Nguồn: Irish Free State declared, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1921, Nước Ireland Tự Do (Irish Free State) – chiếm 4/5 diện tích Ireland, đã được tuyên bố thành lập, chấm dứt cuộc đấu tranh kéo dài năm năm của người Ireland nhằm giành độc lập từ Anh. Giống như các quốc gia giành độc lập từ Đế quốc Anh khác, Ireland vẫn là một phần thuộc Khối Thịnh Vượng Chung Anh, về mặt hình thức là dưới quyền nhà vua Anh. Nước Ireland Tự do sau đó đã cắt đứt quan hệ với Anh và được đổi tên thành Eire, và bây giờ được gọi là Cộng hòa Ireland.
Người Anh bắt đầu cai trị đảo Ireland từ thế kỷ 12, và Nữ hoàng Elizabeth I của Anh đã khuyến khích người Tin lành Scotland di cư quy mô lớn sang Ireland trong thế kỷ 16. Trong những thế kỷ tiếp theo, hàng loạt cuộc nổi dậy của người Công giáo Ireland đã bị đè bẹp khi mà người Ireland gốc Anh trở nên thống trị trước cộng đồng Công giáo đa số.
Khi các chủ đất vắng mặt không còn canh tác, người dân Ireland đã phải giảm khẩu phần ăn xuống mức chỉ đủ tồn tại, chủ yếu dựa vào khoai tây. Sau một đợt khoai tây bị sâu bệnh xảy ra trong những năm 1840, một triệu người đã chết đói, trong khi gần hai triệu người phải bỏ nước chạy sang Mỹ.
Phong trào đòi quyền tự trị của người Ireland bắt đầu phát triển mạnh vào cuối thế kỷ 19, và vào năm 1916, những người theo chủ nghĩa dân tộc Ireland đã phát động cuộc Nổi dậy Phục Sinh (Easter Rising) nhằm chống lại sự cai trị của Anh tại Dublin. Cuộc nổi dậy đã bị đàn áp, nhưng làn sóng kích động giành độc lập vẫn tiếp tục lan rộng. Năm 1919, Quân đội Cộng hòa Ireland (IRA) phát động một chiến dịch du kích rộng rãi và hiệu quả đánh vào lực lượng của Anh. Năm 1921, một lệnh ngừng bắn đã được tuyên bố, và vào tháng 01/1922, một nhóm người theo chủ nghĩa dân tộc Ireland đã ký một hiệp ước hòa bình với Anh, kêu gọi Ireland phân chia, với miền Nam trở thành quốc gia tự trị, còn sáu hạt ở miền Bắc vẫn thuộc về Anh.
Nội chiến đã nổ ra còn trước cả khi Nước Ireland Tự do được tuyên bố thành lập vào ngày 06/12/1922 và kết thúc với chiến thắng của Nước Ireland Tự Do trước các lực lượng Cộng hòa Ireland vào năm 1923. Một hiến pháp được người Ireland thông qua vào năm 1937 đã tuyên bố Ireland là “một quốc gia có chủ quyền, độc lập, dân chủ,” và Nước Ireland Tự do được đổi tên thành Eire. Eire vẫn duy trì sự trung lập trong Thế chiến II, và năm 1949 Đạo luật Cộng hòa Ireland đã cắt đứt liên kết cuối cùng với Khối Thịnh Vượng Chung.
Tuy nhiên, xung đột vẫn tiếp tục ở Bắc Ireland, và IRA, bị cấm ở miền Nam, đã hoạt động ngầm để giành lại các hạt phía bắc vốn vẫn do Anh kiểm soát. Bạo lực giữa những người theo đạo Tin lành và người Công giáo ở Bắc Ireland cũng đã leo thang vào đầu những năm 1970, và cho đến nay xung đột đã cướp đi hơn 3.000 sinh mạng.
