04/04/1933: Tai nạn khinh khí cầu ở New Jersey

Nguồn: Dirigible crash kills 73 in New Jersey, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1933, một khinh khí cầu điều khiển được (dirigible) đã bị rơi ở New Jersey, khiến 73 người thiệt mạng trong một trong những thảm họa hàng không đầu tiên trong lịch sử nhân loại. Vào thời điểm nó có chuyến bay đầu tiên vào tháng 8/1931, Akron là khinh khí cầu lớn nhất từng được chế tạo tại Mỹ. Trong quãng đời ngắn ngủi chưa đến hai năm, nó đã liên quan đến hai tai nạn chết người. Continue reading “04/04/1933: Tai nạn khinh khí cầu ở New Jersey”

Người Hong Kong đang xóa bỏ tàn tích quá khứ tự do của họ

Nguồn: Maya Wang, “Hong Kongers Are Purging the Evidence of Their Lost Freedom,” New York Times, 26/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

“Tôi nên làm gì với số báo Apple Daily đó?”

Một người Hong Kong mà tôi vừa trò chuyện qua điện thoại dạo gần đây đã đột nhiên hạ giọng khi hỏi câu này, nhắc tới tờ báo ủng hộ dân chủ mà chính phủ Trung Quốc buộc đóng cửa vào năm 2021.

“Tôi nên ném chúng đi hay gửi chúng cho bà?”

Những cuộc trò chuyện của tôi với những người bạn Hong Kong giờ đây tràn ngập những lời thì thầm như vậy. Tuần trước, thành phố này đã ban hành một luật an ninh hà khắc – cuộc tấn công qua kênh lập pháp thứ hai đối với các quyền tự do của Hong Kong kể từ năm 2020. Được gọi là Điều 23 (Article 23), đạo luật mới mở rộng Luật An ninh Quốc gia và hình sự hóa những hành vi mơ hồ như sở hữu thông tin “có lợi trực tiếp hoặc gián tiếp cho thế lực bên ngoài.” Continue reading “Người Hong Kong đang xóa bỏ tàn tích quá khứ tự do của họ”

Trung Quốc vẫn đang trỗi dậy

Nguồn: Nicholas R. Lardy, “China Is Still Rising,” Foreign Affairs, 02/04/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Đừng đánh giá thấp nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Trong hơn hai thập niên, thành tích kinh tế phi thường của Trung Quốc đã gây ấn tượng và cũng gây lo ngại cho phần lớn thế giới, bao gồm cả Mỹ, đối tác thương mại hàng đầu của nước này. Nhưng kể từ năm 2019, tốc độ tăng trưởng chậm chạp của Trung Quốc đã khiến nhiều nhà quan sát kết luận rằng nước này đã đạt đến đỉnh cao của một cường quốc kinh tế. Tháng 3 vừa qua, Tổng thống Joe Biden khẳng định trong Thông điệp Liên bang: “Suốt nhiều năm, tôi đã nghe nhiều người bạn từ Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ nói rằng Trung Quốc đang trên đà phát triển và Mỹ đang tụt lại phía sau. Họ đã nói ngược rồi.”

Những người nghi ngờ việc Trung Quốc sẽ tiếp tục trỗi dậy thường viện dẫn mức chi tiêu hộ gia đình kém, đầu tư tư nhân giảm, và tình trạng giảm phát cố hữu. Họ lập luận rằng, trước khi vượt qua Mỹ, Trung Quốc có thể sẽ bước vào một cuộc suy thoái kéo dài, thậm chí có thể là một thập kỷ mất mát. Continue reading “Trung Quốc vẫn đang trỗi dậy”

Trump chỉ ‘tạm thời’ kiểm soát Đảng Cộng hoà?

Nguồn: Masahiro Okoshi, “Trump’s grip on Republican Party ‘temporary’: ex-U.S. Speaker Ryan,” Nikkei Asia, 02/04/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vị chính khách về hưu nhìn thấy cơ hội đoàn kết về chính trị, nhưng có lẽ không phải bây giờ.

Nghị sĩ Mỹ đã nghỉ hưu Paul Ryan nhận thấy rằng sự kiểm soát của cựu Tổng thống Donald Trump đối với Đảng Cộng hòa sẽ không kéo dài mãi mãi. Ông nói với Nikkei rằng điều đó “không bền vững, theo quan điểm của tôi.” Continue reading “Trump chỉ ‘tạm thời’ kiểm soát Đảng Cộng hoà?”

Thế giới hôm nay: 03/04/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu thừa nhận lực lượng nước này đã giết chết 7 nhân viên cứu trợ trong một “cuộc tấn công ngoài ý muốn” nhằm vào “những người vô tội” ở Gaza. Nhóm nhân viên cứu trợ quốc tế đang hoạt động thay mặt cho World Central Kitchen, một tổ chức phi chính phủ của Mỹ. WCK lưu ý rằng họ đang ở trong “khu vực giảm xung đột” bằng các phương tiện có dán nhãn nhận biết. Thủ tướng Úc Anthony Albanese xác nhận một công dân Úc nằm trong số các nạn nhân và cho biết nước ông sẽ tìm kiếm “trách nhiệm đầy đủ và đúng đắn.” Các chính phủ khác, bao gồm cả Mỹ, kêu gọi Israel “nhanh chóng điều tra.”

Ngân hàng Thế giới ước tính ít nhất 18,5 tỷ USD cơ sở hạ tầng ở Gaza đã bị phá hủy trong cuộc chiến với Israel. Con số này bằng 97% GDP tổng hợp của các vùng lãnh thổ Palestine vào năm 2022. Thiệt hại về nhà ở chiếm khoảng ¾ số tiền trên. Ngân hàng cho biết tính đến tháng 1, hệ thống cấp nước và vệ sinh của Gaza chỉ cung cấp chưa đến 5% sản lượng trước chiến tranh. Continue reading “Thế giới hôm nay: 03/04/2024”

“Bố già AI” lên tiếng về mối đe dọa công nghệ vượt qua loài người

Nguồn: Kosuke Shimizu và Kazuyuki Okudaira, “‘Godfather of AI’ speaks on threat of tech surpassing humanity,” Nikkei Asia, 31/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Geoffrey Hinton tin rằng AI đã có những trải nghiệm giống như con người.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ đáng kinh ngạc. Thế giới sẽ thay đổi thế nào khi chúng ta bước vào thời đại mà trí tuệ con người bị vượt trội trên mọi lĩnh vực? Các phóng viên của Nikkei đã phỏng vấn giáo sư hưu trí Geoffrey Hinton của Đại học Toronto, người được mệnh danh là “Bố già của nghiên cứu AI,” tại nhà riêng của ông ở Canada để thảo luận về tương lai của AI và nhân loại.

Dưới đây là bản biên tập nội dung cuộc phỏng vấn của Nikkei với Hinton. Continue reading ““Bố già AI” lên tiếng về mối đe dọa công nghệ vượt qua loài người”

Ukraine, Gaza, và sự trỗi dậy của địa chính trị bản sắc

Nguồn: Gideon Rachman, “Ukraine, Gaza and the rise of identity geopolitics,” Financial Times, 25/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lương tâm toàn cầu chuyển động theo những cách thức bí ẩn.

Trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột ở Gaza, một video TikTok của John Kirby đã được lan truyền rộng rãi. Ở phần đầu tiên, người phát ngôn Nhà Trắng tỏ ra điềm tĩnh khi mô tả thương vong của dân thường ở Gaza là một phần của thực tế chiến tranh “tàn bạo và xấu xí.” Còn trong phần thứ hai, ông lại nghẹn ngào khi mô tả nỗi kinh hoàng của mình trước cái chết của thường dân ở Ukraine.

Đối với những người chỉ trích chính quyền Biden, video đó đã tóm tắt thứ tiêu chuẩn kép của nước Mỹ. Nhưng toàn bộ cuộc tranh luận về cách đối xử với Ukraine và Gaza đã bỏ qua một quan điểm rộng hơn về lòng trắc ẩn có chọn lọc. Những bi kịch ở Ukraine, Gaza và Israel đều được chú ý nhiều hơn các cuộc chiến và thảm hoạ nhân đạo ở những nơi khác trên thế giới. Continue reading “Ukraine, Gaza, và sự trỗi dậy của địa chính trị bản sắc”

Thế giới hôm nay: 02/04/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Một cuộc không kích đã phá hủy lãnh sự quán Iran ở Damascus. Một nguồn tin an ninh Lebanon nói với Reuters rằng Mohammad Reza Zahedi, một chỉ huy của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), nằm trong số nhiều người thiệt mạng trong vụ tấn công. Truyền thông nhà nước ở Iran và Syria đổ lỗi vụ tấn công cho Israel và từ chối bình luận. Israel đã tăng cường tấn công lực lượng IRGC và phiến quân được Iran hậu thuẫn ở Syria kể từ khi Hamas phát động cuộc tấn công ngày 7/10 vào Israel.

Binyamin Netanyahu cho biết ông sẽ “hành động ngay lập tức” để đóng cửa Al Jazeera, một kênh tin tức vệ tinh có trụ sở tại Qatar, Israel. Quốc hội nước này đã thông qua luật cho phép thủ tướng đóng cửa các phương tiện truyền thông nước ngoài vì lý do an ninh quốc gia. Trước đó, lực lượng vũ trang Israel thông báo họ đã kết thúc chiến dịch kéo dài hai tuần xung quanh bệnh viện al-Shifa. Phần lớn bệnh viện này đã bị phá hủy. Continue reading “Thế giới hôm nay: 02/04/2024”

Ai đang tấn công nước Nga?

Nguồn: Bret Stephens, “Who Is Blowing Up Russia?,” New York Times, 26/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Có hai giả thuyết hợp lý nhằm giải thích vụ tấn công khủng bố hôm thứ Sáu ngày 22/03/2024 vào một nhà hát bên ngoài Moscow, khiến ít nhất 139 người thiệt mạng. Giả thuyết thứ nhất: đây là một công việc nội bộ – được dàn dựng bởi các cơ quan an ninh Nga, hoặc chí ít cũng được thực hiện với sự biết trước của họ.

Giả thuyết thứ hai là không phải vậy.

Trong các xã hội mở, các thuyết âm mưu thường chỉ dành cho kẻ lập dị. Nhưng trong các xã hội khép kín, chúng là một cách hợp lý (không phải lúc nào cũng đúng) để hiểu các hiện tượng chính trị. Continue reading “Ai đang tấn công nước Nga?”

01/04/1918: Thành lập Không lực Hoàng gia Anh

Nguồn: RAF founded, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1918, Không lực Hoàng gia Anh (Royal Air Force, RAF) đã được thành lập thông qua việc hợp nhất Quân đoàn Không quân Hoàng gia (Royal Flying Corps, RFC) và Không lực Hải quân Hoàng gia (Royal Naval Air Service, RNAS). Kể từ đó, RAF trở thành một lực lượng quân sự riêng biệt với bộ phận phụ trách riêng, sánh ngang với Hải quân và Lục quân Anh. Continue reading “01/04/1918: Thành lập Không lực Hoàng gia Anh”

Thế giới hôm nay: 01/04/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Các quan chức Israel đã tới Ai Cập để tham gia một vòng đàm phán khác về thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza. Theo Reuters, đại diện của Hamas sẽ không đến Cairo vì họ vẫn đang chờ lời đề nghị của Israel. Các cuộc đàm phán được cho là xoay quanh một lệnh ngừng bắn dài sáu tuần để đổi lấy tự do cho những con tin còn bị Hamas bắt giữ từ cuộc tấn công ngày 7 tháng 10. Trong khi đó, văn phòng thủ tướng Israel, Binyamin Netayanhu, cho biết ông sẽ nhập viện để phẫu thuật thoát vị.

Các ứng viên phe đối lập ở Thổ Nhĩ Kỳ dường như đã đạt được những chiến thắng đáng chú ý trong các cuộc bầu cử địa phương. Kết quả kiểm phiếu ban đầu ở Istanbul cho thấy thị trưởng đương nhiệm đối lập, Ekrem Imamoglu, nhiều khả năng sẽ có một nhiệm kỳ hai. Đây là tin không vui cho Recep Tayyip Erdogan, người đã hy vọng ứng viên từ đảng Công lý và Phát triển (AK) của ông sẽ giành lại thành phố. Một nhân vật đối lập khác, Mansur Yavas, tuyên bố chiến thắng trước AK ở thủ đô Ankara. Continue reading “Thế giới hôm nay: 01/04/2024”

Người Trung Quốc bài Nhật vô tình nhắm vào ngôi chùa may mắn của Tập

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Japan-bashing Chinese unwittingly target Xi’s lucky temple,” Nikkei Asia, 28/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trà xanh đóng chai là mục tiêu mới nhất của những người chỉ trích Nhật Bản trên mạng xã hội Trung Quốc.

Gã khổng lồ nước giải khát Nông Phu Sơn Tuyền (Nongfu Spring) đang bị buộc tội “tâng bốc Nhật Bản” vì hình ảnh ngôi chùa trên nhãn chai đã gợi nhớ đến kiến trúc Nhật Bản. Dòng chữ trên nhãn cũng bị chỉ trích vì “quảng bá văn hóa Nhật” khi giải thích quá trình một nhà sư Nhật Bản mang phong tục trà đạo từ Trung Quốc về nước mình vào thế kỷ 13. Continue reading “Người Trung Quốc bài Nhật vô tình nhắm vào ngôi chùa may mắn của Tập”

Triển vọng phát triển của các tổ chức an ninh tư nhân Trung Quốc

Tác giả: Phạm Quang Hiền

Trong không gian hậu Chiến tranh Lạnh các vấn đề an ninh toàn cầu không chỉ bó hẹp trong xung đột quân sự mà còn mở rộng thêm nhiều thách thức an ninh phi truyền thống: khủng bố, tội phạm… Cùng với toàn cầu hóa kinh tế, đầu tư ra nước ngoài gia tăng đi kèm với nhu cầu đảm bảo an ninh cho công dân và tài sản ở nước sở tại. Từ đó các tổ chức an ninh tư nhân (PSC) ra đời cung cấp dịch vụ bảo an ở những điểm nóng. Trước những cái tên nổi tiếng như Wagner của Nga hay Blackwater của Mỹ, Trung Quốc cũng có những tổ chức an ninh tư nhân riêng nhưng cách thức hoạt động và nhiệm vụ thực hiện có những khác biệt so với các tổ chức an ninh tư nhân của hai siêu cường trên. Với quá trình triển khai sáng kiến BRI rộng rãi vai trò của các tổ chức an ninh tư nhân với Trung Quốc đương đại thể hiện ra sao? Xu hướng phát triển trong tương lai của những tổ chức này như thế nào? Continue reading “Triển vọng phát triển của các tổ chức an ninh tư nhân Trung Quốc”

30/03/1836: Quân đội Mexico xử tử 417 nghĩa quân Texas tại Goliad

Nguồn: Mexican army executes 417 Texas revolutionaries at Goliad, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1836, trong một bước lùi thảm hại cho những người Texas chống lại chế độ của Santa Anna, quân đội Mexico đã đánh bại và xử tử 417 nghĩa quân Texas tại Goliad.

Sau khi đã quen với việc được hưởng quyền tự trị đáng kể trước các nhà cầm quyền Mexico, nhiều người định cư Texas gốc Anh đã dần trở nên lo ngại khi Antonio Lopez de Santa Anna tự xưng là nhà độc tài của Mexico vào năm 1835. Santa Anna ngay lập tức áp đặt thiết quân luật và cố gắng giải trừ vũ khí ở Texas. Tuy nhiên, động thái này chỉ đơn giản là châm thêm dầu vào ngọn lửa kháng chiến của người Texas. Continue reading “30/03/1836: Quân đội Mexico xử tử 417 nghĩa quân Texas tại Goliad”

Nghệ thuật quân sự độc đáo dưới thời Lê sơ

Tác giả: Mai Viết Nhân

Nhà Lê sơ được sử cũ nhắc đến như thời kỳ hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam, dưới thời vua Lê Thái Tổ và Lê Thái Tông càng thấy rõ hơn điều ấy. Riêng công tác biên phòng, nhà Lê đã có cái nhìn sâu sắc: “Biên phòng hảo vị trù phương lược/ Xã tắc ưng tu kế cửu an”. Tư tưởng vĩ đại ấy không chỉ khắc trên đá núi miền biên cương Tây Bắc mà đã trao truyền và khảm sâu vào nhận thức và lý trí của các thế hệ mai sau. Sức mạnh của nhân dân dưới thời Lê sơ được chú trọng hơn bao giờ hết, đặc sắc nhất là nghệ thuật quân sự “Lấy dân làm gốc”. Continue reading “Nghệ thuật quân sự độc đáo dưới thời Lê sơ”

Mỹ cần quản lý vũ khí hạt nhân chặt chẽ hơn khi có một tổng thống bất ổn

Nguồn: Adam Mount, “There’s Nothing Between an Unstable President and the Nuclear Button,” Foreign Policy, 18/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Đã đến lúc phải thiết lập các khung pháp lý để ngăn chặn thảm họa.

Trong dấu hiệu mới nhất cho thấy niềm đam mê sử dụng vũ khí hạt nhân của mình, vào tháng 1, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nói với đám đông rằng một trong những lý do khiến ông cần quyền miễn trừ là để không bị truy tố vì sử dụng vũ khí hạt nhân tại một thành phố, giống như cựu Tổng thống Harry Truman đã làm với Hiroshima và Nagasaki.

Khi Trump đang trên đường trở thành ứng viên tổng thống của Đảng Cộng hòa, đã đến lúc phải đảm bảo rằng không tổng thống nào có thể cho phép tiến hành một cuộc tấn công hạt nhân không cần thiết hoặc bất hợp pháp. Continue reading “Mỹ cần quản lý vũ khí hạt nhân chặt chẽ hơn khi có một tổng thống bất ổn”

Thế giới hôm nay: 29/03/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Sam Bankman-Fried bị kết án 25 năm tù vì lừa đảo khách hàng và nhà đầu tư của sàn giao dịch tiền điện tử FTX. Ông nói trước toà tại New York rằng ông đã đưa ra “một loạt quyết định tồi tệ” nhưng vẫn khẳng định FTX có thể trả lại hàng tỷ đô la mà họ nợ khách hàng. Các công tố viên gọi vụ án này là “một trong những vụ lừa đảo tài chính lớn nhất” trong lịch sử nước Mỹ. Vị vua tiền điện tử buộc bảy tội danh vào tháng 11.

Nga tuyên bố có bằng chứng liên hệ vụ tấn công khủng bố khiến hơn 140 người thiệt mạng ở Moscow vào tuần trước với “những người theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine.” Các nhà điều tra Nga cho biết những kẻ tấn công đã nhận tiền mặt và tiền điện tử từ Ukraine, và cho biết một nghi phạm “có liên quan đến tài trợ” cho vụ thảm sát đã bị bắt giữ. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cố gắng ám chỉ Ukraine ngay cả sau khi Nhà nước Hồi giáo tuyên bố nhận trách nhiệm. Continue reading “Thế giới hôm nay: 29/03/2024”

Trung Quốc bẻ cong lịch sử có chọn lọc để phục vụ tham vọng lãnh thổ

Nguồn: Frederik Kelter, “China Is Selectively Bending History to Suit Its Territorial Ambitions,” Foreign Policy, 18/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc Bắc Kinh không sẵn lòng từ bỏ một số yêu sách cụ thể cho thấy còn nhiều mối đe dọa khác ngoài mong muốn đảo ngược những tổn thất lãnh thổ trong quá khứ.

Tại vùng nước ở Biển Đông, tàu hải cảnh Trung Quốc đã nhiều lần đụng độ với tàu Philippines. Trên bầu trời Eo biển Đài Loan, máy bay chiến đấu Trung Quốc liên tục thách thức các máy bay chiến đấu của Đài Loan. Còn tại các thung lũng của Dãy Himalaya, quân đội Trung Quốc đã giao tranh với lính canh Ấn Độ. Continue reading “Trung Quốc bẻ cong lịch sử có chọn lọc để phục vụ tham vọng lãnh thổ”

28/03/1862: Trận Đèo Glorieta trong Nội chiến Mỹ

Nguồn: Union forces halt Confederates at Battle of Glorieta Pass, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1862, lực lượng Liên minh miền Bắc đã ngăn chặn cuộc xâm lược của Hợp bang miền Nam vào Lãnh thổ New Mexico sau khi đẩy lùi quân nổi dậy tại Đèo Glorieta.

Trận đánh này là một phần trong một chiến dịch rộng lớn hơn của quân miền Nam, nhằm chiếm New Mexico và các vùng khác ở miền tây nước Mỹ. Chiến thắng sẽ giúp phe Hợp bang giành được phần lãnh thổ mà họ cho là thuộc về họ một cách hợp pháp, nhưng đã bị từ chối bởi các thỏa hiệp chính trị được thực hiện trước Nội chiến Mỹ. Hơn nữa, quân miền Nam đang thiếu tiền mặt có thể sử dụng các mỏ ở miền tây để lấp đầy kho bạc của mình.  Continue reading “28/03/1862: Trận Đèo Glorieta trong Nội chiến Mỹ”

Thế giới hôm nay: 28/03/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Truyền thông địa phương ở Israel đưa tin 4 người, bao gồm cả người thân của một con tin Israel bị giam ở Gaza, đã bị bắt trong một cuộc biểu tình ở Tel Aviv. Những người biểu tình tụ tập bên ngoài trụ sở quân đội sau khi cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas đổ vỡ hôm thứ Ba. Các nhà đàm phán đã cố gắng đạt được một thỏa thuận thả 40 trong số 130 con tin còn lại bị Hamas bắt giữ trong cuộc tấn công ngày 7 tháng 10.

Các quan chức Mỹ đã lấy được hộp đen từ Dali, con tàu container vừa đâm vào cầu Francis Scott Key ở cảng Baltimore. Lực lượng cứu hộ vẫn tiếp tục đào bới đống đổ nát của cây cầu để tìm thi thể của 6 người được cho là đã thiệt mạng trong vụ tai nạn. Vụ sập cầu sẽ để lại hậu quả lớn, khi cảng Baltimore xử lý khoảng 80 tỷ USD hàng hóa nước ngoài vào năm ngoái. Continue reading “Thế giới hôm nay: 28/03/2024”