Featured

Báo cáo Thường niên 2024 và Kêu gọi tài trợ năm 2025

Download toàn văn báo cáo (PDF) tại đây: Du an Nghiencuuquocte-Annual report 2024

II. Hoạt động năm 2024

Trong năm 2024, Dự án xuất bản tổng cộng 954 bài, đạt trung bình 2,61 bài/ngày so với 2,18 bài/ngày trong năm 2023. Tổng số lượt đọc của trang đạt 8,3 triệu so với 7 triệu lượt trong năm 2023. Continue reading “Báo cáo Thường niên 2024 và Kêu gọi tài trợ năm 2025”

Trump đang gieo mầm cho một liên minh chống Mỹ?

Nguồn: Gideon Rachman, “Trump is sowing the seeds of an anti-American alliance,” Financial Times, 03/02/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bằng cách nhắm mục tiêu vào các đồng minh và láng giềng bằng thuế quan, Mỹ đang làm lợi cho Trung Quốc

“Chiến lược của chúng tôi về thuế quan sẽ là hành động trước rồi hỏi sau.” Đó là điều mà một trong những nhà hoạch định chính sách kinh tế chủ chốt của Donald Trump đã nói với tôi vào cuối năm ngoái.

Kiểu vênh váo nam tính đó hiện đang thịnh hành ở Washington. Nhưng chiến thuật nóng vội này của tổng thống Mỹ lại cực kỳ nguy hiểm – đối với chính nước Mỹ, cũng như các quốc gia mà ông nhắm đến bằng thuế quan. Continue reading “Trump đang gieo mầm cho một liên minh chống Mỹ?”

Thế giới hôm nay: 05/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Cảnh sát cho biết khoảng mười người đã thiệt mạng trong vụ xả súng tại một trường cao đẳng cộng đồng ở thành phố Orebro, Thụy Điển. Họ cho biết kẻ tấn công hành động một mình, được cho là đã chết tại hiện trường, không có tiền án, và không có liên hệ với bất kỳ nhóm vũ trang nào. Các vụ xả súng ở trường học rất hiếm ở Thụy Điển, nhưng trong những năm gần đây đã có một vài vụ tấn công bằng dao vào trường học.

Trung Quốc công bố mức thuế trả đũa 10-15% đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng và dầu thô, sau khi Donald Trump áp thuế 10% lên tất cả các sản phẩm từ Trung Quốc. Ngoài ra Trung Quốc cũng mở điều tra chống độc quyền đối với Google và áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt hơn đối với nhiều kim loại hiếm. Trước đó, ông Trump đã hoãn áp thuế Canada và Mexico sau khi hai nước này nhượng bộ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 05/02/2025”

Cái giá của chiến lược chính trị cường quyền của Trump

Nguồn: Ivo H. Daalder và James M. Lindsay, “The Price of Trump’s Power Politics,” Foreign Affairs, 30/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao Trung Quốc và Nga có thể chiến thắng trong một thế giới nơi kẻ mạnh là kẻ đúng?

Pax Americana (nền hòa bình kiểu Mỹ) giờ đây đã không còn. Ra đời sau cuộc tấn công của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng vào ngày 07/12/1941, trật tự quốc tế dựa trên luật lệ do Mỹ lãnh đạo đã chết sau lễ nhậm chức lần thứ hai của Donald J. Trump. Vị tổng thống từ lâu vẫn tin rằng trật tự này gây bất lợi cho Mỹ khi đặt lên vai nước này gánh nặng phải giám sát toàn cầu và cho phép các đồng minh lợi dụng nước này. “Trật tự toàn cầu thời hậu chiến không chỉ lỗi thời,” Ngoại trưởng Marco Rubio tuyên bố trong phiên điều trần phê chuẩn của Thượng viện. “Mà còn đang trở thành một vũ khí được sử dụng để chống lại chúng ta.” Continue reading “Cái giá của chiến lược chính trị cường quyền của Trump”

04/02/1913: Ngày sinh biểu tượng dân quyền Rosa Parks

Nguồn: Civil rights icon Rosa Parks is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1913, Rosa Louise McCauley – người được lịch sử biết đến với tên gọi sau khi kết hôn của bà, Rosa Parks – đã chào đời tại Tuskegee, Alabama. Là một nhà hoạt động dân quyền suốt đời, tên tuổi của Parks đã trở thành từ đồng nghĩa với việc bà từ chối nhường chỗ cho một người đàn ông da trắng trên một chiếc xe buýt tách biệt chủng tộc vào năm 1955, một thời điểm quan trọng của phong trào dân quyền. Continue reading “04/02/1913: Ngày sinh biểu tượng dân quyền Rosa Parks”

Thế giới hôm nay: 04/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Canada, Justin Trudeau, cho biết các mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu mà tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất, dự kiến có hiệu lực từ thứ Ba, sẽ bị tạm hoãn “ít nhất 30 ngày.” Ông Trudeau cam kết tăng cường an ninh biên giới của Canada và bổ nhiệm một “chuyên gia chống Fentanyl” để ngăn chặn dòng chảy của loại ma túy này vào Mỹ.

Lệnh hoãn một tháng này tương tự với quyết định mà ông Trump đã áp dụng với Mexico, nơi các mức thuế cũng dự kiến có hiệu lực từ thứ Ba. Tổng thống Mexico, Claudia Sheinbaum, đã đồng ý triển khai 10.000 lính Vệ binh Quốc gia tới biên giới để ngăn chặn nạn buôn lậu ma túy. Ông Trump cho biết hai nước sẽ tận dụng khoảng thời gian này để đàm phán một “thỏa thuận.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 04/02/2025”

Tình trạng sùng bái cá nhân Tập Cận Bình đang suy giảm?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping’s star wanes at key military gala,” Nikkei Asia, 30/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Truyền thông nhà nước đã tránh tập trung vào Tập Cận Bình khi sự sùng bái cá nhân của ông suy yếu.

Một sự kiện quân sự gần đây ở Trung Quốc đã mang lại góc nhìn hiếm hoi về những gì thực sự đang diễn ra đằng sau bức mành tre.

Vào ngày 17/01, Quân ủy Trung ương, cơ quan quân sự hàng đầu giám sát Quân đội Giải phóng Nhân dân, đã tổ chức một buổi dạ tiệc dành cho các bậc lão thành và cựu chiến binh trong quân đội tại Bắc Kinh. Như thường lệ, Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo tối cao 71 tuổi của Trung Quốc, cũng tham dự. Continue reading “Tình trạng sùng bái cá nhân Tập Cận Bình đang suy giảm?”

Tóm tắt tình hình Biển Đông năm 2024

Nguồn: Carl Thayer, “The State of the South China Sea: Coercion at Sea, Slow Progress on a Code of Conduct,” The Diplomat, 27/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những diễn biến lớn ở Biển Đông trong năm 2024 không báo hiệu điều tốt lành cho năm 2025.

Có bốn diễn biến chính định hình môi trường an ninh ở Biển Đông năm 2024: (1) Trung Quốc gia tăng hành vi cưỡng ép đối với tàu thuyền và máy bay của hải quân Philippines; (2) Philippines thông qua chiến lược phòng thủ biển mới; (3) Việt Nam tăng cường hoạt động xây dựng tại quần đảo Trường Sa; và (4) đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử (COC) tiến triển chậm chạp. Continue reading “Tóm tắt tình hình Biển Đông năm 2024”

Thế giới hôm nay: 03/02/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Donald Trump tuyên bố người dân Mỹ có thể phải chịu “một số khó khăn” sau khi Canada và Mexico trả đũa thuế quan mà ông áp đặt lên hàng xuất khẩu của họ. Ông Trump bảo vệ quyến định của mình, cho rằng “tất cả sẽ xứng đáng với cái giá phải trả.” Từ thứ Ba, Mỹ sẽ áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, đồng thời tăng thuế đối với Trung Quốc lên thêm 10%. Dầu của Canada sẽ chịu mức thuế thấp hơn, ở mức 10%.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau thông báo sẽ áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ trị giá 155 tỷ đô la Canada (107 tỷ đô la Mỹ). Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cũng hứa sẽ có động thái đáp trả tương tự. Trong khi đó, một phát ngôn viên của Liên minh châu Âu tuyên bố khối này sẽ “đáp trả mạnh mẽ” nếu ông Trump áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ EU. Continue reading “Thế giới hôm nay: 03/02/2025”

Cuộc Chiến tranh Lạnh mà Putin muốn

Nguồn: Andrei Kolesnikov, “The Cold War Putin Wants,” Foreign Affairs, 23/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao Nga muốn thay đổi chứ không phải chấm dứt xung đột ở Ukraine?

Ba năm sau khi phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin đang phải đối mặt với một lựa chọn đáng lo ngại. Trước công chúng, ông tỏ ra lạc quan. Ông đã kéo đất nước mình trở lại từ vực thẳm, và bằng các biện pháp quân sự, ông đã bảo vệ chủ quyền của đất nước mình, hay đúng hơn là những thứ mà ông cho là thuộc chủ quyền của đất nước mình. Ông khẳng định rằng nếu không làm vậy, nước Nga sẽ không còn tồn tại. Trong khi đó, GDP của Nga đang tăng trưởng – tăng khoảng 4% vào năm 2024, theo số liệu chính thức – và tiền lương không chỉ tăng mà còn rõ ràng là theo kịp giá cả dù tỷ lệ lạm phát hàng năm hiện đang ở mức hơn 9%. Đằng sau lớp vỏ hào nhoáng này, ngân sách quân sự đã tăng gấp đôi sau ba năm và tăng trưởng chủ yếu được thúc đẩy bởi nền kinh tế quân sự; còn khu vực tiêu dùng, nơi lạm phát thậm chí còn cao hơn, lại đang trì trệ. Continue reading “Cuộc Chiến tranh Lạnh mà Putin muốn”

02/02/1848: Hiệp ước Guadalupe Hidalgo được ký kết

Nguồn: Treaty of Guadalupe Hidalgo is signed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1848, Hiệp ước Guadalupe Hidalgo đã được ký, chấm dứt Chiến tranh Mexico-Mỹ theo hướng có lợi cho Mỹ. Hiệp ước này đã thêm một vùng đất rộng gần 1,4 triệu km2 vào lãnh thổ Mỹ, bao gồm khu vực sẽ trở thành các tiểu bang Texas, California, Nevada, Utah, New Mexico, và Arizona, cũng như một phần của Colorado và Wyoming. Tranh cãi trong và sau chiến tranh đã khiến Tổng thống James K. Polk rơi vào cuộc chiến chính trị với hai tổng thống tương lai: Zachary Taylor và Abraham Lincoln. Continue reading “02/02/1848: Hiệp ước Guadalupe Hidalgo được ký kết”

Nhà Thanh trả lại đất biên giới cho Đại Việt dưới thời Lê Dụ Tông

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Xem thêm: Các bài khác trong chuỗi bài “Lịch sử Việt Nam thời tự chủ”

Tháng 2 năm Bính Ngọ, Bảo Thái thứ 7 [4/3-1/4/1726], tức năm Ung Chính thứ 4, cử hành lễ duyệt binh một cách trọng thể, có tế cờ đạo,[1] xong lễ lại cho lính về làm ruộng. Lúc ấy, lính mới tuyển ở các trấn tập hợp đến hơn vạn người, chúa Trịnh thấy hàng ngũ binh lính tề chỉnh, nên ban thưởng cho nhiều ít khác nhau. Từ đây về sau, mỗi năm cứ tháng hai cử hành lễ đại duyệt, việc này đặt thành lệ nhất định.

Tháng 8 [27/8-25/9/1726], bắt đầu đặt chức Tuần thủ ở các trấn. Bổ dụng Trung úy Nguyễn Khắc Xứng làm Tuần thủ trấn Sơn Nam. Còn các trấn Sơn Tây, Kinh Bắc và Hải Dương thì đều chọn một viên quan võ, người nào có thể làm nổi công việc bèn bổ dụng. Chức Tuần thủ lệ thuộc vào trấn ty, phân phối đi tuần địa điểm trọng yếu và kềm chế trộm cướp trong hạt, chức Tuần thủ được đặt ra bắt đầu từ đây. Continue reading “Nhà Thanh trả lại đất biên giới cho Đại Việt dưới thời Lê Dụ Tông”

01/02/2002: Nhà báo Daniel Pearl bị sát hại

Nguồn: Journalist Daniel Pearl is murdered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2002, nhà báo người Mỹ Daniel Pearl, 38 tuổi, trưởng văn phòng Đông Nam Á của tờ Wall Street Journal, đã bị một nhóm khủng bố ở Pakistan sát hại. Vài tuần sau, một đoạn băng ghi hình cảnh Pearl bị chặt đầu đã được công bố, gây sốc cho hàng triệu người và nhấn mạnh mối đe dọa của chủ nghĩa khủng bố chưa đầy một năm sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9 nhắm vào nước Mỹ.

Vào ngày 23/01/2002, Pearl, một người Do Thái, đang trên đường đến nơi mà ông nghĩ là một cuộc phỏng vấn với một nhà lãnh đạo tôn giáo Pakistan ở Karachi như một phần trong quá trình nghiên cứu của ông về các chiến binh Hồi giáo. Nhưng ông đã bị một nhóm khủng bố bắt cóc gần một khách sạn, những kẻ nói rằng ông là gián điệp. Nhóm này – tự xưng là Phong trào Quốc gia vì Sự Khôi phục Chủ quyền của Pakistan – đã yêu cầu Mỹ trả tự do cho tất cả những người bị giam giữ vì tội khủng bố ở Pakistan. Continue reading “01/02/2002: Nhà báo Daniel Pearl bị sát hại”

DeepSeek và cuộc đua trí tuệ nhân tạo giữa Mỹ và Trung Quốc

Nguồn: James Palmer, “DeepSeek Doesn’t Signal an AI Space Race”,  Foreign Policy, 28/1/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Thành công của DeepSeek chưa hẳn là một lý do thuyết phục để chính phủ Trung Quốc phải đầu tư một khoản tiền khổng lồ vào lĩnh vực này.

Tiêu điểm tuần này: Startup AI Trung Quốc DeepSeek gây xáo trộn thị trường Mỹ với mô hình ngôn ngữ lớn mới; Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế nặng đối với chất bán dẫn của Đài Loan; Các bác sĩ đầu ngành ở Trung Quốc lên tiếng cảnh báo về hiệu quả của thuốc generic nội địa. Continue reading “DeepSeek và cuộc đua trí tuệ nhân tạo giữa Mỹ và Trung Quốc”

Ba nữ chính trị gia dẫn dắt sự trỗi dậy của phe cực hữu ở châu Âu

Nguồn: Lưu Yến Đình, 刘燕婷: 三个女人,带领欧洲极右崛起, Guancha, 26/01/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Đối với phe cực hữu châu Âu, năm 2024 là một năm tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là ở Ý, Pháp và Đức.

Trong cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vào tháng 6/2024, số ghế cực hữu đã tăng từ 135 ghế vào năm 2019 (chiếm 18% tổng số ghế) lên 187 ghế (chiếm 26% tổng số ghế) vào năm 2024, trong đó bao gồm việc một số quốc gia đã không cử các nghị sĩ cực hữu tới Brussels vào năm 2019: Síp, Luxembourg, Bồ Đào Nha và Romania. Đảng Fratelli d’Italia (FdI) do Giorgia Meloni lãnh đạo đã tăng trưởng đáng kinh ngạc, với mức tăng từ 6,4% phiếu bầu vào năm 2019 lên 28,8% vào năm 2024. Continue reading “Ba nữ chính trị gia dẫn dắt sự trỗi dậy của phe cực hữu ở châu Âu”

30/01/1956: Nhà của Martin Luther King Jr. bị đánh bom

Nguồn: Martin Luther King Jr.’s home is bombed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1956, một kẻ khủng bố bị tình nghi là người ủng hộ chủ nghĩa da trắng thượng đẳng đã đánh bom nhà của Mục sư Tiến sĩ Martin Luther King Jr. tại Montgomery. Không ai bị thương, nhưng vụ nổ đã khiến cộng đồng phẫn nộ và là một thử thách lớn đối với cam kết kiên định của King về chủ nghĩa bất bạo động. Continue reading “30/01/1956: Nhà của Martin Luther King Jr. bị đánh bom”

Phương Nam toàn cầu đã hiểu sai về Trump?

Nguồn: Gideon Rachman, “What the global south gets wrong about Trump,” Financial Times, 27/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một thế giới không có luật lệ là nơi kẻ mạnh đi săn kẻ yếu.

Giống như một “người theo chủ nghĩa toàn cầu” thực thụ, tôi đã xem bài phát biểu nhậm chức của Donald Trump trên điện thoại của mình trong lúc bị kẹt xe ở Davos. Một giám đốc châu Âu, người đi chung chuyến xe buýt đưa đón của Diễn đàn Kinh tế Thế giới với tôi, đã vùi đầu vào tay mà than thở: “Tôi không thể tin điều này lại xảy ra.” Continue reading “Phương Nam toàn cầu đã hiểu sai về Trump?”

Việt Nam 2025: Cơ hội và thách thức  

Tác giả: Nguyễn Quang Dy

Năm Giáp Thìn vừa qua và năm Ất Tỵ đã tới. Tết đến, không khí càng ô nhiễm và giao thông càng ách tắc, chưa thấy giải pháp khả thi. Nhưng vấn nạn lãng phí và ách tắc về thể chế đang được tháo gỡ. Đó là quy luật “cùng tắc biến”. Muốn vươn mình trỗi dậy trong kỷ nguyên mới, phải tinh gọn bộ máy tổ chức. Muốn cất cánh phải thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình” và tư duy cũ “không chịu phát triển”. Đến lúc Việt Nam phải chuyển mình, tháo gỡ ách tắc về thể chế để phát triển trước khi quá muộn.

Nước Mỹ thời Trump 2.0 cũng đang thay đổi khó lường, ít nhất là bốn năm tới. Đó là một sự trùng hợp, chứng tỏ kỷ nguyên mới đòi hỏi phải thay đổi. Nhiều người Mỹ không thích Trump, nhưng cử tri Mỹ vẫn bầu cho ông, vì Trump khéo mỵ dân và hứa hẹn thay đổi. Không phải ngẫu nhiên mà Trump đã thắng cử. Người Mỹ cũng như người Việt không chấp nhận hiện trạng, và đang đòi hỏi thay đổi. Việt Nam phải từ bỏ chủ nghĩa đặc thù (exceptionalism) và chủ nghĩa tiệm tiến (gradualism) thì mới có thể bứt phá để cất cánh. Continue reading “Việt Nam 2025: Cơ hội và thách thức  “

28/01/1958: Cặp đôi tuổi teen trở thành sát nhân hàng loạt

Nguồn: Teenage killers murder three people, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1958, Charles Starkweather, một học sinh trung học 19 tuổi bỏ học đến từ Lincoln, Nebraska, và bạn gái 14 tuổi của cậu ta, Caril Ann Fugate, đã giết một doanh nhân thuộc dòng họ Lincoln, vợ ông, và người giúp việc của họ, trong một vụ giết người hàng loạt bắt đầu một tuần trước đó và cuối cùng khiến 11 người thiệt mạng.

Chuyến đi chết chóc của cặp đôi sát nhân – vốn thu hút sự chú ý của giới truyền thông và dẫn đến một cuộc truy lùng lớn – đã kết thúc vào ngày hôm sau, khi Starkweather và Fugate bị bắt gần Douglas, Wyoming. Tội ác của chúng sau đó đã truyền cảm hứng cho một loạt sách, phim, và nhạc, bao gồm bộ phim “Badlands” năm 1973 của Terence Malick, với sự tham gia của Martin Sheen và Sissy Spacek, và bài hát “Nebraska” năm 1982 của Bruce Springsteen. Continue reading “28/01/1958: Cặp đôi tuổi teen trở thành sát nhân hàng loạt”

Chào mừng đến với Weimar 2.0

Nguồn: Robert D. Kaplan, “Welcome to Weimar 2.0,” Foreign Policy, 17/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các cường quốc toàn cầu ngày nay đang trở thành một mô phỏng kỳ lạ của nền cộng hòa yếu kém và bất ổn từng cai trị nước Đức trước Thế chiến II.

Ngày nay, Trung Quốc, Nga, và Mỹ, chưa kể đến các cường quốc tầm trung và nhỏ hơn, đều đang trở thành một mô phỏng kỳ lạ về Cộng hòa Weimar: một chế độ chính trị yếu kém và bất ổn đã cai trị nước Đức trong 15 năm từ đống tro tàn của Thế chiến I cho đến khi Adolf Hitler lên nắm quyền. Continue reading “Chào mừng đến với Weimar 2.0”

Thế giới hôm nay: 27/01/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel tuyên bố sẽ không cho phép hàng trăm nghìn người Palestine trở về bắc Gaza cho đến khi một nữ thường dân bị bắt làm con tin, người dự kiến được trả tự do vào thứ Bảy, được phóng thích. Trong khi đó, tổng thống Donald Trump gọi Dải Gaza là một “khu vực bị phá hủy” và kêu gọi Ai Cập và Jordan tiếp nhận người tị nạn Palestine. Hamas phản đối mạnh mẽ gợi ý này. Hôm thứ Bảy Hamas đã trả tự do cho bốn con tin Israel, tất cả đều là nữ binh sĩ; đổi lại Israel thả 200 tù nhân Palestine.

Các công tố viên Hàn Quốc đã buộc tội tổng thống Yoon Suk Yeol về tội nổi loạn vì ra lệnh thiết quân luật vào ngày 3 tháng 12. Ông Yoon từ chối hợp tác với các công tố viên, lập luận rằng họ không có thẩm quyền pháp lý đối với ông. Hiện Tòa án Hiến pháp vẫn đang quyết định xem có nên giữ nguyên điều khoản luận tội và cách chức ông hay không. Continue reading “Thế giới hôm nay: 27/01/2025”