Trung Quốc khởi công đập thuỷ điện nhất lớn nhất thế giới

Nguồn: James Palmer, “China Starts Construction on World’s Largest Hydropower Dam”, Foreign Policy, 22/07/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Người Tây Tạng kịch liệt phản đối dự án năng lượng sạch gây tranh cãi này.

Tiêu điểm tuần này: Khởi công xây dựng siêu đập gây tranh cãi ở Tây Tạng; Lệnh cấm xuất cảnh được áp dụng với công dân Mỹ; Nhà vệ sinh nông thôn bị điều tra.

Trung Quốc khởi công xây dựng con đập phá kỷ lục

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường thông báo vào cuối tuần qua rằng việc xây dựng một siêu đập trên sông Yarlung Tsangpo ở Tây Tạng đã được bắt đầu.

Siêu đập dự kiến trở thành hệ thống thuỷ điện lớn nhất thế giới, chi phí ước tính 167 tỉ đô, đến nay là siêu đập đắt đỏ nhất mọi thời đại. Đập dự kiến cung cấp 300 tỉ kilowatt giờ điện mỗi năm, tức khoảng 4% nhu cầu năng lượng của Trung Quốc. Continue reading “Trung Quốc khởi công đập thuỷ điện nhất lớn nhất thế giới”

27/07/1981: Cậu bé Adam Walsh bị bắt cóc

Nguồn: Six-year-old Adam Walsh is abducted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1981, cậu bé 6 tuổi Adam John Walsh đã bị bắt cóc từ một trung tâm thương mại ở Hollywood, Florida, rồi sau đó được phát hiện đã bị sát hại. Sau vụ án mạng, cha của Adam, John Walsh, đã trở thành một nhà hoạt động hàng đầu vì quyền của các nạn nhân, và là người dẫn chương trình truyền hình dài tập Những kẻ bị truy nã gắt gao nhất nước Mỹ (America’s Most Wanted).

Đầu giờ chiều ngày 27/07, Adam cùng mẹ, Reve, bước vào một cửa hàng bách hóa Sears. Bà đã cho phép con trai xem một nhóm các bé trai lớn tuổi hơn chơi trò chơi điện tử trong khu đồ chơi trong lúc bà đi mua sắm gần đó. Khi bà quay lại đón con chưa đầy 10 phút sau, cậu bé đã biến mất. Continue reading “27/07/1981: Cậu bé Adam Walsh bị bắt cóc”

Lợi ích của Trung Quốc khi triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình ở Ukraine

Nguồn: Justyna Szczudlik, “Chinese peacekeepers in Ukraine would be a win-win for Beijing”, The Interpreter, 22/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump lần đầu tiên tìm cách chấm dứt chiến tranh ở Ukraine vào tháng 2, Trung Quốc đã liên tục phát tín hiệu rằng họ đang cân nhắc việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình – hoặc ít nhất là thảo luận về ý tưởng này – một khi lệnh ngừng bắn hoặc thỏa thuận hòa bình được ký kết. Continue reading “Lợi ích của Trung Quốc khi triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình ở Ukraine”

26/07/1947: Tổng thống Truman ký Đạo luật An ninh Quốc gia

Nguồn: President Truman signs the National Security Act, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1947, Tổng thống Harry S. Truman đã ký Đạo luật An ninh Quốc gia (National Security Act), một trong những văn bản pháp lý quan trọng nhất của Chiến tranh Lạnh. Đạo luật này đã thiết lập phần lớn khuôn khổ hành chính cho việc hoạch định chính sách đối ngoại trong hơn 40 năm tiếp theo của Chiến tranh Lạnh.

Tính đến tháng 07/1947, Chiến tranh Lạnh đã bước vào giai đoạn cao trào. Mỹ và Liên Xô, từng là đồng minh trong Thế chiến II, nay chuyển sang đối đầu như những kẻ thù ý thức hệ. Trong những tháng trước đó, chính quyền Truman đã kêu gọi và đảm bảo được nguồn viện trợ quân sự và kinh tế cho Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ để hỗ trợ họ trong cuộc đấu tranh chống lại quân nổi dậy cộng sản. Continue reading “26/07/1947: Tổng thống Truman ký Đạo luật An ninh Quốc gia”

Sự thống trị của Bắc Kinh ở Biển Đông không phải là điều tất yếu

Nguồn: Ben Bland và William Matthews, “Beijing’s Dominance of the South China Sea Is Not Inevitable”, Foreign Policy, 17/07/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Tư duy nhóm và chủ nghĩa ngắn hạn đang làm lu mờ đi những đánh giá về vùng biển này.

Một tàu container thuộc sở hữu Đan Mạch, chất đầy hàng, rời cảng Singapore và tiến vào hải phận quốc tế. Tàu gửi tín hiệu đến hệ thống nhận dạng tàu thuyền “Trịnh Hòa” của Trung Quốc, cung cấp thông tin cập nhật về hàng hóa và lộ trình dự kiến qua Biển Đông đến Thượng Hải. Bất chấp những lo ngại lâu nay về mối đe dọa của Trung Quốc đối với tự do hàng hải, Bắc Kinh vẫn cho phép tất cả tàu thương mại tiếp cận không hạn chế những tuyến đường thương mại toàn cầu quan trọng này, miễn là tàu sử dụng công nghệ giám sát của Trung Quốc. Trái lại, lực lượng hải quân nước ngoài bị hạn chế nghiêm ngặt trong các vùng biển này, và quyền kiểm soát được duy trì bởi lực lượng hải quân và cảnh sát biển của Trung Quốc, đi kèm với mạng lưới trải rộng gồm tàu không người lái, drone, cảm biến và vệ tinh. Continue reading “Sự thống trị của Bắc Kinh ở Biển Đông không phải là điều tất yếu”

Nguồn nước đang trở thành vũ khí khủng bố như thế nào?

Nguồn: Abdoulie Ceesay, “The World Is Entering a Dark New Era of Hydroterrorism”, Foreign Policy, 18/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Nước từ lâu đã là một công cụ của chiến tranh, nhưng trong những năm gần đây, thế giới đã bước vào một kỷ nguyên đen tối mới của khủng bố nguồn nước. Trên khắp toàn cầu, từ Yemen đến Ukraine, nguồn tài nguyên thiết yếu này ngày càng được sử dụng như một công cụ kiểm soát. Theo Viện Thái Bình Dương, bạo lực liên quan đến nguồn nước trên toàn cầu đã tăng hơn 50% chỉ riêng trong năm 2023. Tuy nhiên, các tổ chức quốc tế vẫn coi nguồn nước là vấn đề phát triển hay môi trường – chứ không phải là điểm nóng an ninh quốc gia mà nó đã trở thành. Continue reading “Nguồn nước đang trở thành vũ khí khủng bố như thế nào?”

Tiền điện tử và cuộc chiến Mỹ-Trung giành quyền lãnh đạo tài chính toàn cầu

Nguồn: Trần Ánh Phàm và Trần Định Định, “Who Will Rule Crypto? The China-US Battle for Global Financial Leadership,” The Diplomat, 22/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc đua tiền kỹ thuật số giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ là một cuộc chạy đua công nghệ, mà còn là một cuộc tái thiết hệ thống quản trị tiền tệ toàn cầu.

Trong năm 2025, Trung Quốc và Mỹ đang tăng cường sự cạnh tranh trong một lĩnh vực mới: cơ sở hạ tầng tiền tệ kỹ thuật số.

Tháng 5 vừa qua, Hong Kong đã thông qua một đạo luật mang tính bước ngoặt để quản lý các loại stablecoin (tiền điện tử có giá trị ổn định) được tham chiếu bằng tiền pháp định, nhấn mạnh tham vọng trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số và phù hợp với chiến lược rộng hơn của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) trở thành một lựa chọn thay thế cho đồng đô la Mỹ. Continue reading “Tiền điện tử và cuộc chiến Mỹ-Trung giành quyền lãnh đạo tài chính toàn cầu”

24/07/1901: Nhà văn O. Henry được ra tù

Nguồn: Short story writer O. Henry is released from prison, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1901, William Sydney Porter, hay còn được biết đến với bút danh O. Henry, đã được ra tù sau ba năm thụ án vì tội biển thủ tiền từ một ngân hàng ở Austin, Texas.

Để thoát khỏi cảnh tù đày, Porter từng trốn chạy khỏi chính quyền và đến ẩn náu ở Honduras, nhưng đã trở về khi vợ ông, người vẫn còn ở Mỹ, được chẩn đoán mắc bệnh nan y. Ông vào tù và bắt đầu viết truyện để nuôi cô con gái nhỏ trong thời gian đó. Continue reading “24/07/1901: Nhà văn O. Henry được ra tù”

Báo Trung Quốc bình luận về cuộc tập trận chung đầu tiên giữa quân đội Trung – Việt

Nguồn: “马博：中越首次陆军联训意义深远”,环球时报 , 24/7/2025.

Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Ngày 24/7/2025 “Thời báo Hoàn cầu” (Trung Quốc) đăng xã luận viết về “Cuộc tập trận chung đầu tiên giữa quân đội Trung Quốc và Việt Nam” tại Quảng Tây, Trung Quốc. Bài báo có tiêu đề: “Mã Bác: Cuộc tập trận chung đầu tiên giữa quân đội Trung Quốc và Việt Nam có ý nghĩa sâu rộng”. Nội dung bài báo như sau:

Từ giữa cho đến cuối tháng 7, quân đội Trung Quốc và Việt Nam đã tổ chức một cuộc tập trận chung tại Quảng Tây với chủ đề “Huấn luyện chung tại khu vực biên giới“. Đây là hoạt động huấn luyện chung đầu tiên chủ yếu dựa trên quân đội kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Việt Nam. Điều này không chỉ phản ánh quan hệ Trung Quốc-Việt Nam đã đạt đến một tầm cao mới, mà còn là phản ứng mạnh mẽ trước những lời thổi phồng của thế giới bên ngoài về những khác biệt giữa hai nước. Continue reading “Báo Trung Quốc bình luận về cuộc tập trận chung đầu tiên giữa quân đội Trung – Việt”

Thương mại tự do không thể giải quyết các vấn đề kinh tế của Đông Nam Á

Nguồn: Jomo Sundaram, 乔莫·夸梅·孙达拉姆：东南亚的经济问题，不能靠“自由贸易”解决, Guancha, 16/07/2025.

Người dịch: Lê Thị Thanh Loan

Lời giới thiệu: Trong những năm gần đây, nhiều người cho rằng các nước Đông Nam Á đã rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”, đồng thời đưa ra nhiều đề xuất cải cách khác nhau để giải quyết vấn đề này. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan, liệu “bẫy thu nhập trung bình” có thực sự là một vấn đề đang tồn tại, hay chỉ là một kiểu đổ lỗi cho cấu trúc chính trị-kinh tế sai lầm? Các quốc gia thuộc “phương Nam toàn cầu” cần kêu gọi một trật tự chính trị mới nào trong vòng biến động lớn lao này?

Đối với vấn đề nêu trên, tại hội thảo học thuật “Nam Á và Đông Nam Á” được tổ chức vào tháng 6/2025, Guancha đã có cuộc đối thoại với ông Jomo Kwame Sundaram – nhà kinh tế học người Malaysia, người sáng lập kiêm Chủ tịch Hiệp hội Kinh tế Phát triển Quốc tế. Continue reading “Thương mại tự do không thể giải quyết các vấn đề kinh tế của Đông Nam Á”

Thế giới hôm nay: 23/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Donald Trump công bố một thỏa thuận thương mại “khổng lồ” với Nhật Bản, theo đó áp dụng mức thuế “có đi có lại” 15% thay vì mức 25% như từng đe dọa. Trước khi đạt được thỏa thuận, hai bên đã áp dụng tạm thời mức thuế 10% trong quá trình đàm phán. Đổi lại, Nhật Bản cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ. Hàng chục quốc gia khác cũng đang đứng trước hạn chót 1 tháng 8 để đạt thỏa thuận nếu không muốn chịu mức thuế cao hơn từ phía Mỹ.

Thỏa thuận đến vào thời điểm then chốt đối với Ishiba Shigeru, người đang chịu áp lực từ chức sau khi Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền lâu năm của ông mất đa số tại Thượng viện hôm Chủ nhật. Theo truyền thông địa phương, thủ tướng Nhật Bản nói với các đồng sự rằng ông sẽ quyết định liệu có từ chức hay không trước cuối tháng 8. Hồi tháng 10 năm ngoái, liên minh cầm quyền của ông đã mất thế đa số ở Hạ viện — cơ quan quyền lực hơn. Continue reading “Thế giới hôm nay: 23/07/2025”

Quyền lực của Tập Cận Bình có đang lung lay?

Nguồn: “Is Xi Jinping in trouble?”, The Economist, 20/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Hàng năm cứ vào tháng Tám, người đàn ông quyền lực nhất thế giới biến mất khỏi tầm mắt. Chủ tịch Tập Cận Bình có thể sẽ rời Bắc Kinh vào tuần tới và cùng các quan chức cấp cao tới khu nghỉ dưỡng ven biển Bắc Đới Hà, cách thủ đô ba tiếng về phía đông, để nghỉ dưỡng dịp hè. Các nhân vật cấp cao của Đảng Cộng sản đã tụ tập tại các biệt thự ở đây từ thời Mao Trạch Đông. Mặc dù vậy, những lần vắng mặt kéo dài có thể khuấy động những đồn đoán sôi nổi bên ngoài Trung Quốc về quyền lực của nhà lãnh đạo. Continue reading “Quyền lực của Tập Cận Bình có đang lung lay?”

Làm cho nước Mỹ đơn độc trở lại

Nguồn: Margaret MacMillan, “Making America Alone Again,” Foreign Affairs, 21/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lịch sử hầu như không có tiền lệ nào cho việc Washington từ bỏ các liên minh của chính mình.

Henry Kissinger từng ví mình như chàng cao bồi đơn độc cưỡi ngựa vào thành phố để dẹp yên những kẻ xấu. Nhưng vị ngoại trưởng Mỹ, người cũng từng là cố vấn an ninh quốc gia, lại có cách nhìn khác khi đối phó với các cường quốc. Thần tượng của ông là chính khách người Áo Klemens von Metternich, người bằng cách nào đó đã tập hợp được một nhóm khó tin gồm Áo, Anh, Phổ, Nga, và một số đồng minh nhỏ hơn cùng các nhà lãnh đạo không mấy hòa hợp của họ thành một liên minh cuối cùng đã đánh bại Napoleon vào năm 1815. Như Kissinger đã hiểu được, ngay cả những cao bồi đơn độc cũng cần có bạn bè. Continue reading “Làm cho nước Mỹ đơn độc trở lại”

22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới

Nguồn: Wiley Post flies solo around the world, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1933, phi công người Mỹ Wiley Post đã trở về sân bay Floyd Bennett ở New York sau khi hoàn thành chuyến bay một mình vòng quanh thế giới chỉ trong 7 ngày, 18 giờ, và 49 phút. Ông là phi công đầu tiên thực hiện được kỳ tích này.

Post, với vẻ ngoài dễ nhận biết nhờ miếng che một bên mắt, đã bắt đầu hành trình của mình vào ngày 15/07, bay thẳng đến Berlin mà không có trạm dừng. Sau một thời gian nghỉ ngơi ngắn, ông tiếp tục bay đến Liên Xô, dừng chân ở vài nơi trước khi quay lại Bắc Mỹ, với các điểm dừng ở Alaska, Canada, và cuối cùng hạ cánh thành công tại điểm xuất phát ở New York. Continue reading “22/07/1933: Wiley Post một mình bay vòng quanh thế giới”

Thế giới hôm nay: 22/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel đã bác bỏ một tuyên bố từ 28 quốc gia kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức tại Gaza và chỉ trích hệ thống phân phối viện trợ của chính phủ Israel. Những quốc gia ký tên bao gồm Anh, Pháp, Canada, và Nhật Bản. Trước đó Israel đã mở các đợt không kích và tấn công trên bộ vào Deir al-Balah. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết binh lính Israel đã tấn công khu nhà ở của nhân viên WHO tại thành phố này.

Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine và Nga sẽ tiến hành các cuộc đàm phán hòa bình mới vào thứ Tư tại Thổ Nhĩ Kỳ. Các vòng đàm phán trước tại Istanbul hồi tháng 5 và tháng 6 không đạt được nhiều tiến triển. Vừa qua Nga cũng đã thực hiện tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa vào Ukraine, khiến hai người thiệt mạng và 15 người bị thương. Trong khi đó, các cuộc tấn công bằng drone của Ukraine tiếp tục gây gián đoạn các sân bay chính của Moscow; Nga tuyên bố bắn hạ được 117 drone. Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/07/2025”

Đài Loan đang chống lại gián điệp Trung Quốc bằng cách nào?

Nguồn: Nathan Attrill, “How Taipei is fighting back against Beijing’s spies”, The Strategist, 18/07/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy

Đài Loan đang đẩy mạnh đáng kể các nỗ lực nhằm đối phó với thách thức gián điệp ngày càng tăng mà các nhà chức trách cho là có liên quan đến Trung Quốc. Trong năm 2024, 64 cá nhân đã bị buộc tội liên quan đến gián điệp—nhiều hơn tổng số của hai năm trước đó cộng lại. Theo dữ liệu của chính phủ, khoảng hai phần ba số người bị buộc tội có lý lịch quân sự, bao gồm cả quân nhân tại ngũ. Trong một số trường hợp, cá nhân bị quy là đã nhận tiền để làm rò rỉ tài liệu mật hoặc tự quay video bày tỏ sự ủng hộ Bắc Kinh, những nội dung này sau đó được lan truyền trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc. Continue reading “Đài Loan đang chống lại gián điệp Trung Quốc bằng cách nào?”

Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông

Nguồn: James Borton và Sherry Chen, “China’s war of ideas in the South China Sea,” Nikkei Asia, 18/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đang sử dụng các viện nghiên cứu để hợp pháp hóa yêu sách hàng hải và định hình nhận thức toàn cầu.

Trong lúc các cuộc tuần tra hải quân và việc xây dựng đảo nhân tạo thường xuyên chiếm sóng tin tức về Biển Đông, Trung Quốc đang triển khai một chiến dịch khác, lặng lẽ hơn – một chiến dịch không diễn ra trên biển, mà trong các phòng hội thảo, cuộc họp chính sách, và đối thoại học thuật. Đi đầu trong chiến dịch này là các viện nghiên cứu Trung Quốc do nhà nước hậu thuẫn, những đơn vị đang dần định hình câu chuyện xoay quanh tham vọng hàng hải của Bắc Kinh. Continue reading “Cuộc chiến ý tưởng của Trung Quốc ở Biển Đông”

Thế giới hôm nay: 21/07/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Số phận của thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru đang bị đe dọa sau khi Đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đảng liên minh Komeito mất đa số ghế tại Thượng viện. Điều này sẽ làm rung chuyển nền chính trị lâu nay bị đóng băng của đất nước. Đảng Sanseito, một phe cực hữu, đã giành được nhiều ghế đáng kể. Trước đó vào tháng 10, chính phủ cũng đã mất đa số tại Hạ viện — cơ quan quyền lực hơn.

Hơn 80 người đã thiệt mạng khi cố gắng lấy thực phẩm từ các trung tâm viện trợ ở Gaza vào Chủ nhật, theo bộ y tế do Hamas điều hành. Ít nhất 67 người được cho là đã chết khi cố tiếp cận các xe tải chở lương thực của Liên Hợp Quốc. Quân đội Israel phủ nhận con số trên, nhưng thừa nhận đã bắn “cảnh cáo” để ngăn chặn “mối đe dọa tức thời.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/07/2025”

Thỏa thuận thương mại Mỹ-Việt: Một nước cờ khó hiểu

Nguồn: Henrietta Levin, “The U.S.-Vietnam Trade Deal Makes No Sense,” Foreign Policy, 16/07/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Hà Nội vẫn luôn khéo léo trong việc xử lý những người bạn ngang bướng, nhưng Washington được lợi gì từ việc này?

Kể từ khi Mỹ và Việt Nam bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, quan hệ đối tác giữa hai nước đã phát triển vượt bậc. Trải qua năm đời tổng thống, hai nước đã không ngừng tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại, trở thành đối tác hàng hải quan trọng, và thúc đẩy các mối liên kết giữa người dân Mỹ và Việt Nam. Washington đã chi hàng trăm triệu đô la để giúp Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, và đến năm 2017, một con số đáng kinh ngạc là 84% người dân Việt Nam có thiện cảm với Mỹ. Năm 2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tới Hà Nội để nâng tầm quan hệ song phương lên tầm cao mới, trở thành Đối tác Chiến lược Toàn diện. Continue reading “Thỏa thuận thương mại Mỹ-Việt: Một nước cờ khó hiểu”

Cuộc tranh luận về cơ cấu quyền lực của Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Debate on China’s power structure to have far-reaching effects,” Nikkei Asia, 17/07/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các quan chức đảng địa phương đang trở nên nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào trong luồng gió chính trị.

Những người ở trung tâm đầu não của Đảng Cộng sản Trung Quốc đột nhiên bắt đầu thảo luận về những tác động tiêu cực do quyền lực khổng lồ mà nhà lãnh đạo tối cao Tập Cận Bình tích lũy được gây ra.

Vấn đề chính đang được thảo luận là một số tổ chức của đảng, do Chủ tịch kiêm Tổng Bí thư Tập Cận Bình đứng đầu, đã dần trở nên cồng kềnh và lạm quyền. Continue reading “Cuộc tranh luận về cơ cấu quyền lực của Trung Quốc sẽ có tác động sâu rộng”