Nguồn: “U.S. Ambassador in Saigon warns that situation is worsening“, History.com, truy cập ngày 15/09/2015.
Biên dịch và Hiệu đính: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
Vào ngày này năm 1960, trong một bức điện gửi Ngoại trưởng Christian A. Herter, Đại sứ Hoa Kỳ tại Sài Gòn Elbridge Durbrow phân tích hai mối đe dọa riêng biệt nhưng có liên quan đến nhau đối với chế độ Ngô Đình Diệm, đó là mối nguy từ các cuộc biểu tình hoặc đảo chính, chủ yếu là có nguồn gốc “phi cộng sản”; và sự nguy hiểm của việc Việt Cộng mở rộng dần dần sự kiểm soát đối với các vùng nông thôn.
Durbrow giải thích rằng bất kỳ cuộc đảo chính nào sẽ được thúc đẩy một phần bởi “mong muốn chân thành ngăn chặn lực lượng Cộng sản chiếm quyền kiểm soát toàn bộ Việt Nam”. Ông nói tới các phương pháp Diệm có thể sử dụng để giảm thiểu hai mối đe dọa, bao gồm cho em trai mình là Ngô Đình Nhu (chỉ huy lực lượng cảnh sát mật) ra nước ngoài và cải thiện quan hệ với nông dân.
Ông kết thúc bức điện bằng tuyên bố: “Nếu vị thế của Diệm ở trong nước vẫn tiếp tục xấu đi do không thể áp dụng các biện pháp chính trị, tâm lý, kinh tế và an ninh, thì chính phủ Mỹ có thể bắt đầu cần xem xét các phương hướng hành động và nhân vật lãnh đạo thay thế để đạt được mục tiêu của chúng ta”.
Tổng thống Kennedy và chính quyền của ông đã phải đối mặt với một tình thế khó khăn. Tổng thống Diệm đã kiên quyết chống Cộng, nhưng ông lại phản kháng trước bất kỳ cuộc cải cách nào vốn có thể giúp ông giành được sự ủng hộ nhiều hơn từ người dân Nam Việt Nam. Cuối cùng, chính quyền Kennedy cho rằng Diệm sẽ không bao giờ tiến hành những thay đổi cần thiết và sau đó đã cho phép một nhóm tướng lĩnh bất đồng chính kiến Nam Việt Nam biết rằng Hoa Kỳ sẽ không phản đối một cuộc đảo chính để lật đổ Diệm.
Trong quá trình diễn ra cuộc đảo chính vào ngày 01 tháng 11 năm 1963, Diệm và em trai của ông đã bị sát hại. Một thời gian bất ổn chính trị xảy ra sau đó khi chính phủ Sài Gòn được thay đổi liên tục.
Hình: Taxi ở Sài Gòn khoảng năm 1960.
