Nguồn: The great Nez Perce leader Chief Joseph dies in Washington, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1904, thủ lĩnh của người Nez Perce, Tù trưởng Joseph đã qua đời ở tuổi 64 tại khu định cư Colville ở phía bắc Washington. Những người định cư da trắng đã mô tả ông như một siêu nhân và một thiên tài quân sự. Nhưng trên thực tế, Thủ lĩnh Him-mah-too-yah-lat-kekt (“sấm chớp từ núi cao”) giống một nhà ngoại giao hơn là một chiến binh.
Tù trưởng Joseph—như cách những người không phải là người bản xứ gọi ông—đã được bầu làm thủ lĩnh bộ lạc Wallowa của tộc người Mỹ bản địa Nez Perce khi ông mới 31 tuổi. Suốt sáu năm đầy khó khăn, nhà lãnh đạo trẻ đã đấu tranh trong hòa bình nhằm chống lại những người da trắng thèm muốn vùng đất màu mỡ của Wallowa ở đông bắc Oregon. Năm 1877, Tướng Howard của Quân đội Mỹ cảnh báo rằng nếu người Wallowa và các bộ lạc khác của Nez Perce không từ bỏ đất đai của họ và di chuyển đến khu định cư Lapwai trong vòng 30 ngày, quân của ông ta sẽ tấn công. Trong khi một số thủ lĩnh Nez Perce khác cho rằng họ nên chống cự thì Tù trưởng Joseph đã thuyết phục mọi người tuân theo mệnh lệnh thay vì đối mặt với chiến tranh, và ông đã đưa người dân của mình vượt một chuyến hành trình đầy nguy hiểm băng qua các hẻm núi ở Sông Snake và Salmon để đến một khu cắm trại gần khu định cư Lapwai. Nhưng Tù trưởng Joseph không hề hay biết rằng một nhóm gồm 20 thanh niên trong bộ lạc đã quyết định trả thù một số kẻ chiếm đóng da trắng trong khu vực, gây ra Chiến tranh Nez Perce năm 1877.
Tù trưởng Joseph không phải là chiến binh, và ông phản đối nhiều hành động sau đó của hội đồng chiến tranh Nez Perce. Em trai của Joseph, Olikut, tích cực hơn nhiều trong việc lãnh đạo người Nez Perce tham chiến, và Olikut đã giúp họ thành công qua mặt Quân đội Mỹ trong nhiều trận đánh dọc theo đường chiến tuyến trải dài 2575 km, đi xuyên lãnh thổ Washington, Idaho và Montana. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo quân sự và báo chí Mỹ vẫn kiên trì tin rằng vì Tù trưởng Joseph là người phát ngôn và nhà ngoại giao nổi bật nhất của người Nez Perce nên ông cũng phải là nhà lãnh đạo quân sự chính của họ.
Tình cờ thay, Tù trưởng Joseph là thủ lĩnh chính duy nhất sống sót sau cuộc chiến, và ông buộc phải giao nộp lực lượng Nez Perce còn lại cho Đại tá Nelson A. Miles tại chiến trường Bear Paw ở phía bắc Montana vào tháng 10/1877. “Từ nơi Mặt Trời đang chiếu sáng,” ông hứa, “tôi sẽ không chiến đấu thêm lần nào nữa.” Joseph sống phần còn lại của cuộc đời mình trong hòa bình, trở thành biểu tượng lãng mạn nổi tiếng của những “người Mỹ bản địa” cao quý vốn được nhiều người Mỹ da trắng ngưỡng mộ bởi họ không còn gây ra bất kỳ mối đe dọa thực sự nào nữa.
