nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào trong luồng gió chính trị.

Những người ở trung tâm đầu não của Đảng Cộng sản Trung Quốc đột nhiên bắt đầu thảo luận về những tác động tiêu cực do quyền lực khổng lồ mà nhà lãnh đạo tối cao Tập Cận Bình tích lũy được gây ra.

Vấn đề chính đang được thảo luận là một số tổ chức của đảng, do Chủ tịch kiêm Tổng Bí thư Tập Cận Bình đứng đầu, đã dần trở nên cồng kềnh và lạm quyền. Continue reading “Cuộc tranh luận về cơ cấu quyền lực của Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng”

20/07/1984: Alton Coleman và Debra Brown bị bắt

Nguồn: A serial-killing couple is apprehended, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1984, Alton Coleman và Debra Brown đã bị bắt tại Evanston, Illinois, sau một loạt tội ác đặc biệt tàn bạo kéo dài hai tháng, khiến tám người thiệt mạng và nhiều người khác bị thương. Coleman thậm chí còn được thêm vào vị trí thứ 11 đặc biệt trong Danh sách 10 Kẻ Bị Truy nã Gắt gao Nhất của FBI dành cho những kẻ đào tẩu nguy hiểm.

Trước khi gặp Brown vào năm 1983, Coleman đã có một danh sách tiền án dài. Gần một thập kỷ trước đó, hắn từng bị kết án tù vì đã bắt cóc và cưỡng hiếp một phụ nữ ở Waukegan, Illinois. Các bác sĩ tâm thần khi đó xác định Coleman là một kẻ “toàn tính luyến ái, sẵn sàng quan hệ tình dục với bất kỳ đối tượng nào, phụ nữ, đàn ông, trẻ em, bất cứ ai.” Hắn bị ám ảnh với việc trói các bé gái để thực hiện hành vi tình dục bạo lực. Tuy nhiên, hắn vẫn được thả tự do và sau đó được trắng án trong các cáo buộc hiếp dâm tiếp theo vào năm 1976 và 1980. Continue reading “20/07/1984: Alton Coleman và Debra Brown bị bắt”

Liệu quân đội Trung Quốc có sẵn sàng cho chiến tranh?

Nguồn: M. Taylor Fravel, “Is China’s Military Ready for War?”, Foreign Affairs, 18/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Một làn sóng thanh trừng mới đã càn quét giới lãnh đạo cấp cao của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA). Kể từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 20 vào tháng 10 năm 2022, hơn 20 sĩ quan cấp cao của PLA từ cả bốn quân chủng – lục quân, hải quân, không quân và lực lượng tên lửa – đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng hoặc bị cách chức. Sự vắng mặt của các tướng lĩnh khác cũng đã được báo cáo, điều này có thể báo trước các cuộc thanh trừng bổ sung. Continue reading “Liệu quân đội Trung Quốc có sẵn sàng cho chiến tranh?”

19/07/64: Thành Rome của Nero bị thiêu rụi

Nguồn: Nero’s Rome burns, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 64, một trận đại hỏa hoạn kinh hoàng đã bùng phát tại Rome và thiêu rụi phần lớn thành phố. Dù những câu chuyện dân gian thường kể rằng Hoàng đế La Mã Nero đã châm lửa hoặc chơi đàn trong lúc thành phố chìm trong biển lửa, nhưng không có bằng chứng nào xác thực điều đó. Tuy nhiên, ông đã lợi dụng thảm họa này để phục vụ tính toán chính trị của mình. Continue reading “19/07/64: Thành Rome của Nero bị thiêu rụi”

Tại sao châu Âu lại ‘sợ’ tự chủ quốc phòng?

Nguồn: Zaki Laïdi, “Why Is Europe Afraid of Defending Itself?”, Project Syndicate, 11/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Chỉ vài ngày sau khi Tổng thư ký NATO Mark Rutte ca ngợi hội nghị thượng đỉnh của liên minh tại The Hague là một thành công tuyệt đối, Mỹ đã đình chỉ một lô hàng thiết bị quân sự dự kiến ​​viện trợ cho Ukraine và nới lỏng một số lệnh trừng phạt đối với một số ngân hàng Nga. Kể từ đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như đã đảo ngược quyết định này, vốn do Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đưa ra. Nhưng không ai biết mức độ và thời gian của sự đảo ngược mới này. Chính sách của Mỹ vẫn vô cùng khó đoán. Và đây chính là điều khiến người châu Âu lo sợ. Do đó, bất chấp sự khúm núm của Rutte, Trump đang phát tín hiệu rằng các cam kết an ninh của Mỹ không còn gắn liền với nỗ lực tăng cường khả năng phòng thủ của các nước châu Âu. Continue reading “Tại sao châu Âu lại ‘sợ’ tự chủ quốc phòng?”

Thế giới hôm nay: 18/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Hạ viện Mỹ đã thông qua luật về stablecoin, một loại tiền điện tử được bảo chứng bằng tài sản an toàn. Hơn 100 nghị sĩ Dân chủ đã cùng đảng Cộng hòa ủng hộ dự luật, dự kiến sẽ được Donald Trump ký ban hành. Việc thiết lập quy định xung quanh công nghệ này sẽ khuyến khích việc sử dụng stablecoin. Đây được xem là chiến thắng của các nhóm vận động hành lang trong ngành tiền điện tử, những người được ông Trump ủng hộ nhiệt thành.

Chính phủ Anh cho biết sẽ hạ độ tuổi bầu cử xuống còn 16. Đề xuất này sẽ được xem xét tại Quốc hội. Đảng Reform UK, hiện đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận nhưng chỉ có bốn nghị sĩ, phản đối. Một số quốc gia như Argentina, Áo, và Brazil đã cho phép công dân từ 16 tuổi đi bầu. Tại Anh, thanh thiếu niên từ 16 tuổi đã có thể bầu trong các cuộc bầu cử địa phương ở Wales và Scotland. Continue reading “Thế giới hôm nay: 18/07/2025”

Iran và logic của chiến tranh hạn chế

Nguồn: Raphael S. Cohen, “Iran and the Logic of Limited Wars”, Foreign Policy, 14/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Cuộc không chiến của Israel chống lại Iran— “Chiến dịch Sư Tử Trỗi Dậy” —có thể đã kết thúc, nhưng những tranh cãi xung quanh các cuộc tấn công vẫn tiếp diễn. Một câu hỏi quan trọng là liệu các cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran tại Fordow, Natanz và Esfahan, được mệnh danh là “Chiến dịch Búa Đêm”, đã thành công trong việc xóa sổ hoàn toàn địa điểm Fordow được chôn sâu hay chỉ làm nó tê liệt trong vài tháng. Mức độ thiệt hại đối với chương trình hạt nhân của Iran, tất nhiên, rất quan trọng từ góc độ tác chiến. Nhưng lời chỉ trích rộng hơn—rằng chiến dịch không kích kéo dài 12 ngày bằng cách nào đó là liều lĩnh vì nó có thể không phá hủy vĩnh viễn chương trình hạt nhân của Iran—đã bỏ lỡ điểm mấu chốt. Continue reading “Iran và logic của chiến tranh hạn chế”

Cuộc đua AI thực sự

Nguồn: Colin H. Kahl và Jim Mitre, “The Real AI Race,” Foreign Affairs, 09/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Mỹ cần nhiều hơn sự đổi mới để có thể cạnh tranh với Trung Quốc.

Các cuộc thảo luận ở Washington về trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng chuyển hướng sang việc làm thế nào Mỹ có thể giành chiến thắng trong cuộc đua AI với Trung Quốc. Một trong những hành động đầu tiên của Tổng thống Donald Trump sau khi trở lại nắm quyền là ký một sắc lệnh hành pháp tuyên bố cần phải “duy trì và nâng cao sự thống trị AI toàn cầu của Mỹ.” Tại Hội nghị Thượng đỉnh Hành động AI Paris vào tháng 2, Phó Tổng thống J.D. Vance đã nhấn mạnh cam kết của chính quyền trong việc đảm bảo “công nghệ AI của Mỹ tiếp tục là tiêu chuẩn vàng trên toàn thế giới.” Sang tháng 5, David Sacks, chuyên gia AI và tiền điện tử của Trump, đã viện dẫn nhu cầu “chiến thắng trong cuộc đua AI” để biện minh cho việc xuất khẩu chip AI tiên tiến sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Ả Rập Saudi. Continue reading “Cuộc đua AI thực sự”

17/07/2014: Eric Garner tử vong sau khi bị cảnh sát New York khóa cổ

Nguồn: Eric Garner dies in NYPD chokehold, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2014, hai sĩ quan Sở Cảnh sát New York đã đối chất với Eric Garner – một người Mỹ gốc Phi 43 tuổi, cha của sáu đứa con – vì tội buôn bán thuốc lá trái phép. Garner đã tử vong sau khi bất tỉnh vì bị một sĩ quan cảnh sát dùng đòn khóa cổ (chokehold) bất hợp pháp. Chỉ vài giờ sau đó, một đoạn video ghi lại vụ việc đã gây phẫn nộ trên khắp cả nước.

Garner được biết đến là “người hòa giải khu phố” trong cộng đồng Staten Island của mình, và cũng được cảnh sát biết đến vì hay bán thuốc lá gần bến phà trên Đảo Staten. Continue reading “17/07/2014: Eric Garner tử vong sau khi bị cảnh sát New York khóa cổ”

Thế giới hôm nay: 17/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump cho biết ông sẽ không sa thải Jerome Powell, chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed), sau khi có tin cho thấy ông đã thảo luận kế hoạch này với các nghị sĩ Cộng hòa vào thứ Ba. Được biết, ông Trump đã ra một lá thư yêu cầu cách chức ông Powell trong cuộc họp. Đồng đô la Mỹ giảm giá và lợi suất trái phiếu kho bạc tăng sau các báo cáo này. Chính quyền Trump đã gây áp lực lên Fed trong nhiều tháng để cắt giảm lãi suất.

Israel không kích trụ sở bộ quốc phòng Syria tại thủ đô Damascus. Giới chức Israel từng đe dọa sẽ leo thang tấn công nếu chính phủ Syria không rút quân khỏi khu vực gần biên giới hai nước. Chính phủ Syria đã điều quân để dập tắt xung đột giáo phái giữa người Druze và các bộ tộc Bedouin dòng Sunni, nhưng sau đó quân đội chính phủ đã đụng độ với lực lượng Druze. Hôm thứ Tư, chính phủ và các nhóm Druze đã tuyên bố ngừng bắn. Continue reading “Thế giới hôm nay: 17/07/2025”

Tên gọi Trung Quốc từ đâu mà có?

Nguồn: James Palmer, “How China Got Its Name”, Foreign Policy, 08/07/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Những điều mà các chuyên gia hiểu sai về nguồn gốc tên gọi “Vương quốc trung tâm”.

Vào tháng trước, chúng tôi đã xuất bản lược sử về việc Latinh hoá ngôn ngữ của Trung Quốc và lý do tại sao người Mỹ thường phát âm sai tên của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Bài viết được yêu thích nhiều đến mức trong tuần này, chúng tôi quyết định sẽ đào sâu một mê cung ngôn ngữ học khác.

Cái tên nói lên điều gì?

Có hai điều mà chuyên gia nào cũng biết về Trung Quốc: Thứ nhất, tên gọi của nó trong tiếng Trung, Trung Quốc, có nghĩa là “Vương quốc trung tâm”. Thứ hai, tên gọi đó phản ánh niềm tin của Trung Quốc về vị thế trung tâm của mình trong các vấn đề thế giới. Continue reading “Tên gọi Trung Quốc từ đâu mà có?”

Đối tác Răn đe: Hợp tác Quân sự-Kỹ thuật giữa Trung Quốc và Nga

Nguồn: Daniel Balazs, “Partners in Deterrence: China and Russia’s Deepening Military-Technical Ties,” The Diplomat, 11/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Hợp tác quân sự-kỹ thuật ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Nga là nhằm mục đích duy trì ổn định chiến lược, nhưng nó có thể gây tác dụng ngược.

Đầu tháng 5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đến thăm Moscow để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin và tham dự lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng, kỷ niệm chiến thắng phát xít Đức trong Thế chiến II. Hai nhà lãnh đạo đã đưa ra một tuyên bố chung, bày tỏ sự phản đối đối với các sáng kiến quốc phòng của Mỹ như Vòm Vàng và AUKUS, những sáng kiến mà họ cho là mối đe dọa đối với sự ổn định chiến lược toàn cầu. Họ cũng cam kết “tăng cường phối hợp các cách tiếp cận và củng cố hợp tác thực tiễn nhằm duy trì và củng cố sự ổn định chiến lược toàn cầu.” Continue reading “Đối tác Răn đe: Hợp tác Quân sự-Kỹ thuật giữa Trung Quốc và Nga”

Thế giới hôm nay: 16/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Lạm phát ở Mỹ tăng trong tháng 6. Chỉ số giá tiêu dùng tăng 2,7% so với cùng kỳ năm ngoái; còn nhớ hồi tháng 5 mức tăng chỉ là 2,4%. Lạm phát cơ bản (tức không tính giá thực phẩm và năng lượng) lên tới 2,9%. Các doanh nghiệp đã bắt đầu gánh chịu các mức thuế do chính quyền Trump áp đặt và dường như đang chuyển phần chi phí này sang cho người tiêu dùng.

Donald Trump cho biết ông đã đạt được một thỏa thuận với Indonesia, theo đó hàng hóa từ Indonesia xuất sang Mỹ sẽ chịu mức thuế 19%, trong khi hàng xuất khẩu từ Mỹ sang quốc gia Đông Nam Á này sẽ không bị đánh thuế. Tổng thống Mỹ cũng cho biết người đồng cấp Indonesia, ông Prabowo Subianto, đã đồng ý mua các mặt hàng xuất khẩu năng lượng, nông sản, và máy bay của Boeing. Tuần trước, ông Trump từng đe dọa áp thuế 32% với Indonesia. Continue reading “Thế giới hôm nay: 16/07/2025”

Nga có thể lợi dụng khoảng trống Mỹ để lại ở châu Âu như thế nào?

Nguồn: Andrea Kendall-Taylor, Jim Townsend, và Kate Johnston, “How Russia Could Exploit a Vacuum in Europe”, Foreign Affairs, 10/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Hội nghị thượng đỉnh NATO được tổ chức hai tuần trước tại The Hague đã đáp ứng đúng những kỳ vọng thấp mà các đồng minh đã đặt ra cho nó. Giữa những lo ngại rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ gây xáo trộn chương trình nghị sự thông thường, các nhà lãnh đạo NATO đã cắt giảm đáng kể kế hoạch, loại bỏ các cuộc thảo luận khó khăn về những vấn đề như hỗ trợ Ukraine, quan hệ NATO-Nga và các cuộc tấn công hỗn hợp của Nga ở châu Âu. Tuy nhiên, hội nghị thượng đỉnh đã kết thúc với một thỏa thuận lịch sử giữa hầu hết các đồng minh (Tây Ban Nha là một ngoại lệ đáng chú ý) về việc tăng chi tiêu quốc phòng của các thành viên lên 5% GDP trong mười năm tới, trong đó 3,5% dành cho chi tiêu quân sự cốt lõi và 1,5% dành cho việc củng cố cơ sở hạ tầng dân sự và khả năng chống chịu tổng thể. Continue reading “Nga có thể lợi dụng khoảng trống Mỹ để lại ở châu Âu như thế nào?”