Thế giới hôm nay: 29/09/2021

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen thông báo với Quốc hội rằng chính phủ liên bang sẽ không thể đảm bảo các nghĩa vụ tài chính từ ngày 18 tháng 10. Các nhà lập pháp có thể khiến chính phủ vỡ nợ nếu không gia hạn ngân sách và đình chỉ “trần nợ” – điều mà Thượng viện đã không thực hiện được hôm thứ Hai. Cả bà Yellen lẫn Chủ tịch Fed Jerome Powell khi ra điều trần hôm thứ Ba đều thúc giục Quốc hội hành động.

Trong cuộc điều trần tại Thượng viện, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ Mark Milley đã bảo vệ quyết định gọi điện cho người đồng cấp Trung Quốc, trong đó ông cam kết tổng thống Donald Trump sẽ không tấn công Trung Quốc. Các cuộc điện thoại này trở thành tâm điểm vì chúng được tiến hành mà không tham khảo ông Trump. Tướng Milley cho biết trong hai cuộc gọi có một do bộ trưởng quốc phòng chỉ đạo, và một đã được nhiều người khác biết trước. Continue reading “Thế giới hôm nay: 29/09/2021”

Cái chết kỳ lạ của nền dân chủ Mỹ

Nguồn: Martin Wolf, “The strange death of American democracy”, Financial Times, 29/9/2021.

Biên dịch: Trần Hùng

“Chủ nghĩa ‘Caesar’ của Mỹ giờ đã trở thành nguy cơ hiện hữu”. Tôi đã viết dòng này vào tháng 3 năm 2016, thậm chí trước khi Donald Trump trở thành ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa. Hiện nay, việc biến chế độ dân chủ cộng hòa thành chế độ chuyên quyền đã tiến những bước xa. Đến năm 2024, xu hướng này có thể không thể đảo ngược. Nếu điều này thực sự xảy ra, nó sẽ thay đổi hầu hết mọi thứ trên thế giới. Continue reading “Cái chết kỳ lạ của nền dân chủ Mỹ”

28/09/1928: Alexander Fleming tìm ra Penicillin

Nguồn: Penicillin discovered by Sir Alexander Fleming, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1928, Sir Alexander Fleming – lúc bấy giờ còn là một nhà vi khuẩn học trẻ tuổi – đã tình cờ phát hiện điều sẽ trở thành một trong những phát triển vĩ đại của y học hiện đại. Sau khi để một đĩa vi khuẩn tụ cầu (staphylococcus) bên ngoài mà không đậy lại, Fleming nhận thấy rằng một loại nấm mốc rơi vào đĩa nuôi cấy đã giết chết nhiều cá thể vi khuẩn. Ông sớm xác định loại nấm mốc đó là penicillium notatum, tương tự như loại được tìm thấy trên bánh mì. Continue reading “28/09/1928: Alexander Fleming tìm ra Penicillin”

Thế giới hôm nay: 28/09/2021

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Đảng Xanh và Đảng Dân chủ Tự do – hai đảng sẽ nắm quyền quyết định cuộc bầu cử liên bang Đức – cho biết sẽ tổ chức đàm phán trước khi gặp gỡ hai đảng lớn đang muốn lôi kéo họ. Trước đó đảng Dân chủ Xã hội thiên tả đã thắng sít sao Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo trung hữu. Cả hai đều cho biết sẽ cố gắng thành lập chính phủ. Song Đảng Xanh và Đảng Dân chủ Tự do bất đồng quan điểm về thuế và năng lượng tái tạo, và do đó cần quyết định xem liệu có thể làm việc cùng nhau hay không.

Instagram, nền tảng truyền thông xã hội do Facebook sở hữu, đã tạm dừng phát triển phiên bản dành cho trẻ em dưới 13 tuổi. Phiên bản “trẻ em” không quảng cáo nếu ra đời sẽ cho phép cha mẹ giám sát quá trình duyệt web của con cái. Instagram cũng cho biết sẽ giải quyết vấn đề người dùng trước tuổi vị thành niên khai man tuổi khi tạo tài khoản. Song những người phản đối nói làm vậy sẽ gây ra thói quen trực tuyến không lành mạnh ở giới trẻ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 28/09/2021”

Người Trung Quốc sùng bái và thách thức quyền lực

Tác giả: Trần Chính Cẩm (Trung Quốc)[1] | Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Tô tem của người Trung Quốc là Rồng, mà rồng là sinh vật căn bản không tồn tại, nó chỉ là một vật tượng trưng. Tượng trưng gì thế? Trả lời: Quyền lực!

Ngày 14 tháng 3 năm 2018, Viện Kiểm sát khu vực Đài Bắc [Đài Loan] tuyên bố Mã Anh Cửu “chứng cứ phạm tội rõ ràng”, sẽ bị khởi tố.[2] Như vậy Mã Anh Cửu trở thành vị lãnh đạo thứ ba của Đài Loan sau khi mãn nhiệm bị khởi tố, tiếp sau Lý Đăng Huy và Trần Thuỷ Biển.

Thế nhưng Đài Loan sau ngày thực hành bầu cử dân chủ chỉ có ba vị lãnh đạo này mãn nhiệm. Continue reading “Người Trung Quốc sùng bái và thách thức quyền lực”

Thế giới hôm nay: 27/09/2021

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Kết quả hai cuộc thăm dò ​​cho thấy hai đảng lớn nhất Đức mỗi bên thắng khoảng 25% số phiếu trong cuộc bầu cử liên bang Đức. Cuộc bầu cử cũng sẽ khép lại 16 năm làm thủ tướng của Angela Merkel. Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo trung hữu của bà, do Armin Laschet lãnh đạo, thua sít sao Đảng Dân chủ Xã hội trung tả của Olaf Scholz. Vì vậy họ sẽ cần nhiều thời gian đàm phán thành lập chính phủ liên hiệp với các phe nhỏ hơn, trong khi bà Merkel tiếp tục tạm quyền.

Người dân Thụy Sĩ bỏ phiếu áp đảo 64% ủng hộ hôn nhân đồng giới trong cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc, với cả những bang bảo thủ nhất cũng ủng hộ quyền hôn nhân bình đẳng. Việc các cặp đồng tính ở cùng nhau đã là hợp pháp từ năm 2007, song những cặp vợ chồng này gặp khó khăn khi muốn nhận con nuôi và nhập quốc tịch cho bạn đời là người nước ngoài. Continue reading “Thế giới hôm nay: 27/09/2021”

Lý do thực sự Australia hủy thỏa thuận tàu ngầm với Pháp

Nguồn: Ian Lloyd Neubauer, “Australia owes France nothing”, Nikkei Asia, 25/09/2021.

Biên dịch: Phan Nguyên

Phản bội. Gian dối. Một cú đâm sau lưng. Một sự bội tín.

Đây chỉ là một vài trong những cách đầy màu sắc mà các quan chức Pháp đã dùng để mô tả quyết định của Australia trong việc hủy bỏ thỏa thuận để đóng 12 tàu ngầm chạy bằng năng lượng thông thường hồi năm 2016, thay vào đó bằng ít nhất 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân do Mỹ và Anh cung cấp.

Bề ngoài, sự phẫn nộ của Pháp – thể hiện qua việc Tổng thống Emmanuel Macron triệu hồi các đại sứ của mình ở Úc và Mỹ – dường như là chính đáng. Rốt cuộc, đã thỏa thuận là thỏa thuận. Continue reading “Lý do thực sự Australia hủy thỏa thuận tàu ngầm với Pháp”

26/09/1888: Ngày sinh T.S. Eliot

Nguồn: T.S. Eliot is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1888, nhà thơ T.S. Eliot đã chào đời tại St. Louis, Missouri. Eliot xuất thân từ một dòng họ danh giá, một trong các tổ tiên của ông đã đến Boston vào năm 1670 trong khi một người khác chính là nhà sáng lập Đại học Washington ở St. Louis. Cha của Eliot là một doanh nhân, còn mẹ của ông thì luôn tích cực tham gia vào các tổ chức từ thiện địa phương.

Eliot có một bằng cử nhân tại Harvard, sau đó chuyển đến học tại trường Sorbonne, rồi trở lại Harvard để học tiếng Phạn (Sanskrit), và cuối cùng đến học tại Oxford. Sau khi gặp gỡ nhà thơ và người bạn tri kỷ Ezra Pound, Eliot chuyển đến sinh sống tại Anh. Năm 1915, ông kết hôn với Vivian Haigh-Wood, nhưng cuộc hôn nhân giữa họ không hạnh phúc, một phần do tinh thần của bà không ổn định. Bà qua đời trong một viện tâm thần vào năm 1947. Continue reading “26/09/1888: Ngày sinh T.S. Eliot”

Minh Thái Tông hỏi tội Hồ Quý Ly tiếm ngôi nhà Trần

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Về điều thứ 6 liên quan đến việc Tôn thất nhà Trần là Trần Thiên Bình được Tuyên ủy sứ Lão Qua dẫn đến triều đình Trung Quốc, tố cáo với Minh Thái Tông họ Hồ cướp ngôi:

“Ngày 28 tháng 8 năm Vĩnh Lạc thứ 2 [2/10/1404], Quân dân Tuyên ủy sứ Lão Qua Đao Tuyến Ngạt sai sứ hộ tống cháu nội Vương An Nam cũ là Trần Thiên Bình đến triều; tâu rằng: Continue reading “Minh Thái Tông hỏi tội Hồ Quý Ly tiếm ngôi nhà Trần”

25/09/1894: Tổng thống Cleveland ân xá cho các tín hữu Mặc Môn

Nguồn: Grover Cleveland pardons bigamists, adulterers, polygamists and unlawful cohabitants, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1894, Tổng thống Grover Cleveland đã ban hành một tuyên bố tổng thống nhằm ân xá cho nhóm tín đồ thuộc Giáo hội các Thánh hữu Ngày sau của Chúa Giêsu Kitô (còn được gọi là Giáo hội Mặc Môn), những người đã kết hôn theo chế độ đa thê hoặc chung sống theo những cách mà chính phủ Mỹ coi là bất hợp pháp. Ở thời điểm đó, và cho đến tận ngày nay, các cuộc hôn nhân giữa một nam và nhiều nữ; một nữ và nhiều nam; hoặc nhiều nam và nhiều nữ đều là bất hợp pháp trên đất Mỹ. Continue reading “25/09/1894: Tổng thống Cleveland ân xá cho các tín hữu Mặc Môn”

Nhật ký Bắc Kinh (12/03/2021): Cuộc họp báo tẻ nhạt của Lý Khắc Cường

Nguồn: Tetsushi Takahashi, Beijing Diary, Nikkei Asian Review, 03/2021.

Người dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Có lẽ nên mô tả Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (Nhân đại, tức Quốc hội) năm nay ở Bắc Kinh bằng cụm từ “trật tự có kế hoạch”. Phiên họp của cơ quan lập pháp này kéo dài bảy ngày – thường chỉ nhằm “đóng mộc” cho các chính sách của Đảng Cộng sản Trung Quốc – đã bế mạc vào thứ Năm (11/03/2021), sau khi thông qua một nghị quyết cải cách hệ thống bầu cử của Hồng Kông.

Một điểm rất nổi bật là sự sùng bái Tập Cận Bình. Trong lễ bế mạc, đồng minh thân cận của Tập, Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Nhân đại Lật Chiến Thư, đã kêu gọi các ủy viên đoàn kết quanh Trung ương Đảng với đồng chí Tập làm hạt nhân. Ngay lập tức Đại Lễ đường Nhân dân vỗ tay như sấm nổ. Continue reading “Nhật ký Bắc Kinh (12/03/2021): Cuộc họp báo tẻ nhạt của Lý Khắc Cường”

Chiến tranh Đông Dương: Vị đắng ngày trở về của lính Pháp

Tác giả: RFI phỏng vấn Michel Bodin

Sức mạnh quân sự -nếu có, và sức mạnh tài chính không đủ đem lại chiến thắng. Paris không còn khả năng giữ thuộc địa Đông Dương. Sau trận Điện Biên Phủ, hiệp định Genève tháng 7/1954 và chính thức là đến 1956, toàn bộ binh sĩ Pháp đã rời khỏi Đông Dương với vị đắng trong ngày trở về.

1945-1954, hơn 280.000 quân nhân Pháp thuộc các binh chủng Bộ Binh, Không Quân và Hải Quân đã hiện diện trên chiến trường Đông Dương. Ngày trở về họ đã được tiếp đón như thế nào và sau một cuộc chiến gần 10 năm, còn đọng lại gì từ những đợt hành quân ở Viễn Đông? Continue reading “Chiến tranh Đông Dương: Vị đắng ngày trở về của lính Pháp”

Về triết lý ngoại giao truyền thống Việt Nam

Tác giả: GS.TS. Vũ Dương Huân (Học viện Ngoại giao)

Chúng ta nghiên cứu khá nhiều về ngoại giao truyền thống của cha ông ta. Tuy nhiên, vấn đề triết lý ngoại giao truyền thống vẫn là một chủ đề nghiên cứu mới mẻ. Triết lý ngoại giao truyền thống là gì? Đâu là nội dung và cội nguồn của triết lý ngoại giao truyền thống Việt Nam? Đây là đề tài hấp dẫn. Trong bài viết này, chỉ xin trình bày một số nhận thức ban đầu, mong được chia sẻ.

1. Một số nhận thức chung về triết lý

 Triết lý là gì? Một câu hỏi mới nghe tưởng chừng rất đơn giản, ai cũng hiểu. Chúng ta thường được nghe những cụm từ đại loại như: Triết lý sống của ông ấy, bà ấy, hoặc triết lý của đạo Phật, triết lý phát triển, triết lý giáo dục, triết lý âm dương v.v… Song trên thực tế câu trả lời không đơn giản chút nào, rất phức tạp là đằng khác. Continue reading “Về triết lý ngoại giao truyền thống Việt Nam”

23/09/1846: Phát hiện Hải Vương Tinh

Nguồn: Planet Neptune is discovered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1846, từ Đài quan sát Berlin, nhà thiên văn học người Đức Johann Gottfried Galle đã phát hiện ra Hải Vương Tinh (Neptune).

Sự tồn tại của Hải Vương Tinh, hành tinh thứ tám tính từ Mặt Trời, được giả định bởi nhà thiên văn học người Pháp Urbain-Jean-Joseph Le Verrier, người đã tính toán vị trí gần đúng của hành tinh này bằng cách nghiên cứu những nhiễu loạn do trọng lực gây ra trong chuyển động của Thiên Vương Tinh. Continue reading “23/09/1846: Phát hiện Hải Vương Tinh”

Thế giới hôm nay: 23/09/2021

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ báo hiệu có thể “sớm” giảm mua trái phiếu, hiện ở mức 120 tỷ đô la một tháng – có lẽ vào kì họp tháng 11 tới. Một nửa ủy ban hoạch định chính sách của Fed đã thống nhất tăng lãi suất trong năm tới từ mức gần bằng 0 hiện tại. Ngoài ra ngân hàng cũng hạ dự báo tăng trưởng GDP năm nay của Mỹ xuống 5,9%, đồng thời nâng dự báo lạm phát lên 4,2%.

Pháp sẽ đưa đại sứ quay lại Mỹ vào tuần tới sau khi tổng thống hai nước điện đàm hòa giải. Hiệp ước quốc phòng mới Mỹ-Úc-Anh (AUKUS), vốn làm mất lòng Pháp, đáng lẽ được hưởng lợi từ “các cuộc tham vấn cởi mở giữa các đồng minh”, như lời tuyên bố chung – dù Joe Biden không xin lỗi. Hai nhà lãnh đạo sẽ gặp trực tiếp vào tháng tới. Continue reading “Thế giới hôm nay: 23/09/2021”

Giải mã đơn xin gia nhập CPTPP của Trung Quốc

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Analysis: China’s TPP bid follows carefully scripted 300-day plan”, Nikkei Asia, 23/09/2021.

Biên dịch: Trần Hùng

Vào tuần trước, việc Trung Quốc chính thức xin gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, trước đây gọi là TPP, đã khiến nhiều người bất ngờ, và được coi là một động thái đột ngột của chính quyền Chủ tịch Tập Cận Bình.

Nhưng các tài liệu xin gia nhập đã được đệ trình dựa trên một kế hoạch được lên kịch bản cẩn thận bắt đầu từ hơn 300 ngày trước.

Dù một số người đã gạt bỏ khả năng Trung Quốc được gia nhập sớm do có nhiều rào cản mà Bắc Kinh sẽ phải vượt qua để đáp ứng các tiêu chí của TPP, nhưng nếu Trung Quốc được tham gia, họ sẽ làm thay đổi động lực của hiệp định thương mại này. Continue reading “Giải mã đơn xin gia nhập CPTPP của Trung Quốc”

Thế giới hôm nay: 22/09/2021

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Câu lạc bộ các nước giàu OECD đã nâng dự báo lạm phát. Lạm phát giá tiêu dùng ở các nước G20 được dự báo sẽ đạt 4,5% trong quý bốn, do chi phí vận chuyển và giá hàng hóa tăng, rồi giảm còn 3,5% vào cuối năm 2022. Song tổ chức này cũng nói “cần thiết” duy trì các chính sách hỗ trợ vĩ mô cho đến khi trở lại bình thường và thị trường lao động phục hồi.

Kết quả sơ bộ từ cuộc bầu cử quốc hội Canada cho thấy Đảng Tự do của Thủ tướng Justin Trudeau thắng được nhiều ghế nhất— nhưng không đủ đạt đa số. Kết quả này không khác gì chính phủ thiểu số của ông Trudeau trước khi ông kêu gọi tổ chức bầu cử sớm hai năm so với kế hoạch. Hầu hết người dân Canada coi bầu sớm là không cần thiết, đặc biệt là ngay giữa đại dịch. Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/09/2021”

Rủi ro hệ thống đối với Trung Quốc nếu Evergrande sụp đổ là gì?

Nguồn: “What are the systemic risks of an Evergrande collapse?”, The Economist, 21/09/2021.

Biên dịch: Phan Nguyên

Các nhà quản lý tài chính của Trung Quốc đang mài giũa một kỹ năng mới: “cho vỡ nợ theo nguyên tắc thị trường” — tức rời thị trường một cách có trật tự và tái cấu trúc lành mạnh cho các công ty đang gặp khó khăn. Thuật ngữ này đã xuất hiện trong các tài liệu của chính phủ và các phương tiện truyền thông địa phương gần đây khi các cơ quan quản lý trở nên thành thạo trong việc quản lý các vụ vỡ nợ lớn hơn, thường xuyên hơn và phức tạp hơn. Họ đã có một số thành công. Evergrande, một công ty phát triển bất động sản khổng lồ của Trung Quốc đang trên bờ vực sụp đổ, đang chứng tỏ mình là một trường hợp đặc biệt. Continue reading “Rủi ro hệ thống đối với Trung Quốc nếu Evergrande sụp đổ là gì?”

21/09/1780: Tướng Mỹ Benedict Arnold phạm tội phản quốc

Nguồn: Benedict Arnold commits treason, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1780, trong Cách mạng Mỹ, Tướng Mỹ Benedict Arnold đã gặp Thiếu tá Anh John Andre để bàn về việc giao West Point cho người Anh, đổi lại lời hứa về một khoản tiền thưởng lớn và một vị trí cấp cao trong quân đội Anh. Âm mưu đã bị phanh phui, và Arnold từ một cựu anh hùng của Mỹ trở thành kẻ có tên gọi đồng nghĩa với từ “kẻ phản bội.”

Arnold sinh ra trong một gia đình danh giá ở Norwich, Connecticut, vào ngày 14/01/1741. Ông theo học nghề bào chế thuốc, nhưng sau lại gia nhập lực lượng dân quân trong Chiến tranh Pháp – Người Mỹ bản địa (1754-1763). Sau đó, ông trở thành một thương nhân thành công và gia nhập Quân đội Lục địa khi Chiến tranh Cách mạng nổ ra giữa Vương quốc Anh và 13 thuộc địa của Mỹ vào năm 1775. Khi cuộc chiến kết thúc vào năm 1783, các thuộc địa đã giành được độc lập từ Anh và thành lập một quốc gia mới, Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Continue reading “21/09/1780: Tướng Mỹ Benedict Arnold phạm tội phản quốc”

Thế giới hôm nay: 21/09/2021

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Chỉ số S&P 500 đóng cửa giảm 1,7% vào thứ Hai, sau khi thị trường châu Á và châu Âu đua nhau bán tháo. Nhà đầu tư lo ngại cuộc khủng hoảng thanh khoản tại hãng bất động sản khổng lồ của Trung Quốc Evergrande, với các khoản nợ khoảng 300 tỷ USD, có thể lan rộng hơn. Chỉ số Hang Seng Hồng Kông đóng cửa giảm 3,3%, mức thấp nhất trong vài tháng qua.

Chính quyền Biden sẽ cho phép các du khách đã tiêm phòng từ châu Âu, Anh, và Trung Quốc nhập cảnh vào Mỹ từ tháng 11, qua đó chấm dứt nhiều lệnh cấm có từ đầu đại dịch. EU và Anh tức giận vì đã mở cửa cho người Mỹ có vắc-xin từ vài tháng trước, song Mỹ không đáp lễ. Quy định mới yêu cầu hành khách xét nghiệm âm tính với covid-19 trong vòng ba ngày trước lúc khởi hành. Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/09/2021”