Nguồn: Dachau liberated, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1945, Sư đoàn Bộ binh số 45 thuộc Tập đoàn quân số 7 của Mỹ đã tiến vào giải phóng Dachau, trại tập trung đầu tiên do chế độ Đức Quốc Xã thành lập. Một trại phụ quan trọng khác của Dachau cũng được giải phóng trong cùng ngày bởi Sư đoàn Rainbow số 42.
Được thành lập năm tuần sau khi Adolf Hitler lên nắm quyền Thủ tướng Đức vào năm 1933, trại Dachau nằm ở ngoại ô thị trấn Dachau, khoảng 10 dặm về phía tây bắc Munich. Trong năm đầu tiên, trại này là nơi giam giữ khoảng 5.000 tù nhân chính trị, chủ yếu là những người Đức theo cộng sản, thành viên Đảng Dân chủ Xã hội, và các đối thủ chính trị khác của chế độ Đức Quốc Xã.
Trong vài năm tiếp theo, số lượng tù nhân gia tăng đáng kể, và các nhóm khác đã được tập trung về Dachau, bao gồm người theo giáo phái Nhân Chứng Jehovah (Jehovah’s Witnesses), người di gan, người đồng tính và tội phạm tái phạm. Bắt đầu từ năm 1938, người Do Thái trở thành một phần lớn trong số những tù nhân của trại.
Các tù nhân ở Dachau đã trở thành lao động bị cưỡng bức, ban đầu trong việc xây dựng và mở rộng trại, sau đó là trong sản xuất vũ khí cho quân Đức. Trại này cũng đóng vai trò như một trung tâm huấn luyện cho các lính canh SS và là mô hình cho các trại tập trung khác của Đức Quốc Xã. Dachau cũng là trại đầu tiên nơi Đức Quốc Xã sử dụng tù nhân làm “chuột bạch” trong các thí nghiệm y học. Tại Dachau, các nhà khoa học Đức Quốc Xã đã kiểm tra ảnh hưởng của việc đóng băng và thay đổi áp lực không khí đối với các tù nhân, gây cho họ bệnh sốt rét và lao phổi, sau đó điều trị chúng bằng các thuốc thử nghiệm và buộc họ phải thử nghiệm các phương pháp làm nước biển có thể uống được và các phương pháp ngăn chặn chảy máu quá mức. Hàng trăm tù nhân đã chết hoặc bị tàn phế vì những thí nghiệm này.
Hàng ngàn tù nhân đã chết hoặc bị hành quyết ở Dachau, và hàng ngàn người khác đã được chuyển tới một trung tâm hành quyết gần Linz, Áo, khi họ bị bệnh nặng hoặc quá yếu để có thể làm việc. Năm 1944, để gia tăng khả năng sản xuất vũ khí, khu trại chính đã được bổ sung bởi hàng tá trại vệ tinh được thành lập gần nhà máy sản xuất vũ khí ở miền nam nước Đức và Áo. Những trại này được quản lý bởi trại chính và được gọi chung là Dachau.
Khi bị lực lượng Đồng Minh thắng thế vào tháng 04/1945, người Đức đã chuyển tù nhân từ các trại tập trung gần chiến trường tới Dachau, dẫn đến tình trạng điều kiện sinh sống bị xuống cấp nghiêm trọng cùng với dịch sốt thương hàn. Ngày 27/04/1945, khoảng 7.000 tù nhân, chủ yếu là người Do Thái, đã bị buộc phải bắt đầu hành trình tử thần từ Dachau đến Tegernsee, cách xa về phía nam. Ngày hôm sau, nhiều lính SS đã bỏ trại. Ngày 29/04, trại chính Dachau được giải phóng bởi các đơn vị thuộc Sư đoàn Bộ binh 45 sau một trận đánh ngắn với các lính canh còn lại của trại.
Khi họ đến gần trại, người Mỹ đã tìm thấy hơn 30 chiếc xe chở đầy xác chết ở các trạng thái phân hủy khác nhau. Bên trong trại cũng có nhiều xác chết và hơn 30.000 người sống sót, hầu hết đều gầy gò ốm yếu. Kinh hoàng trước điều kiện tại trại, một số lính Mỹ tham gia giải phóng Dachau đã nổi giận và bắn súng máy vào ít nhất hai nhóm lính canh người Đức đang bị bắt giữ. Báo cáo chính thức cho biết 30 lính SS đã bị giết trong sự kiện này, nhưng những người theo thuyết âm mưu thì cáo buộc rằng số lính Đức bị hành quyết bởi người Mỹ phải hơn 10 lần con số đó. Công dân Đức ở thị trấn Dachau sau đó đã buộc phải chôn 9.000 tù nhân chết ở trại.
Trong lịch sử của trại Dachau, ít nhất 160.000 tù nhân đã sống tại trại chính, và 90.000 người khác ở các trại phụ. Hồ sơ chưa đầy đủ cho thấy có ít nhất 32.000 tù nhân thiệt mạng tại Dachau và các trại phụ của nó, nhưng còn vô số những người khác đã bị chuyển tới các trại tử thần khác.
