02/08/1917: Binh biến nổ ra trên chiến hạm Đức

Nguồn: Mutiny breaks out on German battleship, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1917, trong khi lực lượng của Anh chuyển đến đóng tại những vị trí vừa mới chiếm được từ tay quân Đức ở Công sự Ypres (Ypres Salient) trên Mặt trận phía Tây trong Thế chiến I, thì người Đức cũng phải đối mặt với nhiều rắc rối trong nước, khi một cuộc nổi loạn nổ ra trên chiến hạm Đức, chiếc Prinzregent Luitpold, neo đậu tại cảng Wilhelmshaven ở Biển Bắc.

Trong cuộc nổi loạn này, khoảng 400 thủy thủ đã diễu hành vào thị trấn, kêu gọi chấm dứt chiến tranh và tuyên bố họ không còn muốn tiếp tục chiến đấu. Mặc dù các quan chức quân đội đã nhanh chóng kiểm soát cuộc biểu tình và các thủy thủ đã được thuyết phục trở về tàu của mình mà không có bạo lực nào thực sự xảy ra. Khoảng 75 người trong số họ đã bị bắt và tống giam, còn những kẻ cầm đầu cuộc nổi loạn sau đó đã bị đưa ra kết án và xử tử. Continue reading “02/08/1917: Binh biến nổ ra trên chiến hạm Đức”

Macbeth: Vị vua Scotland giúp truyền bá Cơ đốc giáo

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Macbeth (1005 – 1057) là vua của người Scotland. Trong thời gian cai trị, ông đã điều hành chính phủ một cách hiệu quả và thúc đẩy Cơ đốc giáo. Thế nhưng, trong kịch của William Shakespeare, ông thường được biết đến là một kẻ giết người và đoạt ngôi.

Hình ảnh Macbeth của Shakespeare có rất ít điểm tương đồng với vị vua thực sự của người Scotland thế kỷ 11.

Mac Bethad mac Findláich, tên tiếng Anh là Macbeth, được sinh ra vào khoảng năm 1005. Cha của ông là Finlay, Bá tước (Mormaer) xứ Moray, và mẹ của ông nhiều khả năng là Donada, con gái thứ hai của Malcolm II. Continue reading “Macbeth: Vị vua Scotland giúp truyền bá Cơ đốc giáo”

Đại Việt dưới thời Thiên Ứng Chính Bình của Trần Thái Tông

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Triều vua Trần Thái Tông với 8 năm thời Kiến Trung đã trình bày ở phần trước; xin khảo tiếp sự việc khoảng gần 20 năm dưới thời Thiên Ứng Chính Bình [1232-1250]. Bấy giờ đất nước tương đối thanh bình, nên triều đình chú trọng củng cố chính quyền, xây dựng, sắp xếp học hành thi cử, đắp đê ngăn lụt; lưu ý an ninh biên giới phía bắc, nhắm ngăn chặn đám du binh Nguyên Mông từ Vân Nam sang quấy phá tỉnh Quảng Tây, để có thể tiếp tục liên lạc ngoại giao với triều Tống tại miền đông bắc.

Nhắm củng cố chính quyền, nguồn nhân lực quan trọng đứng hàng đầu; tại Thanh Hóa, Nghệ An thời Kiến Trung [1225-1231] đã có lệnh xét duyệt về hộ tịch, đến nay lại giao cho các viên trọng thần như Phùng Tá Chu, Trần Thủ Độ duyệt lại; riêng toàn quốc thì đến các năm Thiên Ứng Chính Bình thứ 11, 12 [1242-1243] mới làm. Sử gia Ngô Thì Sĩ có nhận xét rằng Nghệ An, Thanh Hóa là các vùng thuộc phía nam đất nước, các đời trước chưa có dịp làm công tác hộ tịch kỹ như tại miền bắc, nên đòi hỏi phải làm kỹ hơn: Continue reading “Đại Việt dưới thời Thiên Ứng Chính Bình của Trần Thái Tông”

01/08/1943: Tàu tuần tra PT-109 của John F. Kennedy bị đâm chìm

Nguồn: PT-109 sinks; Lieutenant Kennedy is instrumental in saving crew, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1943, một tàu khu trục Nhật Bản đã đâm vào tàu PT (patrol torpedo/ngư lôi cơ giới) số hiệu 109 của Mỹ,  làm tàu bị vỡ đôi. Thiệt hại lớn đến nỗi các tàu PT khác của Mỹ trong khu vực cho rằng thủy thủ đoàn của tàu 109 đều đã chết. Thực tế thì hai thuyền viên đã thiệt mạng, nhưng vẫn có 11 người khác sống sót, bao gồm cả Trung úy John F. Kennedy.

Trước đó, máy bay Nhật đã mở cuộc “đi săn” tàu PT ở Quần đảo Solomon, ném bom căn cứ PT tại đảo Rendova. Người Nhật cần phải đưa một số tàu khu trục đến cực nam đảo Kolombangara để chuyển đồ tiếp tế cho lực lượng tại đây, và ngư lôi từ đội tàu PT Mỹ là hiểm họa tiềm tàng. Bất chấp những vụ đánh bom căn cứ tại Rendova, rất nhiều tàu PT đã lên đường đánh chặn khu trục hạm Nhật. Giữa trận chiến, tàu Nhật, Amaqiri, đã đâm trúng tàu PT-109, khiến 11 thủy thủ bị hất xuống Thái Bình Dương. Continue reading “01/08/1943: Tàu tuần tra PT-109 của John F. Kennedy bị đâm chìm”

Lý Đăng Huy, cha đẻ của nền dân chủ Đài Loan, qua đời ở tuổi 97

Nguồn: Kensaku & Lauly Li,Lee Teng-hui, Taiwan’s ‘Father of Democracy,’ dies at 97”, Nikkei Asian Review, 31/07/2020.

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Lee Teng-hui (Lý Đăng Huy), tổng thống đầu tiên được bầu một cách dân chủ của Đài Loan, đã qua đời ở tuổi 97 vì suy đa tạng tại bệnh viện Đài Bắc hôm thứ Năm (30/07/2020).

Cái chết của ông đã được bệnh viện xác nhận trong một tuyên bố.

Ông Lý, người từ lâu đã ủng hộ việc dân chủ hóa Đài Loan, được bầu làm tổng thống bằng hình thức bỏ phiếu phổ thông vào năm 1996 sau nhiều thập niên thiết quân luật. Khi còn là một thành viên Quốc Dân Đảng theo chủ nghĩa dân tộc, ông đã nỗ lực cải thiện vị thế của hòn đảo này trong cộng đồng quốc tế. Các chính sách của ông đã tạo ra sự va chạm với Bắc Kinh. Continue reading “Lý Đăng Huy, cha đẻ của nền dân chủ Đài Loan, qua đời ở tuổi 97”

31/07/1941: Các bước chuẩn bị cho “Giải pháp Cuối cùng” bắt đầu

Nguồn: Preparations for the Final Solution begin, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1941, Hermann Goering – theo chỉ đạo của Hitler – đã ra lệnh cho Reinhard Heydrich, tướng SS và là cánh tay phải thứ hai của Heinrich Himmler, rằng “hãy gửi cho tôi ngay khi có thể một kế hoạch chung về các tài liệu hành chính và các biện pháp tài chính cần thiết để thực hiện giải pháp cuối cùng đối với vấn đề người Do Thái.”

Goering đã thuật lại ngắn gọn những điểm chính của “giải pháp cuối cùng” này trong một văn bản được soạn vào ngày 21/01/1939, trong đó viết: “Triển khai di cư và di tản theo cách tốt nhất có thể.” Chiến dịch mà sau này trở thành kế hoạch diệt chủng hàng loạt và có hệ thống đã bao trùm “toàn bộ các lãnh thổ châu Âu dưới sự chiếm đóng của Đức.” Continue reading “31/07/1941: Các bước chuẩn bị cho “Giải pháp Cuối cùng” bắt đầu”

Thế giới hôm nay: 31/07/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

GDP của Mỹ giảm 32,9% trong quý hai so với cùng kỳ năm trước. Đây là con số tăng trưởng GDP tồi tệ nhất kể từ sau Thế chiến II. Đơn xin trợ cấp thất nghiệp mới cũng tăng lên 1,43 triệu  vào tuần trước. Hôm qua, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell cho biết số ca nhiễm covid-19 tăng đang bắt đầu đè nặng lên hoạt động kinh tế một lần nữa.

Lý Đăng Huy, tổng thống Đài Loan giai đoạn 1988-2000, đã qua đời ở tuổi 97. Lớn lên dưới thời kỳ cai trị của Nhật Bản, ông là nhà lãnh đạo sinh tại Đài Loan đầu tiên của hòn đảo và là người đầu tiên được bầu trực tiếp. Ông được ca ngợi ở Đài Loan vì đã kết thúc một chế độ độc tài và giữ gìn nền độc lập trên thực tế, trong khi Bắc Kinh sỉ vả ông là một kẻ ly khai. Dù vậy, dưới thời ông thương mại và các mối quan hệ khác giữa Đài Loan và đại lục đã nở rộ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 31/07/2020”

Nhật ký Bắc Kinh (03/06/20): Sự kiện Thiên An Môn và món quà của Trump

Nguồn: Tetsushi Takahashi, Beijing Diary, Nikkei Asian Review, 06/2020.

Người dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Người dân Trung Quốc gọi sự kiện Thiên An Môn là “64”, vì Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) nghiền nát phong trào dân chủ của sinh viên vào ngày 4 tháng 6 năm 1989. Năm nay, trước thềm kỷ niệm 31 năm sự kiện vào hôm thứ Năm, không khí ở Bắc Kinh có vẻ căng thẳng hơn bình thường.

Quảng trường Thiên An Môn đã bị đóng cửa vì một số lý do nào đó vào chiều thứ Ba. Mặc dù đợt bùng dịch coronavirus đã lắng xuống và du khách đã trở lại từ đầu tháng 5, nhưng quảng trường rộng lớn này vẫn im ắng lạ thường. Continue reading “Nhật ký Bắc Kinh (03/06/20): Sự kiện Thiên An Môn và món quà của Trump”

Mỹ giảm quân tại Đức: Động thái sai lầm?

Nguồn: Trump’s Spite-Germany Plan”, Wall Street Journal, 29/07/2020.

Biên dịch: Trần Hùng

Bên dưới những lời chỉ trích của giới truyền thông, khó có thể tách bạch được điều tốt điều xấu trong chính sách đối ngoại không chính thống của Tổng thống Trump. Một số sáng kiến ​​bị giới tinh hoa chính sách đối ngoại khinh miệt lại tỏ ra khôn ngoan, như rút ra khỏi các hiệp ước kiểm soát vũ khí thất bại. Tuy nhiên, kế hoạch của Lầu Năm Góc nhằm rút gần 12.000 lính Mỹ khỏi Đức không đơn thuần là một bước đi của một thiên tài dân túy. Nó đã giáng một đòn mạnh vào các lợi ích của Mỹ trong khi không giành được mục tiêu tiết kiệm chi phí mà ông Trump tuyên bố. Continue reading “Mỹ giảm quân tại Đức: Động thái sai lầm?”

30/07/1971: Máy bay chiến đấu đụng máy bay chở khách tại Nhật

Nguồn: Fighter jet collides with passenger plane, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1971, một vụ va chạm trên không trung giữa một chiếc Boeing 727 và một máy bay chiến đấu ở Nhật Bản đã giết chết 162 người. Nguyên nhân là vì chiếc máy bay quân sự đã bay mà không có radar.

Chuyến bay số hiệu 58 của hãng All Nippon Airways đang trên đường từ sân bay Chitose ở Hokkaido đến Tokyo, trên máy bay có rất nhiều thành viên của một nhóm chuyên giúp đỡ các nạn nhân chiến tranh. Quá trình cất cánh diễn ra dễ dàng và máy bay sớm đạt độ cao 28.000 feet. Khi đến vùng núi tuyết của Nhật, chuyến bay 58 bất ngờ gặp phải hai máy bay phản lực quân sự. Continue reading “30/07/1971: Máy bay chiến đấu đụng máy bay chở khách tại Nhật”

Nhật ký Bắc Kinh (01/06/20): Nguồn gốc tâm lý ‘ngoại giao chiến lang’

Nguồn: Tetsushi Takahashi, Beijing Diary, Nikkei Asian Review, 06/2020.

Người dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Ngoại giao ‘chiến lang’ của Trung Quốc đang trên đà tấn công.

Thứ Năm tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump gợi ý rằng ông sẽ có các biện pháp cứng rắn chống lại Trung Quốc xoay quanh luật an ninh quốc gia mới cho Hồng Kông. Hôm sau, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên ngay lập tức đáp trả.

“Trung Quốc kiên quyết phản đối can thiệp của nước ngoài vào các vấn đề nội bộ của Trung Quốc,” ông nói. Ông thậm chí thêm nhạc nền hùng hồn vào video buổi họp báo đăng trên Twitter, như thể để thổi bùng lòng tự tôn dân tộc. Continue reading “Nhật ký Bắc Kinh (01/06/20): Nguồn gốc tâm lý ‘ngoại giao chiến lang’”

Thế giới hôm nay: 30/07/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Báo cáo một khoản lỗ lớn hơn dự kiến ​​trong quý hai, Boeing tuyên bố chiếc máy bay phản lực thân rộng 747 cuối cùng sẽ xuất xưởng trong khoảng hai năm nữa. Nhà sản xuất máy bay Mỹ cũng đã cắt giảm việc sản xuất máy bay 777 và 787, và trì hoãn kế hoạch tăng sản lượng 737 MAX, vốn bị cấm bay từ năm ngoái sau hai vụ rơi máy bay làm 346 người thiệt mạng.

Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ cảnh báo triển vọng kinh tế của nước này còn phải phụ thuộc vào diễn biến của đại dịch coronavirus. Chủ tịch Fed Jerome Powell nói “tốc độ phục hồi dường như đã chậm lại” kể từ khi số ca nhiễm bắt đầu tăng trở lại vào tháng 6. Fed cam kết giữ lãi suất gần bằng 0 và duy trì hỗ trợ kinh tế khẩn cấp. Tin này làm thị trường tăng nhẹ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 30/07/2020”

Chính sách Trung Quốc của Mỹ hậu bầu cử sẽ như thế nào?

Nguồn: Would a Biden administration be softer than Trump on China?”, The Economist, 29/07/2020.

Biên dịch: Phan Nguyên

Vào tháng 12 năm 2018, những nhân vật diều hâu với Trung Quốc trong chính quyền Trump đã thúc đẩy một loạt các biện pháp trừng phạt trong động thái mà theo một cuốn sách mới của Bob Davis và Lingling Wei, được một số người gọi trong nội bộ là “Tuần Đập chết Trung Quốc” (F*ck China Week). Nhưng đó vẫn chưa là gì so với những gì xảy ra trong tháng Bảy năm 2020. Continue reading “Chính sách Trung Quốc của Mỹ hậu bầu cử sẽ như thế nào?”

29/07/1862: Nữ gián điệp Belle Boyd của Hợp bang miền Nam bị bắt

Nguồn: Confederate spy Belle Boyd is captured, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1862, nữ gián điệp của Hợp bang miền Nam là Marie Isabella Boyd, biệt danh là Belle, đã bị bắt bởi quân Liên bang miền Bắc và bị giam tại nhà tù Old Capitol ở Washington, D.C. Đây là vụ bắt giữ đầu tiên trong số ba vụ bắt giữ nữ gián điệp lợi hại này, người đã cung cấp các thông tin quan trọng cho Hợp bang miền Nam trong nội chiến.

Boyd sinh ra ở bang Virginia và chỉ mới 17 tuổi khi nội chiến Hoa Kỳ bắt đầu. Bà xuất thân từ một gia đình sở hữu nô lệ có tiếng ở Martinsburg, Virginia (nay là Tây Virginia), trong Thung lũng Shenandoah. Năm 1861, bà đã bắn chết một người lính liên bang vì đã xúc phạm mẹ bà và đe dọa sẽ lục soát nhà họ. Các sĩ quan liên bang đã điều tra và kết luận rằng vụ nổ súng là chính đáng. Continue reading “29/07/1862: Nữ gián điệp Belle Boyd của Hợp bang miền Nam bị bắt”

Thế giới hôm nay: 29/07/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Các trường hợp mắc covid-19 tăng đột biến ở một số nước vốn đối phó tốt với căn bệnh này. Đức ghi nhận 3.611 ca nhiễm mới trong tuần qua; người đứng đầu cơ quan y tế công cộng của đất nước đã chỉ trích người Đức “lơ là” giãn cách xã hội. Còn Trung Quốc công bố 64 ca mới vào thứ Ba, nhiều nhất kể từ tháng 3. Phần lớn là ở Tân Cương, gây lo ngại về khả năng lây nhiễm trong các trại tập trung người Duy Ngô Nhĩ.

Các cổ đông của McDonald sẽ buồn lòng khi đọc báo cáo thu nhập tệ nhất trong 13 năm qua của chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh này. Nguyên nhân chủ yếu là do phong tỏa bên ngoài thị trường cốt lõi Mỹ. Giám đốc điều hành Chris Kempczinski nói bán mang về và giao hàng tại nhà giúp giảm bớt thiệt hại. Chuỗi này có kế hoạch đóng cửa khoảng 200 cửa hàng ở Mỹ trong năm nay. Continue reading “Thế giới hôm nay: 29/07/2020”

Trump có thể lật ngược tình thế trước Biden được không?

Nguồn: Dan Senor, “It is too soon to write off Donald Trump’s election chances”, Financial Times, 28/07/2020.

Biên dịch: Phan Nguyên

Liệu Donald Trump có thể lôi một con thỏ ra khỏi mũ và giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sắp tới một lần nữa hay không? Theo hầu hết các chuyên gia thì không, nếu xét mức độ không tán thành rộng khắp đối với thành tích của ông. Nhưng khoan vội bác bỏ hoàn toàn cơ hội của Trump.

Trong bối cảnh đại dịch, suy thoái kinh tế và bất ổn dân sự, sẽ khó cho bất cứ tổng thống đương nhiệm nào có thể giành chiến thắng nhiệm kỳ hai – chứ đừng nói đến một người gây chia rẽ như ông Trump. Ông thua đối thủ Đảng Dân chủ Joe Biden trung bình tới tám điểm trong các cuộc thăm dò quốc gia do trang web FiveThentyEight tổ chức. Các cuộc thăm dò từng tiểu bang cho thấy con đường của ông để giành được đa số phiếu trong đại cử tri đoàn là rất khó khăn. Continue reading “Trump có thể lật ngược tình thế trước Biden được không?”

28/07/1932: Chính quyền Mỹ giải tán các cựu binh đòi tiền thưởng

Nguồn: Bonus Marchers evicted by U.S. Army, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1932, trong cuộc Đại khủng hoảng, Tổng thống Herbert Hoover ra lệnh cho Quân đội Mỹ dưới quyền Tướng Douglas MacArthur phải cưỡng chế trục xuất các cựu binh thuộc nhóm “Tuần hành đòi Tiền thưởng” (Bonus Marchers) khỏi thủ đô của đất nước.

Hai tháng trước, “Lực lượng Viễn chinh đòi Tiền thưởng” (Bonus Expeditionary Force) một nhóm gồm khoảng 1.000 cựu binh trong Thế chiến I yêu cầu được nhận thanh toán tiền mặt cho các chứng nhận tiền thưởng cựu binh của họ, đã đến Washington, D.C. Sang tháng 6, nhiều nhóm cựu binh tự phát khác cũng tụ tập ở thủ đô, nâng số người tuần hành tăng mạnh lên gần 20.000. Continue reading “28/07/1932: Chính quyền Mỹ giải tán các cựu binh đòi tiền thưởng”

Thế giới hôm nay: 28/07/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Giá vàng tăng lên mức kỷ lục, vượt 1.940 đô la một ounce, do đồng đô la suy yếu và lo ngại về tăng trưởng kinh tế. Giá vàng đã tăng hai phần ba chỉ trong vòng chưa đầy hai năm. Đà tăng này ban đầu được thúc đẩy bởi xung đột thương mại Trung-Mỹ và lãi suất thấp của Mỹ. Hậu quả kinh tế của covid-19 giờ đây đẩy giá lên cao hơn nữa.

Hồng Kông sẽ cấm các cuộc tụ họp hơn hai người, đóng cửa các nhà hàng và bắt buộc đeo khẩu trang từ ngày mai trong nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của covid-19. Hôm qua lãnh thổ này ghi nhận 145 ca nhiễm, mức cao mới trong ngày. Trong khi đó, Bỉ, nơi có số ca nhiễm cũng đang tăng nhanh, đã giảm quy mô “bong bóng xã hội” của họ (tức số  người có thể đến thăm nhà của nhau) từ 15 người mỗi hộ xuống còn 5 người. Continue reading “Thế giới hôm nay: 28/07/2020”

Australia siết chặt quan hệ với Mỹ để kiềm chế Trung Quốc

Nguồn: John Lee, “Down Under Doubles Down on Checking China”, WSJ, 27/07/2020.

Biên dịch: Phan Nguyên

Bộ trưởng Ngoại giao Marise Payne và Bộ trưởng Quốc phòng Úc Linda Reynold sẽ gặp các đồng cấp người Mỹ của mình vào thứ Ba này tại Washington trong khuôn khổi các cuộc họp thường niên được gọi là Ausmin. Sau đó, họ sẽ bay về Úc và chịu cách ly trong hai tuần để phòng Covid-19, một yêu cầu đối với những người công du nước ngoài về.

Thật đáng chú ý khi hại bộ trưởng của Úc sẵn sàng chịu đựng hai tuần bất tiện để gặp Ngoại trưởng Mike Pompeo và Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper. Các cuộc họp trực tuyến giờ là chuyện bình thường. Quyết định tự mình tới Mỹ do đó cho thấy tầm quan trọng của Mỹ đối với an ninh và thịnh vượng của Úc cũng như mối đe dọa mà Trung Quốc đặt ra cho cả hai nước. Continue reading “Australia siết chặt quan hệ với Mỹ để kiềm chế Trung Quốc”

27/07/1921: Các nhà khoa học phân lập thành công insulin

Nguồn: Scientists successfully isolate insulin, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1921, tại Đại học Toronto, các nhà khoa học người Canada là Frederick Banting và Charles Best đã lần đầu phân lập thành công insulin – một loại hormone được cho là có thể ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Trong vòng một năm, những người đầu tiên mắc bệnh tiểu đường đã được điều trị bằng insulin, và vô số sinh mạng đã được cứu sống khỏi một căn bệnh từng được xem là gây chết người. Continue reading “27/07/1921: Các nhà khoa học phân lập thành công insulin”