Thế giới hôm nay: 23/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã gặp Binyamin Netanyahu tại Israel trong nỗ lực thuyết phục thủ tướng Israel đồng ý về một lệnh ngừng bắn ở Gaza. Trong khi đó giao tranh vẫn tiếp diễn trên khắp khu vực. Không kích của Israel đã giết chết ít nhất 45 người ở Gaza, còn Hizbullah, lực lượng dân quân người Shia của Lebanon, đã bắn tên lửa vào hai căn cứ quân sự gần Tel Aviv.

Israel cho biết họ đã bắt giữ bảy người bị tình nghi lên kế hoạch ám sát một nhà khoa học cao cấp và một thị trưởng “dưới sự chỉ đạo của Iran.” Hôm thứ Hai, bảy người Israel đã bị bắt với cáo buộc làm gián điệp cho Iran. Trong khi đó, FBI xác nhận đang điều tra một vụ rò rỉ tài liệu tình báo tuyệt mật. Số tài liệu này cho thấy những đánh giá của Mỹ về các kế hoạch chuẩn bị trả đũa Iran của Israel. Continue reading “Thế giới hôm nay: 23/10/2024”

Thách thức từ kỷ nguyên già hóa và suy giảm của dân số toàn cầu

Nguồn: Nicholas Eberstadt, “The Age of Depopulation,” Foreign Affairs, 10/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Làm sao để sống sót trong một thế giới già hóa?

Dù vẫn chưa có nhiều người nhận ra điều này, nhưng loài người sắp bước vào một kỷ nguyên mới của lịch sử. Hãy gọi đó là “thời đại suy giảm dân số.” Lần đầu tiên kể từ Cái chết Đen vào những năm 1300, dân số hành tinh sẽ suy giảm. Nhưng, trong khi lần sụt giảm dân số thời trung cổ là do một căn bệnh chết người do bọ chét gây ra, thì lần sụt giảm dân số sắp tới hoàn toàn là do những lựa chọn của con người. Continue reading “Thách thức từ kỷ nguyên già hóa và suy giảm của dân số toàn cầu”

Sinwar đã chết, nhưng Hamas vẫn sống

Nguồn: Steven A. Cook, “Sinwar Is Dead. Hamas Is Very Much Alive.“ Foreign Policy, 18/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Lịch sử cho thấy chúng ta không thể thoát khỏi phong trào kháng chiến chỉ bằng cách giết người.

Năm 1948, Thủ tướng Ai Cập Mahmoud Fahmi al-Nuqrashi đã có một nước đi táo bạo khi ra lệnh cấm tổ chức Anh em Hồi giáo, tin rằng nếu tổ chức này bị giải tán, thì đất nước ông sẽ ổn định trở lại. Trong ba năm trước khi xảy ra lệnh cấm đó, Anh em Hồi giáo đã đóng vai trò chủ chốt trong việc kích động bạo loạn, đình công, và bạo lực, bao gồm cả vụ ám sát một thủ tướng và một cựu bộ trưởng tài chính. Continue reading “Sinwar đã chết, nhưng Hamas vẫn sống”

Thế giới hôm nay: 22/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel cho biết trong 24 giờ qua đã tấn công khoảng 300 mục tiêu ở Lebanon. Các cuộc tấn công nhắm vào “hệ thống và các căn cứ” kinh tế của Hizbullah, bao gồm Hiệp hội al-Qard al-Hassan, được cho là bên quản lý tài chính của Hizbullah. Đơn vị này có hơn 30 chi nhánh trên khắp Lebanon. Văn phòng nhân quyền của Liên Hợp Quốc lên án các cuộc tấn công vì đã gây ra “làn sóng tản cư mới” và nhắm vào những mục tiêu không hợp pháp theo luật nhân đạo quốc tế.

Lần đầu tiên sau hai tháng, Donald Trump vươn lên dẫn trước trong mô hình bầu cử Mỹ của The Economist, với xác suất chiến thắng 54 trên 100. Cũng như các cuộc thăm dò toàn quốc trước đó cho thấy nhiều cử tri lưỡng lự và các cử tri đảng thứ ba lựa chọn Kamala Harris vào tháng 8, một số cử tri còn lại — có lẽ là nghiêng về đảng Cộng hòa ngay từ đầu — gần đây đã tỏ ý ủng hộ ông Trump. Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/10/2024”

Những sai lầm cũ ám ảnh gia tộc Shinawatra

Nguồn: Francesca Regalado, “Old missteps haunt Thailand’s billionaire Shinawatras,” Nikkei Asia, 15/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Con đường của nhà Shinawatra đã làm nổi bật quan hệ căng thẳng giữa tiền bạc và quyền lực ở Thái Lan.

Sự sụp đổ và trỗi dậy của hai thủ tướng mới nhất của Thái Lan có thể được minh họa thông qua mức giá cổ phiếu của các công ty của gia đình họ trong tuần định mệnh tháng 8 khi Srettha Thavisin bị lật đổ và Paetongtarn Shinawatra được bầu làm người kế nhiệm. Continue reading “Những sai lầm cũ ám ảnh gia tộc Shinawatra”

Vì sao thể chế vững mạnh là chìa khóa cho sự thịnh vượng của một quốc gia?

Nguồn: Renaud Foucart, “Nobel economics prize: how colonial history explains why strong institutions are vital to a country’s prosperity – expert Q&A,”  The Conversation, 14/10/2024

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Giải Nobel Kinh tế năm nay đã được trao cho Daron Acemoglu và Simon Johnson từ Viện Công nghệ Massachusetts, cùng James Robinson từ Đại học Chicago, nhờ công trình nghiên cứu giải thích tại sao lại có sự chênh lệch lớn về mức độ thịnh vượng giữa các quốc gia.

Khi công bố giải thưởng, Jakob Svensson, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Nobel Kinh tế, cho biết: “Giảm bớt sự chênh lệch lớn trong thu nhập giữa các quốc gia là một trong những thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta. “Nghiên cứu đột phá” của ba nhà kinh tế học đã mang lại cho chúng ta “một sự hiểu biết sâu sắc hơn về những nguyên nhân gốc rễ của sự thành công hay thất bại của các quốc gia.” Continue reading “Vì sao thể chế vững mạnh là chìa khóa cho sự thịnh vượng của một quốc gia?”

Iran trong lịch sử và sự giằng xé tâm lý của giới tinh hoa trí thức hiện nay

Nguồn: Mục Hoành Yến, 穆宏燕：亲西方？被渗透？伊朗知识精英为何陷入痛苦的“心理撕裂”, Guancha, 18/10/2024.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Gần đây, bộ phim Trận chiến hồ Trường Tân phản ánh lịch sử chống lại quân Mỹ và giúp đỡ Triều Tiên của Trung Quốc đã được trình chiếu tại “Tuần lễ phim Trung Quốc” ở Iran và thu hút được sự hưởng ứng nhiệt liệt từ người dân Iran. Sau khi bộ phim kết thúc, toàn bộ khán giả đã đứng lên bày tỏ sự tôn trọng, các phương tiện truyền thông Iran cũng đưa tin rất nhiều về việc này.

Nguyên nhân của sự nhiệt thành này trước hết liên quan mật thiết đến tình hình căng thẳng hiện nay ở Trung Đông, đặc biệt là khi Iran đang đứng trước khả năng xảy ra xung đột quân sự trên quy mô lớn với Israel – quốc gia được Mỹ hậu thuẫn, tình cảm dân tộc của Iran đang dâng cao; thứ hai, Iran trong lịch sử đã từng có cả những thắng lợi vẻ vang lẫn những thất bại thê thảm trong cuộc đối đầu quân sự với phương Tây. Những tình cảm dân tộc phức tạp được tạo ra trong sự đan xen giữa chiến thắng và thất bại đã khiến bộ phim Trung Quốc Trận chiến hồ Trường Tân chẳng khác nào một thước phim khơi dậy tinh thần và ý chí dân tộc đối với người dân Iran. Continue reading “Iran trong lịch sử và sự giằng xé tâm lý của giới tinh hoa trí thức hiện nay”

20/10/1973: Công tố viên đặc biệt trong Vụ Watergate bị sa thải

Nguồn: Watergate special prosecutor dismissed, starting “Saturday Night Massacre”, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1973, Tổng Biện lý Sự vụ (Solicitor General) Robert Bork đã sa thải Archibald Cox, Công tố viên đặc biệt trong Vụ Watergate. Để phản đối quyết định này, Bộ trưởng Tư pháp (Attorney General) Elliot Richardson và Thứ trưởng Tư pháp (Deputy Attorney General) William Ruckelshaus đã quyết định từ chức. Continue reading “20/10/1973: Công tố viên đặc biệt trong Vụ Watergate bị sa thải”

Chính sách chiếm đoạt đất đai của Trung Quốc ở Bhutan

Nguồn: Robert Barnett, “The Politics of China’s Land Appropriation in Bhutan,” The Diplomat, 15/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trung Quốc đã xây dựng 22 ngôi làng và khu định cư bên trong biên giới của Bhutan. Và không có dấu hiệu nào cho thấy Bhutan có thể làm gì về điều này – hoặc Bắc Kinh sẽ phải đối mặt với bất kỳ cái giá nào.

Trong quan hệ với các nước láng giềng, Trung Quốc “luôn nỗ lực tìm kiếm các giải pháp công bằng và hợp lý thông qua các cuộc tham vấn hòa bình và hữu nghị,” một phát ngôn viên của Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ đã nói với tờ New York Times như vậy vào tháng 8. Thế thì tại sao Trung Quốc lại chiếm đoạt một phần lãnh thổ của nước láng giềng của họ? Continue reading “Chính sách chiếm đoạt đất đai của Trung Quốc ở Bhutan”

19/10/1989: Nhóm Guildford Four được minh oan

Nguồn: Guildford Four are cleared of IRA bombings, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1989, nhóm Guildford Ford (Bốn người ở Guildford) – những người từng bị kết tội giúp Quân đội Cộng hòa Ireland (Irish Republican Army, IRA) đánh bom các quán rượu ở Guildford và Woolwich ở Anh năm 1975 – đã được xóa mọi cáo buộc và được trả tự do sau gần 15 năm ngồi tù.

Vào ngày 05/10/1974, một quả bom của IRA đã giết chết bốn người trong một quán rượu ở Guildford, nơi quân nhân Anh thường lui tới, trong khi một quả bom khác ở Woolwich đã giết chết ba người. Các nhà điều tra người Anh đã nhanh chóng tìm ra nghi phạm. Họ xác định rằng Gerry Conlon và Paul Hill, hai cư dân Bắc Ireland, đã có mặt tại khu vực này vào thời điểm xảy ra vụ tấn công khủng bố. Continue reading “19/10/1989: Nhóm Guildford Four được minh oan”

Về văn hóa Tràng An – Hoa Lư, đô thị di sản thiên niên kỷ

Tác giả: Hồ Sĩ Quý *

“Đô thị di sản thiên niên kỷ” là tên gọi ấn tượng, đầy biểu cảm của Hoa Lư, thành phố thủ phủ của Ninh Bình tương lai, theo Quy hoạch đã được công bố 28/5/2024. Với linh hồn là văn hoá Tràng An, trong những năm tới Hoa Lư sẽ là đô thị loại I, đến năm 2035 sẽ là thành phố trực thuộc Trung ương – một thành phố vừa cổ kính vừa hiện đại – cổ kính với các giá trị của các di sản cổ xưa; hiện đại với diện mạo và tầm vóc của một đô thị trung tâm cấp quốc gia về kinh tế, du lịch, văn hóa…

Đặc thù thiên niên kỷ của đô thị di sản là không gian đô thị đậm đặc dấu ấn của lịch sử và của văn hoá: 1). Hoa Lư là Cố đô đầu tiên của của quốc gia Đại Cồ Việt độc lập, nơi phát tích sự nghiệp lẫy lừng của 8 đời vua trong 12 năm triều Đinh (968-980), 29 năm triều Tiền Lê (980-1009) và những năm đầu triều Lý (1009-1010). 2). Hoa Lư là di tích quốc gia đặc biệt, một trong ba vùng lõi của quần thể di sản thế giới hỗn hợp (tự nhiên – văn hoá) Tràng An, di sản duy nhất ở Đông Nam Á. Continue reading “Về văn hóa Tràng An – Hoa Lư, đô thị di sản thiên niên kỷ”

Tại sao Trung Quốc chưa thể vực dậy niềm tin của người tiêu dùng?

Nguồn: James Palmer, “China Can’t Boost Consumer Confidence,” Foreign Policy, 15/10/2024

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Chỉ các biện pháp kích thích kinh tế là chưa đủ nếu mức chi tiêu hộ gia đình vẫn không tăng.

Tiêu điểm tuần này: Trung Quốc công bố thêm các gói kích thích kinh tế mới nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc vực dậy niềm tin của người tiêu dùng; Vườn thú Quốc gia Washington chào đón cặp gấu trúc mới được Bắc Kinh “cho mượn”; Các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc xung quanh Đài Loan gây xôn xao trên mạng. Continue reading “Tại sao Trung Quốc chưa thể vực dậy niềm tin của người tiêu dùng?”

Thế giới hôm nay: 18/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu tuyên bố chiến sự ở Gaza sẽ tiếp tục dù lực lượng Israel đã tiêu diệt lãnh đạo Hamas Yahya Sinwar. Israel đã “thanh toán món nợ,” ông Netanyahu nói trong một thông điệp video, “nhưng nhiệm vụ của chúng ta vẫn chưa hoàn thành.” Binh lính Israel được cho là đã bắn chết ông Sinwar cùng với hai nhân vật khác của Hamas ở miền nam Gaza vào đêm thứ Tư. Hồi tháng 8, Hamas bổ nhiệm ông Sinwar, một trong những kiến trúc sư của vụ 7 tháng 10, làm lãnh đạo. Israel đã tiêu diệt nhiều lãnh đạo cấp cao của Hamas trong những tháng gần đây, bao gồm Ismail Haniyeh, cựu lãnh đạo chính trị của nhóm này, và Muhammad Deif, chỉ huy quân sự lâu năm.

Ngân hàng Trung ương châu Âu đã cắt giảm lãi suất thêm 0,25 điểm phần trăm, từ 3,5% xuống còn 3,25%. Đây là lần cắt giảm thứ ba trong năm nay của ngân hàng. Các số liệu lạm phát sửa đổi cho thấy tỷ lệ hàng năm đạt 1,7% vào tháng 9, giảm so với ước tính ban đầu là 1,8% và thấp hơn mục tiêu 2% của ECB. Ngoài ra tăng trưởng kinh tế cũng yếu đi. Continue reading “Thế giới hôm nay: 18/10/2024”

Vì sao Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia – Lào – Việt Nam?

Nguồn: Văn Thiếu Khanh, 柬埔寨“退群”，想要摆脱越南的控制？, Huxiu, 09/10/2024.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Việc Việt Nam coi Lào và Campuchia nằm trong “phạm vi ảnh hưởng” của mình vốn không phải điều gì bí mật. Dưới ảnh hưởng phức tạp của bối cảnh lịch sử, tình cảm dân tộc, môi trường trong và ngoài khu vực, tham vọng địa chính trị của Hà Nội lại một lần nữa gây sóng gió trên bán đảo Đông Dương trong thời gian gần đây.

Ngày 20/9, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã công bố quyết định về việc Campuchia sẽ rút khỏi khuôn khổ hợp tác “Tam giác phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam” (CLV-DTA, sau đây gọi tắt là thỏa thuận Tam giác), đồng thời đã gửi thông báo chính thức tới Việt Nam và Lào. Continue reading “Vì sao Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển Campuchia – Lào – Việt Nam?”

17/10/1989: Động đất Loma Prieta xảy ra gần San Francisco

Nguồn: Loma Prieta earthquake strikes near San Francisco, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1989, một trận động đất đã xảy ra ở Vùng Vịnh San Francisco, khiến 67 người thiệt mạng và gây thiệt hại hơn 5 tỷ đô la. Dù đây là một trong những trận động đất mạnh nhất và có sức tàn phá lớn nhất từng xảy ra ở một khu vực đông dân cư của Mỹ, nhưng số người chết thực sự có thể còn tệ hơn nhiều. Continue reading “17/10/1989: Động đất Loma Prieta xảy ra gần San Francisco”

Thế giới hôm nay: 17/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Một cuộc không kích của Israel vào thị trấn Nabatieh ở miền nam Lebanon đã giết chết thị trưởng và ít nhất 15 người khác. Trong khi đó, bộ y tế Lebanon cho biết sẽ triển khai “kế hoạch quốc gia chống bệnh tả” sau khi phát hiện một trường hợp mắc bệnh. Cùng lúc ấy nhiều xe tải viện trợ đã đến Gaza; và Reuters đưa tin thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu đã tổ chức một cuộc họp khẩn cấp sau khi Mỹ cảnh báo Israel phải cải thiện các điều kiện nhân đạo ở Gaza nếu không sẽ bị hạn chế nhận vũ khí.

Morgan Stanley là ngân hàng mới nhất ở Phố Wall báo cáo lợi nhuận cao hơn dự kiến trong quý ba. Lợi nhuận đã tăng 32% so với cùng kỳ năm trước, trong khi doanh thu tăng 16%. Phí dịch vụ ngân hàng đầu tư của ngân hàng tăng 56%, cao hơn so với các đối thủ. Doanh thu từ giao dịch cổ phiếu cũng tăng vọt. Tin tức này đã đẩy giá cổ phiếu của công ty lên mức cao kỷ lục. Continue reading “Thế giới hôm nay: 17/10/2024”

Thế giới đang từ bỏ WTO

Nguồn: Kristen Hopewell, “The World Is Abandoning the WTO,” Foreign Affairs, 07/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Và Mỹ và Trung Quốc đang dẫn đầu xu hướng này.

Trong hơn 75 năm, hệ thống thương mại đa phương đã giúp đảm bảo sự ổn định và trật tự của nền kinh tế toàn cầu. Hiệp định Chung về Thuế quan và Thương mại, cùng tổ chức kế nhiệm nó, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), đã giúp các quốc gia hợp tác cùng nhau để hạ thấp thuế quan và các rào cản thương mại khác, thúc đẩy hội nhập kinh tế toàn cầu, và thiết lập các quy tắc để quản lý thương mại. Hệ thống này đã chứng minh được tính hiệu quả phi thường và thúc đẩy một kỷ nguyên thịnh vượng toàn cầu chưa từng có. Continue reading “Thế giới đang từ bỏ WTO”

Thế giới hôm nay: 16/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Boeing cho biết sẽ huy động 25 tỷ đô la bằng cách bán cổ phiếu và chứng khoán nợ. Hãng sản xuất máy bay này cũng vừa đạt được thỏa thuận tín dụng 10 tỷ đô la với một số ngân hàng. Boeing đang rất cần tiền mặt. Cuộc đình công bắt đầu từ giữa tháng 9 đã khiến hoạt động sản xuất một số máy bay phản lực phải dừng lại, khiến công ty thiệt hại hơn 1 tỷ đô la. Cổ phiếu của công ty giảm khi các kế hoạch đi vay được công bố.

Mỹ cho Israel 30 ngày để cải thiện điều kiện nhân đạo ở Gaza hoặc bị hạn chế chuyển giao vũ khí. Một số bộ phận của hệ thống chống tên lửa của Mỹ, cùng với nhân lực để vận hành hệ thống, bắt đầu đến Israel trong tuần này. Hôm thứ Ba không kích của Israel đã giết chết ít nhất 50 người Palestine ở Gaza. Trong khi đó, phó chỉ huy của Hezbollah cho biết “giải pháp” ở Lebanon là ngừng bắn và đe dọa Israel sẽ “đau đớn” nếu các cuộc tấn công của họ tiếp tục. Continue reading “Thế giới hôm nay: 16/10/2024”

Chiến tranh Ukraine và làn sóng tự tử ở thành phố kim cương Ấn Độ

Nguồn: Hanan Zaffar và Danish Pandit, “Ukraine war drives suicides in India’s diamond city,” Nikkei Asia, 13/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các lệnh trừng phạt mà phương Tây áp đặt lên Nga đã khiến xuất khẩu giảm, gây khó khăn kinh tế cho người lao động.

Đã năm tháng trôi qua kể từ cái chết của anh trai cô, Shailesh, nhưng Dhabi Bhavuben, 35 tuổi, vẫn không thể tin rằng anh mình đã tự tử. Shailesh là một người đàn ông trầm tính, thường dành nhiều giờ bên chiếc bàn đánh bóng kim cương nhỏ của mình ở thành phố Surat, miền tây Ấn Độ, nơi anh từng làm việc cực kỳ chăm chỉ với hy vọng kiếm đủ tiền trang trải cuộc sống cho vợ và hai đứa con nhỏ. Continue reading “Chiến tranh Ukraine và làn sóng tự tử ở thành phố kim cương Ấn Độ”

“Hạm đội ma” của Nga đã hình thành như thế nào?

Nguồn: Tom Wilson, “How Russia’s ‘shadow fleet’ gets its ships,” Financial Times, 10/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dưới đây là cuộc điều tra của Financial Times về vai trò của một kế toán viên người Anh, một công ty môi giới đặt trụ sở tại London, và một số công ty Dubai trong việc giúp Nga mua lại tàu.

Tháng 5 năm ngoái, một con tàu cũ kỹ chở đầy dầu của Nga đã thả neo cách bờ biển Đan Mạch hai hải lý sau khi động cơ của tàu bị hỏng, khiến nó bị mất điện suốt sáu giờ.

Được đóng từ năm 2005, Canis Power đã qua thời kỳ đỉnh cao của mình, và trong ngành vận tải biển, sự cố này được xem là một lời cảnh báo. Giống như các tàu khác trong cái gọi là “hạm đội ma” chuyên vận chuyển dầu của Nga, người ta vẫn chưa thể xác định chủ sở hữu cuối cùng của con tàu cũ kỹ này. Nếu sự cố dẫn đến va chạm, hoặc làm tràn 300.000 thùng dầu, thì không rõ ai sẽ phải trả chi phí. Continue reading ““Hạm đội ma” của Nga đã hình thành như thế nào?”