13/02/1689: William và Mary trở thành Vua và Nữ hoàng Anh

Nguồn: William and Mary proclaimed joint sovereigns of Britain, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1689, sau Cách mạng Vinh quang, còn gọi là Cách mạng Không đổ máu, Mary, con gái của nhà vua bị lật đổ, đã cùng chồng là William xứ Orange tuyên bố trở thành Nhà vua và Nữ hoàng, cùng nhau trị vì Vương quốc Anh theo Tuyên ngôn Nhân quyền (Bill of Rights) của Anh năm 1689.

Năm 1677, William, hoàng tử Hà Lan, kết hôn với Mary, con gái của nhà vua tương lai James II. Sau khi James lên ngôi tại Anh năm 1685, người con rể William – vốn là người theo đạo Tin Lành – đã giữ liên hệ mật thiết với phe đối lập của vua James II, người vốn theo Công giáo. Năm 1688, khi hoàng tử James Francis Edward Stuart – người kế vị vua cha James – ra đời, bảy thành viên cấp cao của Nghị Viện liền cho mời William và Mary đến Anh. Continue reading “13/02/1689: William và Mary trở thành Vua và Nữ hoàng Anh”

12/02/2002: Slobodan Milosevic ra tòa vì tội ác chiến tranh

Nguồn: Milosevic goes on trial for war crimes, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2002, cựu Tổng thống Nam Tư, Slobodan Milosevic, đã phải ra trước Toà án Công lý Quốc tế (La Haye, Hà Lan) để bị xét xử vì tội diệt chủng và tội ác chiến tranh ở Bosnia, Croatia và Kosovo. Milosevic tự làm luật sư bào chữa cho mình trong phần lớn quá trình xét xử. Tuy nhiên, vụ án đã kết thúc mà không cần bản án nào, vì vào ngày 11/03/2006, “gã đồ tể vùng Balkan” được tìm thấy đã chết ở tuổi 64 vì một cơn đau tim ngay trong nhà tù.

Vào ngày 31/01/1946, Nam Tư (gồm Croatia, Montenegro, Slovenia, Serbia, Bosnia-Herzegovina và Macedonia) trở thành một nước cộng hòa liên bang, đứng đầu là lãnh tụ cộng sản Nguyên soái Tito. Tito qua đời vào tháng 05/1980 và Nam Tư, cùng với chủ nghĩa cộng sản, đã hoàn toàn sụp đổ chỉ trong vòng 10 năm tiếp theo. Continue reading “12/02/2002: Slobodan Milosevic ra tòa vì tội ác chiến tranh”

11/02/1778: Voltaire trở về quê nhà


Nguồn: Voltaire is welcomed home, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1778, khoảng 300 người đã đến chào mừng Voltaire khi ông trở lại Paris. Trước đó, ông đã sống lưu vong trong vòng 28 năm.

Voltaire sinh năm 1694, tên thật là Francois-Marie Arouet, trong một gia đình trung lưu ở Paris. Thời niên thiếu, ông theo học ngành luật, nhưng lại bỏ ngang để trở thành một nhà viết kịch. Voltaire làm nên tên tuổi của mình nhờ các tác phẩm bi kịch kinh điển. Ngoài ra, ông cũng sáng tác thơ. Năm 1717, ông bị bắt vì viết bài thơ trào phúng La Henriade – thiên anh hùng ca lên án chính trị và tôn giáo. Nhà thơ đã bị trừng phạt bằng án tù gần một năm trong ngục Bastille. Continue reading “11/02/1778: Voltaire trở về quê nhà”

10/02/1962: Liên Xô trao đổi tù nhân gián điệp với Mỹ

Nguồn: Soviets exchange American for captured Russian spy, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1962, Francis Gary Powers, phi công người Mỹ bị bắn rơi ở Liên Xô khi đang lái máy bay do thám của CIA vào năm 1960, đã được phía Liên Xô trao trả. Đổi lại, người Mỹ cũng sẽ thả một điệp viên Nga. Cuộc trao đổi tù nhân này đã kết thúc một trong những sự kiện kịch tính nhất của Chiến tranh Lạnh.

Francis Gary Powers từng là một phi công thuộc đội máy bay do thám U-2 của Mỹ vào cuối thập niên 1950. Từng được cho là “bất khả xâm phạm” trước hệ thống phòng không của Liên Xô, các máy bay U-2 đã thực hiện rất nhiều nhiệm vụ chụp ảnh căn cứ quân sự tại Nga. Ngày 01/05/1960, chiếc U-2 của Powers bị tên lửa Liên Xô bắn hạ. Powers đáng lẽ đã phải kích hoạt hệ thống tự hủy của máy bay (rồi tự tử bằng thuốc độc của CIA,) nhưng ông đã bị bắt giữ cùng toàn bộ phần còn lại của chiếc máy bay. Continue reading “10/02/1962: Liên Xô trao đổi tù nhân gián điệp với Mỹ”

09/02/1918: Ukraine ký hòa ước với Liên minh Trung tâm

Nguồn: Ukraine signs peace treaty with Central Powers, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1918, lúc 2 giờ sáng tại Berlin, hòa ước đầu tiên của Thế chiến I đã được ký khi Ukraine – đất nước vừa mới tuyên bố độc lập –chính thức chấp nhận hòa hoãn với phe Liên minh Trung tâm.

Theo nội dung hòa ước, Liên minh Trung tâm (gồm chính phủ các nước Áo-Hung, Bulgaria, Đức và Thổ Nhĩ Kỳ) sẽ chính thức công nhận nền độc lập của Ukraine khỏi Nga. Họ cũng đồng ý viện trợ và bảo vệ quân sự cho Ukraine trước lực lượng Bolshevik đang xâm chiếm lãnh thổ nước này. Đổi lại, Cộng hòa Ukraine sẽ cung cấp 100 triệu tấn thực phẩm đến Đức. Continue reading “09/02/1918: Ukraine ký hòa ước với Liên minh Trung tâm”

08/02/1887: Tổng thống Cleveland ký ban hành Đạo luật Dawes

Nguồn: Cleveland signs devastating Dawes Act into law, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1887, Tổng thống Grover Cleveland đã ký ban hành Đạo luật Dawes Severalty, cho phép chính phủ phân chia đất đai tại các khu dành riêng cho người bản địa (da đỏ) Mỹ thành nhiều phần nhỏ và chia lại cho từng cá nhân trong bộ lạc. Đạo luật này cũng được gọi là Luật Phân Đất (General Allotment Act) vì nó làm thay đổi tư cách pháp lý của người Mỹ bản địa, từ các thành viên của bộ lạc trở thành các cá nhân chịu sự điều chỉnh của luật liên bang. Ngoài ra, việc giải tán nhiều bộ lạc cũng đã gây ra một cú sốc lớn lên chủ quyền bộ lạc.

Mục đích của Cleveland là nhằm khuyến khích người Mỹ bản địa hòa nhập vào nền văn hóa nông nghiệp Mỹ. Cleveland – người đã từng nói rằng: dù người dân ủng hộ chính phủ, chính phủ không nên hỗ trợ người dân – là người đứng đầu một chính phủ cải cách xã hội, nhưng vẫn còn bảo thủ về tài chính và không tin vào việc phân phát phúc lợi. Continue reading “08/02/1887: Tổng thống Cleveland ký ban hành Đạo luật Dawes”

07/02/1965: Máy bay Mỹ tấn công trả đũa Bắc Việt Nam

Nguồn: U.S. jets conduct retaliatory raids, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1965, trong một phần của Chiến dịch Hỏa Tiêu (Operation Flaming Dart), 49 máy bay phản lực của Hải quân Mỹ từ hai tàu sân bay Coral Sea và Hancock thuộc Hạm đội 7 đã thả bom và bắn tên lửa vào các doanh trại và các trạm dừng chân tại Đồng Hới – một khu huấn luyện du kích ở miền Bắc Việt Nam. Sau đó, được hộ tống bởi các máy bay phản lực của Mỹ, máy bay ném bom của quân đội miền Nam cũng đã tấn công vào trung tâm thông tin liên lạc quân sự của miền Bắc.

Đây là đòn trả đũa cho đợt tấn công của phe cộng sản vào Trại Holloway và Sân bay Pleiku ở Tây Nguyên, khiến 8 lính Mỹ thiệt mạng, 109 người khác bị thương, và 20 máy bay bị hư hỏng hoặc bị phá hủy hoàn toàn. Continue reading “07/02/1965: Máy bay Mỹ tấn công trả đũa Bắc Việt Nam”

06/02/1985: Học thuyết Reagan được công bố

Nguồn: The “Reagan Doctrine” is announced, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1985, trong Thông điệp Liên bang, Tổng thống Mỹ Ronald Reagan đã nêu ra một số khái niệm quan trọng trong chính sách đối ngoại của mình và tạo nên cái được gọi là Học thuyết Reagan (Reagan Doctrine.) Học thuyết này đã trở thành nền tảng cho sự ủng hộ của chính quyền Reagan dành cho “các chiến binh vì tự do” (freedom fighters) trên toàn cầu.

Reagan bắt đầu bình luận về chính sách đối ngoại của mình bằng một tuyên bố mạnh mẽ: “Tự do không phải là đặc quyền của một vài người được chọn; đó là quyền phổ quát của tất cả những ai là con Thiên Chúa.” Nhiệm vụ của nước Mỹ là nuôi dưỡng và bảo vệ tự do và dân chủ. Cụ thể hơn, Reagan tuyên bố rằng, “Chúng ta phải ủng hộ các đồng minh dân chủ của mình. Chúng ta không được phá vỡ niềm tin của những người đang mạo hiểm cuộc sống của họ – ở mọi châu lục, từ Afghanistan tới Nicaragua – để chống lại những đợt xâm lược do Liên Xô hỗ trợ và để bảo vệ những quyền mà chúng ta đã có từ khi sinh ra.” Ông kết luận: “Hỗ trợ cho các chiến binh tự do chính là tự phòng thủ.” Continue reading “06/02/1985: Học thuyết Reagan được công bố”

05/02/1960: Việt Nam CH yêu cầu Mỹ tăng viện trợ

Nguồn: South Vietnam requests more support, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1960, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã yêu cầu Washington tăng gấp đôi số sĩ quan thuộc Phái bộ Cố vấn Quân sự Hoa Kỳ tại Việt Nam (Military Assistance and Advisory Group, MAAG-Vietnam), từ 342 lên 685 người.

Nhóm cố vấn này được thành lập vào ngày 01/11/1955 để hỗ trợ về quân sự cho miền Nam Việt Nam. Nó đã thay thế cho Phái bộ Cố vấn Quân sự Hoa Kỳ tại Đông Dương (MAAG-Indochina), vốn đã và đang cung cấp viện trợ quân sự cho “lực lượng của Pháp và các nước liên quan ở Đông Dương” (là Campuchia, Lào và Việt Nam) theo mệnh lệnh của Tổng thống Harry S. Truman vào ngày 27/06/1950. Continue reading “05/02/1960: Việt Nam CH yêu cầu Mỹ tăng viện trợ”

04/02/1789: Cử tri Đoàn nhất trí bầu Washington làm Tổng thống

Nguồn: Washington unanimously elected by Electoral College to first and second terms, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1789, George Washington trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên và duy nhất giành được toàn bộ phiếu Cử tri Đoàn. Ông đã lập lại kỳ tích này trong lần tranh cử thứ hai vào năm 1792.

Nét đặc trưng trong bầu cử Tổng thống Mỹ ở thời kỳ đầu là dù Washington đã chiến thắng tuyệt đối trong kỳ bầu cử thì vẫn có một “người về thứ hai” là John Adams, người giữ chức Phó Tổng thống trong cả hai nhiệm kỳ của Washington. Thành viên Cử tri Đoàn bấy giờ phải bỏ phiếu để chọn ra hai lựa chọn cho vị trí Tổng thống. Mỗi người trong số họ đều bỏ hai phiếu mà không cần phân biệt giữa vị trí Tổng thống và Phó Tổng thống. Washington đã nhận được phiếu từ tất cả các đại cử tri, do đó ông được xem là thắng tuyệt đối. Ngoài ra, trong số những người khác có tên trên phiếu bầu của đại cử tri, Adams là người được nhiều phiếu nhất và trở thành Phó Tổng thống. Continue reading “04/02/1789: Cử tri Đoàn nhất trí bầu Washington làm Tổng thống”

03/02/1950: Bắt điệp viên tiết lộ về bom nguyên tử cho Liên Xô

Nguồn: Klaus Fuchs arrested for passing atomic bomb information to Soviets, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1950, Klaus Fuchs, một nhà khoa học Anh sinh ra ở Đức, người đã giúp phát triển bom nguyên tử, đã bị bắt tại Anh vì tội tiết lộ các thông tin tuyệt mật về vũ khí cho Liên Xô. Sự kiện này là khởi đầu cho hàng loạt vụ việc có liên quan đến một đường dây gián điệp, mà đỉnh điểm là vụ bắt giữ và xử tử Julius và Ethel Rosenberg.

Năm 1933, Fuchs và gia đình rời Đức để tránh sự khủng bố của Đảng Quốc xã. Họ đến Vương quốc Anh, nơi Fuchs giành được học vị Tiến sĩ Vật lý. Trong suốt Thế chiến II, chính phủ Anh đã sớm nhận ra khuynh hướng thiên tả của Fuchs và cha mình. Tuy nhiên, vì khả năng chuyên môn nên cuối cùng Fuchs vẫn được mời tham gia chương trình phát triển bom nguyên tử của Anh (Dự án “Tube Alloys.”) Continue reading “03/02/1950: Bắt điệp viên tiết lộ về bom nguyên tử cho Liên Xô”

02/02/1962: Tai nạn máy bay đầu tiên của Mỹ ở Việt Nam

Nguồn: First U.S. Air Force plane crashes in South Vietnam, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày năm 1962, Không quân Mỹ đã mất chiếc máy bay đầu tiên tại miền Nam Việt Nam. Chiếc C-123 đã bị rơi trong khi phun chất làm rụng lá lên một điểm phục kích của Việt Cộng.

Chiếc máy bay này là một phần trong Chiến dịch Ranch Hand, một chiến dịch chống tiếp cận (area-denial) nhằm triệt hạ những con đường mà Việt Cộng dùng để ẩn náu và ngụy trang. Trong giai đoạn 1962 – 1971, lính Mỹ đã phun gần 19 triệu gallon chất diệt cỏ làm rụng lá lên khoảng 10% – 20% lãnh thổ Nam Việt Nam và một vài khu vực thuộc Lào. Chất độc da cam, có tên gọi bắt nguồn từ màu cam của bình chứa, là loại được sử dụng thường xuyên nhất. Continue reading “02/02/1962: Tai nạn máy bay đầu tiên của Mỹ ở Việt Nam”

01/02/1951: LHQ lên án Trung Quốc gây hấn tại Triều Tiên

Nguồn: U.N. condemns PRC for aggression, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1951, trong một cuộc bỏ phiếu với tỷ lệ 44 – 7, Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc đã thông qua nghị quyết lên án chính quyền cộng sản Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC) vì hành vi gây hấn trên bán đảo Triều Tiên. Đây là lần đầu tiên kể từ khi thành lập vào năm 1945, Liên Hiệp Quốc đã lên án một quốc gia là kẻ xâm lược.

Tháng 6/1950, lực lượng cộng sản Bắc Triều Tiên xâm chiếm Nam Triều Tiên (Hàn Quốc) với mục tiêu thống nhất đất nước vốn đã bị chia cắt kể từ năm 1945. Khi đó, sau khi quân Nhật đầu hàng, quân Liên Xô đã chiếm đóng miền Bắc, còn quân Mỹ thì tiến vào miền Nam. Cuối năm 1950, hàng trăm ngàn quân Trung Quốc đã vượt biên sang Triều Tiên để chống lại lực lượng của Mỹ, bởi trước đó quân Mỹ đã cố gắng đẩy lùi quân Bắc Triều Tiên ra khỏi Nam Triều Tiên. Tính đến năm 1951, Mỹ ngày càng lún sâu tại bán đảo này, với hàng ngàn lính đóng quân và hàng triệu USD viện trợ cho Nam Triều Tiên. Continue reading “01/02/1951: LHQ lên án Trung Quốc gây hấn tại Triều Tiên”

31/01/1968: Việt Cộng tấn công Đại sứ quán Mỹ

Nguồn: Viet Cong attack U.S. Embassy, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1968, trong một phần của chiến dịch Tết Mậu Thân, một nhóm quân du kích Việt Cộng đã tấn công Đại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn. Những người lính này đã bao vây Đại sứ quán trong suốt sáu giờ đồng hồ, cho đến khi lực lượng lính dù của Mỹ hạ cánh bằng trực thăng trên mái của tòa nhà sứ quán và đánh trả Việt Cộng.

Tết Mậu Thân đã được lên kế hoạch là một cuộc tấn công đồng loạt vào các thành phố và thị xã lớn ở miền Nam Việt Nam. Chiến dịch được dự kiến diễn ra trong dịp Tết, là thời điểm hạn chế giao tranh theo thông lệ mừng năm mới âm lịch của người Việt. Tháng 12/1967, theo sau cuộc tấn công vào căn cứ Mỹ tại Khe Sanh, 50.000 lính Mỹ đã được gửi đến để bảo vệ khu vực này, do đó làm suy yếu lực lượng tại những nơi khác. Phản ứng này của Mỹ đã nằm trong chiến lược của Việt Cộng, nhằm dọn đường cho đợt tấn công bất ngờ vào Tết Mậu Thân, khi phe Cộng sản tấn công Sài Gòn, cố đô Huế và hơn 100 khu đô thị khác. Continue reading “31/01/1968: Việt Cộng tấn công Đại sứ quán Mỹ”

30/01/1933: Adolf Hitler trở thành Thủ tướng Đức

Nguồn: Adolf Hitler is named chancellor of Germany, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1933, Tổng thống Paul von Hindenburg đã chọn Adolf Hitler – lãnh đạo (fÜhrer) của Đảng Công nhân Quốc gia Xã hội chủ nghĩa Đức (Đảng Quốc xã) – trở thành Thủ tướng Đức.

Năm 1932 là thời điểm mà Hitler nhanh chóng trở nên nổi tiếng ở Đức, chủ yếu là do sự thất vọng của người dân Đức trước nền kinh tế ảm đạm, cùng vết thương vẫn còn mưng mủ gây ra bởi thất bại trong Thế chiến I và những điều khoản khắc nghiệt trong Hòa ước Versailles. Thế nên Hitler, một diễn giả lôi cuốn, đã khéo léo biến những bất mãn với chính quyền hậu chiến Weimar thành sự ủng hộ cho Đảng Quốc xã non trẻ của mình. Trong cuộc bầu cử tháng 07/1932, Đảng Quốc xã đã giành 230 ghế, và cùng với Đảng Cộng sản, đảng lớn thứ hai, chiếm hơn một nửa số ghế trong Hạ viện (Reichstag). Continue reading “30/01/1933: Adolf Hitler trở thành Thủ tướng Đức”