Thế giới hôm nay: 14/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

FBI vừa bắt giữ Jack Teixeira, người được cho là thủ lĩnh của nhóm trực tuyến đã phát tán các tài liệu tình báo mật của Mỹ. Bộ trưởng tư pháp Merrick Garland cho biết Teixeira, một thanh niên 21 tuổi là nhân viên tình báo không quân của Vệ binh Quốc gia Massachusetts, bị buộc tội chia sẻ bất hợp pháp “thông tin quốc phòng mật” và sẽ nghe bản cáo trạng vào cuối ngày hôm nay. Số tài liệu mật trên bao gồm các đánh giá quân sự về cuộc chiến ở Ukraine và báo cáo của CIA về một loạt các vấn đề toàn cầu.

Bộ tư pháp Hoa Kỳ đang tìm kiếm trợ giúp khẩn cấp từ Tòa án Tối cao trong vụ kiện liên quan đến quyền tiếp cận thuốc phá thai mifepristone, sau khi một thẩm phán ở Texas đình chỉ phê duyệt liên bang của loại thuốc này. Một phán quyết vào đêm khuya từ Tòa Phúc thẩm Khu vực Năm sẽ tiếp tục cho phép bán — ít nhất là tạm thời — nhưng bù lại áp đặt các quy tắc hạn chế hơn đối với việc sử dụng thuốc. Tòa Tối cao chưa cho biết liệu họ có tiếp nhận vụ việc hay không. Continue reading “Thế giới hôm nay: 14/04/2023”

Trí tuệ nhân tạo sẽ cách mạng hóa ngoại giao như thế nào?

Nguồn: Andrew Moore, “How AI Could Revolutionize Diplomacy,” Foreign Policy, 21/03/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Từ ChatGPT đến điện toán lượng tử, các công nghệ mới nổi sẽ cung cấp các công cụ mới để kiến tạo hòa bình.

Đã hơn một năm kể từ khi Nga tiến hành xâm lược Ukraine, có rất ít dấu hiệu cho thấy xung đột sẽ sớm kết thúc. Thành công của Ukraine trên chiến trường đã được hỗ trợ bởi việc sử dụng sáng tạo các công nghệ mới, từ máy bay không người lái đến các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) mã nguồn mở. Nhưng sau cùng thì, cuộc chiến ở Ukraine – giống như bất kỳ cuộc chiến nào khác – sẽ kết thúc bằng đàm phán. Và dù cuộc xung đột đã thúc đẩy những cách tiếp cận mới đối với chiến tranh, thì các phương pháp ngoại giao vẫn đang bị mắc kẹt ở thế kỷ 19. Continue reading “Trí tuệ nhân tạo sẽ cách mạng hóa ngoại giao như thế nào?”

13/04/2017: Mỹ thả “Mẹ của các loại bom” xuống khu phức hợp của ISIS

Nguồn: U.S. military drops “Mother of All Bombs” on ISIS tunnel complex, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2017, lực lượng Mỹ tại Afghanistan đã thả một trong những vũ khí phi hạt nhân lớn nhất từng được quân đội nước này sử dụng. “Mẹ của các loại bom” (Mother of All Bombs) đã tấn công khu phức hợp đường hầm của Nhà nước Hồi giáo ISIS với sức công phá tương đương 11 tấn thuốc nổ. Hơn 90 chiến binh Hồi giáo đã chết trong vụ ném bom. Continue reading “13/04/2017: Mỹ thả “Mẹ của các loại bom” xuống khu phức hợp của ISIS”

Thế giới hôm nay: 13/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Lạm phát ở Mỹ đã giảm xuống mức 5% trong tháng 3 so với cùng kỳ năm ngoái, từ mức 6% một tháng trước. Lạm phát đang ở mức thấp nhất trong gần hai năm qua nhờ giá năng lượng hạ nhiệt 3,5% trong tháng 3. Song lạm phát cơ bản, tức không tính chi phí thực phẩm và nhiên liệu, vẫn tăng 0,4% so với tháng 2 lên mức gần 5% theo năm do áp lực giá trên thị trường nhà ở. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ dự kiến sẽ tăng lãi suất thêm 1/4 điểm tại cuộc họp tháng 5.

Chính quyền Biden đã đề xuất các quy định chặt chẽ hơn đối với phát thải ô tô để thúc đẩy doanh số bán xe điện ở Mỹ. Các quy định yêu cầu khoảng 67% số xe mới bán ra trong nước phải chạy bằng điện vào năm 2032. Con số hiện tại chỉ là 6%. Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ ước tính những điều chỉnh mới đề xuất sẽ giúp Mỹ tránh được gần 10 tỷ tấn khí thải carbon cho đến năm 2055. Continue reading “Thế giới hôm nay: 13/04/2023”

Tại sao Đài Loan quan trọng với thế giới?

Nguồn: Gideon Rachman, “Why Taiwan matters to the world,” Financial Times, 10/04/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Gia tăng căng thẳng với Bắc Kinh là cái giá có thể chấp nhận được để bảo vệ một nền dân chủ châu Á đang phát triển mạnh mẽ.

Mỹ có nên bảo vệ Đài Loan? Đây không phải là một cuộc tranh luận trừu tượng. Cuối tuần qua, Bắc Kinh đã mô phỏng các đợt tấn công ném bom nhắm vào hòn đảo, trong khi lực lượng hải quân của họ bao vây Đài Loan.

Để đối phó với việc Trung Quốc liên tục leo thang áp lực quân sự lên hòn đảo, Tổng thống Joe Biden đã hứa – bốn lần – rằng Mỹ sẽ bảo vệ Đài Loan trước một cuộc tấn công của Trung Quốc. Continue reading “Tại sao Đài Loan quan trọng với thế giới?”

Thế giới hôm nay: 12/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Mỹ đang đánh giá nguyên nhân và quy mô của vụ rò rỉ tin tình báo mật gần đây, vốn có thể gây ra “nguy cơ rất nghiêm trọng cho an ninh quốc gia.” Phát ngôn viên Lầu Năm Góc cho biết các quan chức đang “làm việc ngày đêm” để điều tra xem số tài liệu trên vì sao bị lộ lên mạng. Các tập tin có thông tin an ninh quốc gia về cuộc xâm lược Ukraine của Nga, bao gồm cả dữ liệu có thể cản trở cuộc phản công tới đây của Ukraine. Bộ Tư pháp Mỹ cũng đã mở điều tra.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho biết tăng trưởng toàn cầu là 2,8% trong năm nay, giảm từ mức 3,4% của năm 2022. IMF cho rằng lãi suất cao và việc Nga xâm lược Ukraine khiến triển vọng kinh tế xấu đi, bên cạnh cuộc khủng hoảng ngân hàng hồi tháng trước với vụ sụp đổ của Silicon Valley Bank và Credit Suisse. Ngoài ra IMF cũng dự đoán kinh tế thế giới tăng trưởng 3% trong năm tới. Continue reading “Thế giới hôm nay: 12/04/2023”

Kết nạp Phần Lan, NATO thu được những nguồn lực quân sự nào?

Nguồn:芬兰加入,北约获得多少军事资源”, 环球时报 (Thời báo Hoàn Cầu), 6/4/2023

Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Ngày 4/4/2023, Phần Lan chính thức trở thành quốc gia thành viên thứ 31 của NATO. Đồng thời với “sự che chở” mà Phần Lan nhận được, sự kiện nước này gia nhập NATO cũng làm tăng cường thực lực của NATO. Một khi các căn cứ địa quân sự trong lãnh thổ Phần Lan được cung cấp cho NATO sử dụng, điều đó sẽ nâng cao tiềm lực quân sự cho NATO như thế nào? Nga sẽ dùng cách nào để đối phó lại? Continue reading “Kết nạp Phần Lan, NATO thu được những nguồn lực quân sự nào?”

11/04/1951: Tổng thống Truman bãi nhiệm Tướng MacArthur

Nguồn: President Truman relieves General MacArthur of duties in Korea, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1951, trong cuộc đối đầu quân sự-dân sự có lẽ là nổi tiếng nhất trong lịch sử nước Mỹ, Tổng thống Harry S. Truman đã bãi nhiệm Tướng Douglas MacArthur khỏi vị trí Tổng tư lệnh lực lượng Mỹ tại Bán đảo Triều Tiên. Việc sa thải MacArthur đã gây ra một làn sóng phản đối trong công chúng Mỹ, nhưng Truman vẫn cam kết coi cuộc xung đột ở Triều Tiên là một “cuộc chiến có giới hạn.” Continue reading “11/04/1951: Tổng thống Truman bãi nhiệm Tướng MacArthur”

Thế giới hôm nay: 11/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Loạt tài liệu tình báo mật bị rò rỉ trên mạng cho thấy Mỹ đã nghe lén các đồng minh chủ chốt. Hàn Quốc, một trong những nước bị ảnh hưởng, chủ động không leo thang khi nhấn mạnh mối quan hệ của họ với Mỹ vẫn “mạnh mẽ.” Số tài liệu này cũng cho thấy các công ty Hàn Quốc có thể đang gián tiếp cung cấp vũ khí sát thương cho Ukraine, trái với chính sách chính thức. Bên cạnh đó là các thông tin an ninh quốc gia về cuộc xâm lược của Nga, Trung Quốc, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và Trung Đông. Bộ Tư pháp Mỹ đã mở điều tra về vụ lộ tài liệu.

Trong một diễn biến khác, Bộ Tư pháp Mỹ kháng án phán quyết đình chỉ phê duyệt thuốc phá thai mifepristone của một thẩm phán liên bang ở Texas. Lệnh của thẩm phán, được đưa ra hôm thứ Sáu, vẫn chưa có hiệu lực cho tới bảy ngày sau phán quyết. Chính phủ cũng yêu cầu tòa phúc thẩm liên bang tạm dừng lệnh của thẩm phán cho đến khi việc kháng án được giải quyết. Mifepristone đã được hàng triệu người Mỹ sử dụng từ năm 2000. Continue reading “Thế giới hôm nay: 11/04/2023”

Tại sao Lý Cường muốn Trung Quốc cải thiện quan hệ với Nhật?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s Li Qiang orchestrates warm welcome for Hayashi,” Nikkei Asia, 04/04/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tân thủ tướng Trung Quốc cần quan hệ tốt hơn với Nhật Bản để phục hồi nền kinh tế

Chuyến công du Trung Quốc của Ngoại trưởng Nhật Bản Yoshimasa Hayashi cuối tuần qua – chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của một ngoại trưởng Nhật sau ba năm – đã không có nhiều bức ảnh vui vẻ.

Nhưng xét đến mối quan hệ đang căng thẳng giữa hai nước, Bắc Kinh đã chào đón Hayashi tương đối nồng nhiệt. Continue reading “Tại sao Lý Cường muốn Trung Quốc cải thiện quan hệ với Nhật?”

Thế giới hôm nay: 10/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Quân đội Trung Quốc bước vào ngày thứ hai tập trận mô phỏng tấn công vào Đài Loan. Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin rằng nhiều đơn vị đã thực hiện “mô phỏng các đòn tấn công phối hợp chính xác vào các mục tiêu chính.” Hôm thứ Bảy, Trung Quốc nhấn mạnh “các cuộc tuần tra sẵn sàng chiến đấu” kéo dài ba ngày nên được coi là “lời cảnh báo mạnh mẽ đối với các lực lượng ly khai đòi độc lập ở Đài Loan.” Thông báo được đưa ra vài ngày sau khi tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn gặp Kevin McCarthy, chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ, ở California. Bộ Quốc phòng Đài Loan tuyên bố đang theo dõi tình hình.

Quân đội Israel hôm Chủ nhật tuyên bố đã tấn công các mục tiêu bên trong Syria bằng pháo và máy bay không người lái. Đây là đòn đáp trả sau khi có tên lửa bắn trong đêm về phía Israel từ bên trong lãnh thổ Syria. Đã có leo thang bạo lực trong khu vực kể từ khi cảnh sát Israel đột kích nhà thờ Hồi giáo al-Aqsa, địa điểm linh thiêng thứ ba của đạo Hồi, ở Jerusalem trong tuần này. Continue reading “Thế giới hôm nay: 10/04/2023”

Độc tài, “hóa rồng” và dân chủ ở Đài Loan (P2)

Tác giả: Hồ Sĩ Quý*

Xem thêm: Phần 1

Khi Lý Đăng Huy lên đảm nhận chức vụ Tổng thống tháng 1/1988, nhìn vào những quan hệ thực tế, chính trường Đài Loan không nghĩ ông sẽ đủ lực trụ được dài lâu. Sinh trưởng ở Đài Loan, ông được Tưởng Kinh Quốc để ý, mời tham chính qua nhiều chức vụ như Chính vụ (Bộ trưởng không Bộ), Thị trưởng Đài Bắc và Chủ tịch Tỉnh Đài Loan, trước khi trở thành Phó Tổng thống. Từng học đại học và rồi trở thành giảng viên Đại học Quốc gia Đài Loan (NTU), ông cũng từng du học tại Đại học Tokyo, Nhật, và làm Tiến sĩ kinh tế nông nghiệp Đại học Cornell, Mỹ. Ông được đánh giá là có phong cách một trí thức hơn là một chính khách lão luyện. Cho tới 1988, do không có nhiều hậu thuẫn trong hệ thống đảng và chính quyền, lại bị bao vây bởi nhiều chức sắc Quốc dân đảng có thế lực từ Trung Quốc đại lục, đại diện cho nhiều khuynh hướng quyền lợi khác nhau, vì vậy, theo nhiều nhân vật Quốc dân đảng gốc Trung Quốc đại lục, việc để ông tham chính chẳng qua chỉ là mang tính chất tạm thời. Continue reading “Độc tài, “hóa rồng” và dân chủ ở Đài Loan (P2)”

09/04/2005: Thái tử Charles và Camilla Parker Bowles kết hôn

Nguồn: Prince Charles and Camilla Parker Bowles wed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2005, gần tám năm sau khi Công nương Diana qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi khiến cả thế giới thương tiếc, Thái tử Charles, chồng cũ của bà đồng thời là người thừa kế ngai vàng nước Anh, đã kết hôn với người tình lâu năm, Camilla Parker Bowles. Đám cưới đã được tổ chức một cách riêng tư tại Windsor Guildhall, cách London 30 dặm. Buổi lễ ban đầu dự kiến diễn ra vào ngày 8/4, nhưng đã phải dời lại để không trùng với tang lễ của Giáo hoàng John Paul II. Continue reading “09/04/2005: Thái tử Charles và Camilla Parker Bowles kết hôn”

Độc tài, “hóa rồng” và dân chủ ở Đài Loan (P1)

Tác giả: Hồ Sĩ Quý*

Lời BBT: Đài Loan cùng với Hàn Quốc là hai xã hội thành công nhất của thế kỷ 20. Cả hai đất nước những năm 50 (thế kỷ 20) đều ở tình trạng thiếu tài nguyên với hàng triệu người sống ở mức nghèo đói, nhưng sau khoảng 30 năm đã “cất cánh”, hoá rồng và dân chủ hóa. Điều thần kỳ về kinh tế Đài Loan được coi là kém ngoạn mục so với điều thần kỳ về đời sống xã hội. Chính quyền nhận ra giá trị của dân chủ và có ý thức cải biến xã hội. Các lực lượng chính trị cố gắng chuyển đổi xã hội trong khuôn khổ một trật tự ôn hòa, cải cách, chứ không cách mạng. Người dân được làm quen với các giá trị dân chủ và chẳng bao lâu đã làm chủ được giá trị dân chủ. Nền kinh tế – xã hội phát triển năng động, biết phát huy nguồn lực con người đã dẫn đến sự xuất hiện tầng lớp trung lưu quan tâm đến văn hóa, văn minh, dân chủ và tiến bộ xã hội. Một xã hội tôn trọng học vấn, có nền giáo dục tiên tiến, có trình độ nguồn nhân lực cao và đồng đều, có nền văn hóa kết hợp được truyền thống và hiện đại. Continue reading “Độc tài, “hóa rồng” và dân chủ ở Đài Loan (P1)”

08/04/1904: Anh và Pháp ký Hiệp ước Thân mật

Nguồn: Britain and France sign Entente Cordiale, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1904, khi Thế chiến I chỉ còn 10 năm nữa là sẽ nổ ra ở châu Âu, Anh và Pháp đã ký một thỏa thuận, sau này được gọi là Hiệp ước Thân mật (Entente Cordiale), giải quyết các tranh chấp thuộc địa có từ lâu đời ở Bắc Phi và thiết lập một sự hiểu biết ngoại giao giữa hai nước. Continue reading “08/04/1904: Anh và Pháp ký Hiệp ước Thân mật”

Đại Việt dưới thời vua Lê Nhân Tông (P2)

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Tháng 2 năm Thái Hòa thứ 6 [3/1448], Đèo Mạnh Vượng, tri châu Phục Lễ vùng Lai Châu có tội. Triều đình bắt Mạnh Vượng tự tử, rồi trao chức Chiêu thảo sứ cho em Vượng:

Tháng 2, Tư không châu Phục Lễ Đèo Mạnh Vượng có tội, cho tự tử. Sai nhập nội tư mã Lê Ê đem 5.000 quân hộ tống người em thứ của Mạnh Vượng, cho làm chiêu thảo sứ tri châu Phục Lễ, thay trông coi dân chúng của Mạnh Vượng và tịch thu gia sản của Mạnh Vượng. Continue reading “Đại Việt dưới thời vua Lê Nhân Tông (P2)”

Chuyển động Quốc Phòng (31/3 – 6/4/2023)

Thực hiện: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương

Chiến tranh Nga – Ukraine:

Thế giới hôm nay: 07/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thúc giục chủ tịch Tập Cận Bình “giúp nước Nga thức tỉnh” về cuộc chiến ở Ukraine khi hai nhà lãnh đạo gặp nhau ở Bắc Kinh. Tham gia cùng ông Macron tại Trung Quốc còn có Ursula von der Leyen, người đứng đầu Ủy ban châu Âu. Ông Macron mang theo một phái đoàn doanh nghiệp lớn với mục tiêu tăng cường quan hệ thương mại. Nhưng bà von der Leyen lại có quan điểm khác: trong một cuộc họp báo, bà lập luận rằng người châu Âu nên “giảm thiểu rủi ro” thương mại với Trung Quốc.

Các quan chức Israel nói có ít nhất 34 quả rocket đã được phóng từ miền nam Lebanon về phía bắc nước này, có thể là vụ bắn phá lớn nhất kể từ chiến tranh Lebanon năm 2006. Khoảng 25 quả đã bị hệ thống phòng không của Israel đánh chặn. Các nhóm Palestine ở Gaza cũng đã phóng một số tên lửa về phía Israel, theo quân đội Israel. Các đòn tấn công diễn ra sau cuộc đột kích thứ hai của cảnh sát Israel vào nhà thờ Hồi giáo al-Aqsa ở Jerusalem. Continue reading “Thế giới hôm nay: 07/04/2023”

Nhìn lại cục diện thế giới năm 2022: Định hình trong bất định

Tác giả: Trần Chí Trung[1]

Trong khoảng ba năm trở lại đây, nhất là năm 2022, thế giới trải qua một giai đoạn biến động chưa từng có, gây ảnh hưởng không nhỏ đến dòng chảy phát triển chung của toàn cầu. Xâu chuỗi những sự kiện và dấu ấn của mỗi năm cho thấy sự tiếp nối của những xu thế chuyển dịch trước đó, đồng thời mang hàm ý chỉ dấu về một cục diện thế giới mới đang manh nha định hình. Continue reading “Nhìn lại cục diện thế giới năm 2022: Định hình trong bất định”

06/04/1832: Chiến tranh Black Hawk bắt đầu

Nguồn: Black Hawk War begins, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1832, quyết tâm chống lại sự hiện diện ngày càng lớn của những người da trắng châu Âu định cư trên các vùng đất truyền thống của bộ lạc mình, chiến binh người Sauk, có biệt danh là Black Hawk, đã bị cuốn vào một cuộc chiến với nước Mỹ.

Được người trong bộ lạc gọi là Ma-ka-tai-me-she-kia-kiak, Black Hawk sinh năm 1767 tại làng Saukenuk thuộc bang Illinois ngày nay. Ông đã nhanh chóng nổi tiếng là một chiến binh ngoan cường và dũng cảm trong các cuộc giao tranh thường xuyên nổ ra giữa người Sauk và kẻ thù chính của họ, tộc Osage. Tuy nhiên, đến đầu những năm 1800, Black Hawk bắt đầu nhận ra rằng mối đe dọa thực sự đối với bộ lạc của ông là lượng người da trắng đổ về khu vực này ngày một nhiều. Continue reading “06/04/1832: Chiến tranh Black Hawk bắt đầu”