Nguồn: Lawrence of Arabia captures Damascus, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1918, liên quân Anh-Ả Rập đã chiếm được Damascus từ tay người Thổ Nhĩ Kỳ, hoàn thành việc giải phóng bán đảo Arabia trong Thế chiến I. Vị chỉ huy quan trọng của phe Hiệp ước là T.E. Lawrence, người lính Anh huyền thoại, thường được biết đến với tên gọi “Lawrence xứ Ả Rập” (Lawrence of Arabia).
Lawrence – một người gốc Ả Rập sinh ra ở Tremadoc, xứ Wales, sau đó theo học tại trường Oxford – bắt đầu làm việc cho quân đội Anh với tư cách là sĩ quan tình báo ở Ai Cập kể từ năm 1914. Ông đã dành hơn một năm ở Cairo để xử lý các thông tin tình báo. Năm 1916, ông tháp tùng một nhà ngoại giao Anh tới Arabia, nơi Hussein bin Ali, tiểu vương Mecca, phát động cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của Thổ Nhĩ Kỳ. Lawrence thuyết phục cấp trên của mình hỗ trợ cho phong trào của Hussein và đã được cử tham gia quân của Faisal, con trai Hussein, với tư cách là một sĩ quan liên lạc.
Dưới sự hướng dẫn của Lawrence, người Ả Rập đã tiến hành một cuộc chiến du kích hiệu quả chống lại lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ. Lawrence đã chứng tỏ mình là một nhà chiến lược quân sự tài ba và được người Bedouin ở Arabia vô cùng ngưỡng mộ. Tháng 07/1917, quân Ả Rập chiếm được Aqaba gần Sinai và gia nhập đợt hành quân của Anh tiến về Jerusalem. Khi ấy, Lawrence được thăng hàm lên trung tá. Tháng 11, ông bị lính Thổ bắt giữ khi đang cải trang thành người Ả Rập để đi trinh thám phía sau chiến tuyến của kẻ thù; ông đã bị tra tấn và lạm dụng tình dục trước khi trốn thoát trở về với quân đội của mình – những người đang tiến về phía bắc đến Damascus. Thủ đô Syria thất thủ vào ngày 01/10/1918.
Arabia đã được giải phóng, nhưng hy vọng của Lawrence về việc bán đảo sẽ được thống nhất thành một quốc gia đã sớm tiêu tan khi chủ nghĩa bè phái xuất hiện ở Damascus. Kiệt sức và vỡ mộng, ông lên đường quay lại Anh. Cho rằng nước Anh chính là nguyên nhân làm trầm trọng thêm sự cạnh tranh giữa các phe nhóm Ả Rập, ông đã xuất hiện trước Vua George V và lịch sự từ chối tấm huy chương được trao cho mình.
Sau chiến tranh, Lawrence tích cực vận động hành lang, kêu gọi giành độc lập cho các nước Ả Rập, thậm chí xuất hiện tại Hội nghị Hoà bình Paris trong bộ áo choàng Ả Rập. Sau đó, ông viết cuốn hồi ký chiến tranh The Seven Pillars of Wisdom và gia nhập Lực lượng Không quân Hoàng gia (RAF) dưới một cái tên giả để che giấu thân phận và thu thập thông tin cho một cuốn sách mới. Rời RAF năm 1935, ông không may bị chấn thương nghiêm trọng trong một vụ tai nạn xe hơi chỉ vài tháng sau đó.
